Παύλος Λάλος (συγγραφέας): ««Να κερδίσω μια στάλα αθανασίας…»

Η ποίηση είναι έκφραση, είναι συμπύκνωση καημών, η σκόνη των άστρων στη Γη, που μας ανυψώνει από το βούρκο, που δεν επιβάλει αλλά συμπονεί και παρηγορεί, το ίδιο και το καλό Ελληνικό τραγούδι ως σήμερα. Τα άλλα είναι για την Κίμπερλι την γνωστή και μη εξαιρετέα και τον αγαπημένο της «αοιδό» της σαμπάνιας, όπα!

Συνέντευξη στον Λάμπρο Αναγνωστόπουλο

Την περασμένη Κυριακή παρουσιάστηκε στη Λάρισα το νέο βιβλίο του Παύλου Λάλου με τίτλο «Μικρά Άπαντα (Ποιητική Ανθολογία)», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «ΦΑΟΣ» (2025), σε εκδήλωση που φιλοξένησε ο Σύλλογος Κρανιωτών Λάρισας «Η Ξηροκρανιά». Παράλληλα παρουσιάστηκε και το βιβλίο της Χρύσας Μαστοροδήμου, «Βιβλιοπώλης». Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Παύλος Λάλος, μιλά με τη διαύγεια και την ειλικρίνεια ενός δημιουργού που έχει διανύσει μακρά διαδρομή στη γραφή, στη δημοσιογραφία, στο τραγούδι και στη ζωή. Τα «Μικρά Άπαντα» δεν είναι ένας απολογισμός κλειστός, αλλά ένα ανοιχτό αρχείο μνήμης, τόπου και αγωνίας, όπου η ποίηση συναντά την επικαιρότητα, το τραγούδι και την ιστορική εμπειρία.

Αναλυτικά η συνέντευξη:

«Μικρά Άπαντα». Τι σας ώθησε στη συγκρότηση αυτής της ανθολογίας και γιατί τώρα;

Με προβλημάτιζε το ότι στη διάρκεια των ετών είχα στο «συρτάρι μου», το αρχείο μου ουσιαστικά, που τελευταία έγινε και ηλεκτρονικό αν και πάντα κρατάω και τα πρόχειρα σε χαρτιά, μεγάλο αριθμό ποιημάτων αδημοσίευτων ή δημοσιευμένων σε έντυπα κι όχι σε ποιητικές Συλλογές. Οι ποιητικές μου Συλλογές σε βιβλία είναι 5: ΦΩΝΕΣ 1980, ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ 1981, ΑΝΤΙΡΡΟΠΑ 1988, ΑΜΦΙΣΤΟΜΑ 2004, ΛΥΘΡΟΣ ή Τα κατά Λαπίθας πάθη 2019. Εδώ και 12 χρόνια δημοσίευσα πάνω από 80 ποιήματά μου στο περιοδικό ΕΝΤΕΧΝΩΣ, Πολιτιστικό Οδηγό ανατολικής Θεσσαλονίκης- Θέρμη, του Θεόφιλου Γ. Λάλου, τα οποία βρήκαν ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό απ’ ότι τα βιβλία μου, σε πολλές πόλεις και χωριά όπου μοιράζεται δωρεάν. Είχαν δηλαδή και έχουν μια νέα έντυπη ζωή.

