Page 81 - επιχειρείν - Νοέμβριος 2023

άρθρο
E

λιτική δεν ταυτίζεται με την οικογενειακή. Το οποιοδήποτε «Σχέδιο» προϋποθέτει, ντονισμό των φορέων, τη διάθεση μέσων
Η οικογενειακή πολιτική, έτσι τουλάχιστον επομένως, την υιοθέτηση μιας δημογραφι- και πόρων, την επιστημονική και τεχνική
όπως εφαρμόζεται στις πλέον ανεπτυγμένες κής πολιτικής. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να στήριξη και, προφανώς, τη δυνατότητα συ-
χώρες, αφορά ένα πλέγμα μέτρων τα οποία λαμβάνει υπόψη το σύνολο των συνιστωσών νεχούς αξιολόγησης των όποιων δράσεων
στοχεύουν κυρίως στη μείωση των διαφορών που διαμορφώνουν τις δημογραφικές εξελί- και μέτρων. Η περιεχομένη σε πρόσφατη
του επιπέδου ζωής των νοικοκυριών ανάλογα ξεις, και που προσδιορίζουν το μέγεθος του ανακοίνωση (11/10/2023) της Ευρωπαϊκής
με την οικογενειακή τους κατάσταση, και πληθυσμού, την κατανομή του στον χώρο Επιτροπής εργαλειοθήκη (βλ. European
ταυτόχρονα στη βιολογική, κοινωνική και και τα βασικά χαρακτηριστικά του, αλλά Commission (2023) Demographic change
νοητική ανάπτυξη των παιδιών και, εμμέσως, ταυτόχρονα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη in Europe: a toolbox for action. COM(2023)
και στη στήριξη της γονιμότητας που εξαρ- και τις επιπτώσεις των βασικών δημογραφι- 577 final) περιλαμβάνει πλήθος εργαλείων
τάται σε μεγάλο βαθμό και από τη βούληση κών συνιστωσών σε βάθος χρόνου. πολιτικής που έχουν στη διάθεσή τους τα
των ζευγαριών. Οι συνιστώσες αυτές δεν «λειτουργούν» κράτη-μέλη για τη διαχείριση της «δημο-
Η αναστροφή δε των υφιστάμενων τάσε- αυτόνομα, συνδέονται με αμφίδρομες γραφικής αλλαγής» και των επιπτώσεών
ών της είναι δυνατή μόνο στο πλαίσιο ολο- σχέσεις, επηρεάζονται από, και ταυτό- της. Αποτελεί ένα βοήθημα για τη σύνταξη
κληρωμένων πολιτικών που τροποποιούν χρονα επηρεάζουν, πλήθος εξωγενών της και υλοποίηση ενός «Σχεδίου Δράσης»,
το πλαίσιο στο οποίο διαμορφώνεται αυτή η δημογραφίας μεταβλητών (οικονομικές, αλλά απλά και μόνο ένα βοήθημα και δεν
βούληση. Οι πολιτικές αυτές μπορούν, εκτός κοινωνικές, πολιτισμικές, κ.ά.). Εκ των συνιστά ένα «Σχέδιο Δράσης».
των άλλων, να βοηθήσουν τις οικογένειες με πραγμάτων δε, στην υλοποίησή του όποιου Κλείνοντας, τέλος, τη σύντομη αυτή
τη στέγαση, να περιορίσουν την ανισότητα «Σχεδίου» εμπλέκονται άμεσα, σε κεντρικό παρέμβαση οφείλουμε να υπενθυμίσουμε
και τη φτώχεια και να στηρίξουν ιδιαίτερα επίπεδο, περισσότεροι από ένας φορέας. ότι ο «επιθυμητός» πληθυσμός είναι μια
τους νέους κατά την είσοδό τους στην ενή- Το νεοσυσταθέν Υπουργείο Κοινωνικής μεταβλητή εξωγενής της δημογραφίας και
λικη ζωή, όπως μπορούν να επιδιώξουν να Συνοχής και Οικογενείας θα μπορούσε να δεν αποτελεί έναν στόχο στην επίτευξη του
επηρεάσουν τις οικογενειακές δομές σε αποτελέσει τον βασικό πυλώνα ενός συ- οποίου πρέπει να συγκλίνουν όλοι οι λοιποί
εθνική και περιφερειακή κλίμακα και τη στήματος που θα περιλαμβάνει στον πρώτο τομεακοί στόχοι. Αποτελεί μία από τις πα-
δημογραφική δυναμική. «στενό» κύκλο και τα Υπουργεία Υγείας, ραμέτρους που μπορούμε να επηρεάσουμε
Οι δράσεις στο πλαίσιο της πολιτικής Μετανάστευσης, Εργασίας και Κοινωνικής για να υλοποιήσουμε τους συλλογικούς
αυτής είναι πολύπλευρες, καθώς οφείλουν Ασφάλισης, και σε ένα ευρύτερο κύκλο βασικούς στόχους (ένα μέσο, δηλαδή, για
να λάβουν υπόψη τις προσδοκίες και τις όλα τα υπόλοιπα. Θα μπορούσε, επίσης, να την υλοποίησή τους).