Από την άλλη είμαι 73 ετών, ηλικία που δικαιολογεί κάποια ΑΠΑΝΤΑ ποιητικά. Όμως είμαι συνταξιούχος δρων και έχω την τύχη (πέστο Ντι Εν Έι) να είμαι παραγωγικός παραπάνω απ’ ότι μου αναλογεί, και έχω ένα σωρό αρχινημένα έργα ποιητικά και πεζά (νουβέλες- αφηγήματα- διηγήματα- θεατρικά- παραμύθια) μα και Μελέτες όπως βιβλίο Μελέτη για «το βουνό Χασάμπαλη (η) και τον Τσέλιγκα Μιχ. Σαΐτη» και άλλες μελέτες. Όλα ζητούν την ολοκλήρωσή τους, που δεν είναι άλλο από το να τυπωθούν. Ιδιαίτερα δυο νέες Ενότητες για χρόνια μισοτελειωμένες έφτασαν αισίως στην ολοκλήρωσή τους σαν έργα μου: Η ενότητα, «Ο βυρός και ο Απαρνητής» -ποιητικό δράμα σε πεντασύλλαβο στίχο και το Ποιητικό θεατρικό «Ο Δαίδαλος που κρόκους μάζευε». Έτσι προέκυψαν το ΜΙΚΡΑ ΑΠΑΝΤΑ, κάτι ανάμεσα σε Άπαντα και Ανθολογία με τα 2 αυτά νέα έργα μου (αντί να τα βγάλω σε 2 ξέχωρα βιβλιαράκια). Έ μετά ως φυσικό επακόλουθο ήταν να προσθέσω και τα λίγα Πρωτόλεια (νεανικά μου διασωθέντα στιχουργήματα), μία ΕΝΟΤΗΤΑ με μεταφράσεις από αρχαία ποίηση, ποιήματα από άλλα βιβλία (θεατρικά, ΣΒΕΪΚ, Λεξάντρα, Πινόκιο, Καραγκιόζης Γενικός Γραμματέας) και όλο το βιβλίο 248 σελίδες ήταν στο τυπογραφείο. Ευχαριστώ τον εξαίρετο τυπογράφο Ηλία Καρκαλέτσο (εκδόσεις ΦΑΟΣ, Λάρισα) για τη δουλειά του. Ευχαριστώ τον Χορηγό μου Ελευθέριο Μ. Σαΐτη για τη βοήθεια.

Η εμπειρία του ρεπορτάζ και της καθημερινής επικαιρότητας επηρέασε τον τρόπο που παρατηρείτε τον κόσμο ως ποιητής;

Η μακρόχρονη δημοσιογραφική μου πορεία κυρίως (από 13/Μαΐου/1986 ως 2012) στην ΕΡΤ-ΕΡΑ Λάρισα λίγο στη ΔΗΡΑΛ Λάρισας και στον ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΚΗΡΥΚΑ Λάρισας αλλά και υπεύθυνος περιοδικών, με πρώτο το τέκνο μου ΑΝΤΙΔΩΡΟ Τυρναβίτικο, μετά ΑΝΤΙ.δωρο Λαρισαίων και τέλος Αντι.δωρο Περαιβίας, έδωσε ποιητικές πινελιές επικαιρότητας, τόσο όσο: παράδειγμα, «Στην εποχή μας/ χόρτασε από χειρομαντεία/ η πανσέληνος,/μπούκωσε από ξεφτισμένες/ υποσχέσεις» 2016, άλλο: «Βγήκε βουλευτής/ με άλλων πλάτες,/ αυτή, ως «κύμβαλον αλαλάζον»,/ μια τέλεια κενότητα./…», 2021. Κι ένα τρίτο: «Με του καιρού τα γυρίσματα,/μια πνιγόμαστε μια ξηρασία,/ που χρόνος για ενδοσκόπηση!/ Μας βασανίζει μια αφασία…ρέπουμε στην υστερία…», 2025.

Κατάγεστε από την Κρανιά και έχετε ισχυρούς δεσμούς με τη Λάρισα και την Ελασσόνα. Πόσο καθοριστικός είναι ο τόπος στη γραφή σας;

Η καταγωγή βγαίνει κυρίως στα πεζογραφήματά μου. Η καταγωγή μου και ταυτόχρονα οι παιδικές μου -νεανικές αναμνήσεις έχουν πολύ Κρανιά Ελασσόνας, είμαι πρώτα Κρανιώτης και δει Ξηροκρανιώτης, τόπος στεγνός από πηγές- πέτρα και πουρνάρι, Χασιώτης, όπως μας λέγαν οι Ελασσονίτες όπου πήγα 1^η τάξη Γυμνάσιο. Μετά ιδρύθηκε Γυμνάσιο στην Κρανιά Β και Γ τάξεις εκεί, όπου τύχη αγαθή υπήρχε Βιβλιοθήκη στο Σύλλογο ΜΕΣΚΕ και χόρτασα κυρίως μυθιστορήματα. Μετά πάλι Ελασσόνα Α, Β Πρακτικού (Λυκείου) μια εξορία που μου άφησε το δέσιμο με την πολίχνη, και τέλος Γ Πρακτικού στο Ε΄ Γυμνάσιο στη Θεσσαλονίκη, όπου έμαθα και βίωσα τι θα πει φτωχομάνα πόλη. Εκεί έκανα και φοιτητής στο Πολυτεχνείο ΑΤΜ, του ΑΠΘ. Στην Ελασσόνα γνώρισα εκτός από συμμαθητές, τον εξαίρετο Δημοκράτη (δικάστηκε στην υπόθεση Μπελογιάννη μετά τον Εμφύλιο) -Αντιστασιακό Βιβλιοχαρτοπώλη (αείμνηστο) Θανάση Φουστάνο (με καταγωγή το χωριό Άγιο Δημήτριο στα στενά της Πέτρας), εκδότη του περιοδικού Περραιβία όπου άρχισα σαν φοιτητής να δίνω συνεργασίες κι αργότερα 1988-90 έγινα και επιμελητής – Αρχισυντάκτης. Για την Ελασσόνα έγραψα την μελέτη-βιβλίο «Η περιοχή Ελασσόνας (Περραιβία) κατά τη περίοδο της Τουρκοκρατίας 1423-1912», 2021. Για την Κρανιά πολλές μελέτες και το βιβλίο «Κρανιά Ελασσόνας το Παρελθόν και το σήμερα», 2011.

Στη Λάρισα πρωτοήρθα το 1981-82, ως επισκέπτης και μετά 1985 εγκαταστάθηκα (σε ενοίκιο) στην συνοικία Χαραυγή πρώτα- πέρα δώθε πάνω στις γραμμές του τρένου με τα πόδια ως την Κεντρική Πλατεία όπου συνέβαιναν σχεδόν όλα (Πινακοθήκη-εκθέσεις στο ισόγειο του Δημαρχείου, θέατρο Θεσσαλικό στον Σινεμά που τώρα είναι το Ξενοδοχείο ΔΙΒΑΝΙ, διαδηλώσεις, πολιτικές μαζώξεις, και άλλα). Ήρθα γιατί υπήρχε μια Ορχήστρα Η ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ, με άλλους Κρανιώτες, που τα Σαββατοκύριακα δούλευα τραγουδιστής, με καλά χρήματα. Εκεί στη Χαραυγή έμενε ο αδερφός μου ο Νίκος με μικρό παιδάκι- γιο τον σημερινό Δημήτρη Λάλο με τα βραβεία θεάτρου και τη μεγάλη αναγνωρισιμότητα από τα σήριαλ ΣΑΣΜΟΣ και το τωρινό ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΜΟΝΟ. Εκεί στη Χαραυγή με βρήκε το Τσερνομπίλ που μια βροχή ξεφόρτωσε στον Λαρισινό κάμπο, από τα νέφη που ο βοριάς είχε κατεβάσει, και οι μετρητές ραδιενέργειες έγιναν ανάρπαστοι. Τώρα κάνουμε ότι δεν θυμόμαστε «Λωτοφάγοι» καμπίσιοι της καρακαμπίλας! Τότε θυμάμαι που οι ΚΚΕδες στη Λάρισα έλεγαν ότι δεν είναι τίποτα, δεν κατέκατσε με τη βροχή που έπεσε ραδιενέργεια από το εργοστάσιο της Σοβιετικής περιφέρειας Ουκρανίας, τότε ήταν ακόμα η Σοβιετική Πατρίδα (που την υπεράσπιζαν με τον φανατισμό του ηλιθίου, έχω φίλους ΚΚΕ έτερον εκάτερον, κι εγώ ήμουν Μαοϊκός). Από τότε νοιώθω μέτοικος στη Λάρισα, και από το 1990 κατοικώ στα Δένδρα (χωριουδάκι θεσσαλική ενδοχώρα), δημότης Τυρνάβου όπου με το περιοδικό ΑΤΙδωρο έκανα αρκετούς φίλους, όπως την αείμνηστη «Σύμβουλο έκδοσης» του περιοδικού μου Άννα Θ. Ιωαννίδου (30 χρόνια φέτος από τον θάνατό της), τον τότε Δήμαρχο Δημήτρη Κουγιώνη, τον Στέλιο Παπρά του Οινοποιΐου Τυρνάβου, τον μακαρίτη ποιητή Βαγγέλη Κυρούλη, τον νέο τότε ποιητή Γιάννη Διογένη και άλλους, ως σήμερα.