πολύπλευρες ανάγκες των οικογενειών αναλάβει την ευθύνη εκπόνησης ενός «Σχε- Κατ’ επέκταση, οι επιδιώξεις της δημογρα-
και να προσαρμοστούν στην υφιστάμενη δίου» και στη συνέχεια, την υλοποίησή του φικής πολιτικής προσδιορίζονται από τους
διαφοροποίηση των μορφών οικογενειακής σε συντονισμό με τα υπόλοιπα υπουργεία. γενικότερους στόχους της κοινωνίας μας και
ζωής (πυρηνικές οικογένειες, μονογονεϊκές Για την εκπόνησή του θα πρέπει να λη- από τα συλλογικά οράματα για το άμεσο και
οικογένειες, ανασυγκροτημένες οικογέ- φθούν υπόψη όχι μόνο η υφιστάμενη κατά- απώτερο μέλλον. Επομένως, μια δημογρα-
νειες, συναινετικές ενώσεις…). Πρέπει, σταση, οι τάσεις, εξελίξεις και προοπτικές φική πολιτική οφείλει να είναι αναπόσπαστο
επομένως, να συνδυαστούν με τις οικο- σε επίπεδο χώρας αλλά και οι σημαντικές τμήμα μιας γενικότερης «πολιτικής». Οι
νομικές και κοινωνικές πολιτικές για την ενίοτε διαφοροποιήσεις σε χαμηλότερα του στόχοι της χρειάζεται να συγκεκριμενοποι-
απασχόληση και την κοινωνική προστασία, εθνικού επίπεδα (εξού και η αναγκαιότητα ούνται και να προσδιορίζονται με βάση τους
γεγονός που καθιστά την εφαρμογή τους όχι μόνο «οριζόντιων» αξόνων και, προφα- γενικότερους στόχους, τα λαμβανόμενα
εξαιρετικά πολύπλοκη. Μπροστά σε αυτή νώς, ο σημαντικός ρόλος της αποκεντρω- μέτρα οφείλουν να είναι συμβατά με αυτούς
την πολλαπλότητα στόχων και καταναγκα- μένης διοίκησης). Για την εκπόνησή του και η αποτελεσματικότητά τους πρέπει να
σμών, οι θεσμικές παρεμβάσεις είναι συχνά απαιτείται, επίσης, η κατανόηση αυτών των αξιολογείται σε αναφορά όχι μόνο με τους
ετερογενείς και η συμπληρωματικότητά βασικών τάσεων, εξελίξεων-προοπτικών σε ειδικούς αλλά και με τους γενικότερους
τους δεν είναι πάντοτε εγγυημένη. εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, καθώς αυτούς στόχους. Με βάση τα προαναφερ-
Για να γίνει, επομένως, το Υπουργείο και των διαφοροποιημένων επιπτώσεών θέντα, η όποια παρέμβαση στον τομέα του
Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας ένα τους, η συνειδητοποίηση ότι το σύστημα πληθυσμού προκύπτει από την ανάγκη η
«υπουργείο-πυλώνας για την αντιμετώπιση «πληθυσμός» διέπεται από σχετική αδρά- εξέλιξή του να συμβαδίζει αρμονικά με τις
του δημογραφικού», κατά τις δηλώσεις του νεια (και επομένως υπάρχουν μέτρα τα εξελίξεις (επιθυμητές-επιδιωκόμενες) της
πρωθυπουργού, προϋποτίθεται η υιοθέτη- οποία δεν πρόκειται να επηρεάσουν βασικά κοινωνίας μας. Το αντίθετο θα αποτελούσε
ση μιας δημογραφικής πολιτικής και στη μεγέθη βραχυπροθέσμα ή ακόμη και μεσο- μάλλον έναν παραλογισμό.
συνέχεια η δημιουργία μιας επιτελικής πρόθεσμα), και η διατύπωση των βασικών
δομής για την παρακολούθηση των εξελί- στόχων και του χρονικού ορίζοντα που θα * Ο Βύρων Κοτζαμάνης είναι Καθηγητής Δημο-
ξεων και τη λήψη μέτρων, τον συντονισμό τεθούν για την επίτευξή τους, καθώς και γραφίας και Επιστ. υπεύθυνος του Ερευνητικού
των δράσεων και την αξιολόγηση των απο- των απαραίτητων στρατηγικών επιλογών, Προγράμματος (ΕΛΙΔΕΚ) «Δημογραφικά Προτάγ-
τελεσμάτων σε κεντρικό και περιφερειακό των προτεραιοτήτων, αξόνων, δράσεων και ματα στην Έρευνα και Πρακτική στην Ελλάδα»
επίπεδο. μέτρων. (bkotz@uth.gr).
Ένα «Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφι- Η δε υλοποίησή του προϋποθέτει την **Το άρθρο δημοσιεύθηκε στον Οργανισμό
κό»: Προϋποθέσεις ύπαρξη μιας επιτελικής δομής, τον συ- Έρευνας και Ανάλυσης διαΝΕΟσις

επιχειρείν 2023 81