Ζούμε σε μια εποχή έντονης κοινωνικής και πολιτισμικής ρευστότητας; Πιστεύετε ότι η ποίηση εξακολουθεί να έχει δημόσιο λόγο και ρόλο;

Η ποίηση ποτέ στη χώρα μας δεν ήταν αυτή που ως δημόσιος λόγος-ρόλος θα παίξει μέσα στο παιχνίδι της εξουσίας. Θυμηθείτε τις ασπρόμαυρες ταινίες που παρουσίαζαν καρικατούρες ποιητίζοντες- στιχουργούντες, την ώρα που η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου έγραφε αριστουργήματα και γίνονταν τραγούδια «Δυο πόρτες έχει η ζωή…» κι ο Τσιτσάνης από την Κατοχή ακόμα, είχε γράψει διαμάντια με τη βυζαντινίζουσα «Συνεφιασμένη Κυριακή» κι άλλα. Αυτά ήταν που μας έθρεψαν όλους κι εμάς τους λογοτέχνες σαν «μάνα εξ ουρανού». Και πριν τη Χούντα ο Θεοδωράκης άρχισε μελοποιώντας ποίηση (κι όχι γελοίες καρικατούρες), Επιτάφειο του Γ. Ρίτσου, ΄Αξιον Εστί του Ελύτη, ο Σεφέρης πήρε το Νόμπελ και ακολούθησε ο Οδ. Ελύτης και ο Ρίτσος το βραβείο Λένιν και (ένα κίνημα πολιτιστικό) οι χορωδίες σαν των Τρικάλων υπό τη Διεύθυνση της κορυφαίας Τερψιχόρης Παπαστεφάνου, συγκλόνιζαν όσους είχαν αυτιά, ενώ αντίθετα άλλοι πολλοί οδηγούνταν στα συσκοτισμένα σκυλάδικα της Λάρισας, περίφημα κονσομασιόν, όπου φαγώθηκαν περιουσίες χωραφάδων, ερήμην των παιδιών και συζύγων. Βίοι παράλληλοι.

Η ποίηση είναι έκφραση, είναι συμπύκνωση καημών, η σκόνη των άστρων στη Γη, που μας ανυψώνει από το βούρκο, που δεν επιβάλει αλλά συμπονεί και παρηγορεί, το ίδιο και το καλό Ελληνικό τραγούδι ως σήμερα. Τα άλλα είναι για την Κίμπερλι την γνωστή και μη εξαιρετέα και τον αγαπημένο της «αοιδό» της σαμπάνιας, όπα!

Tι θα θέλατε να κρατήσει ο αναγνώστης κλείνοντας τα «Μικρά Άπαντα»; Ένα συναίσθημα, μια σκέψη, μια ερώτηση;

Θα ήθελα να διαβάζει τμήματα τμήματα και να το ξανανοίγει το βιβλίο, κι αν κάποιο ποίημα του κάνει κλικ, να το μάθει. Θα ευχόμουν να με θυμούνται κάποιοι, για ποιήματά μου και όταν γίνουμε σκόνη, να κερδίσω μια στάλα αθανασίας, κι ας ζω και γράφω στον κάμπο τον Θεσσαλικό, και δεν έχω πρόσβαση στις εκδόσεις της μόδας.