«Η Περιφέρεια Θεσσαλίας έχει ξεκινήσει μια μεγάλη προσπάθεια για τα αντιπλημμυρικά έργα. Θα πρέπει η δημοτική αρχή να σκύψει με λεπτομέρεια και να εξετάσει όλα αυτά τα προβλήματα που δημιούργησε ο Ντάνιελ και τα οποία πολύ γενικά αναφέραμε παραπάνω»
Του Γιώργου Σούλτη
Όλοι οι Λαρισαίοι για πολλά χρόνια πιστεύαμε ότι ή Λάρισα είχε θωρακιστεί από τις πλημμύρες, ειδικά μετά την δεκαετία του 80 και το μεγάλο έργο της αποχέτευσης αλλά και τα αντιπλημμυρικά έργα της βελτίωσης της εξωτερικής κοίτης της δεκαετίας του 2010. Να τονίσουμε επίσης ότι υπήρξαν και τα παλιά μεγάλα αντιπλημμυρικά έργα της Λάρισας τα οποία περιελάμβαναν και την δημιουργία της δεύτερης εξωτερικής κοίτης. Έτσι θεωρούσαμε ότι η Λάρισα έχει τελειώσει πλήρως με τις πλημμύρες. Η πλημμύρα του 2023 ήρθε να μας προσγειώσει και να μας κάνει να καταλάβουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και έχει αλλάξει τα δεδομένα.
Όλες οι πόλεις οι οποίες βρίσκονται δίπλα σε ποτάμια, σε όλη την ιστορική περίοδο από την πρώιμη αρχαιότητα ακόμα, είχαν μάθει να ζουν με τις πλημμύρες. Οι πλημμύρες αποτελούσαν ένα συχνό και αναμενόμενο εποχιακό φαινόμενο. Από τα πρώτα ιστορικά χρόνια έχουμε καταγραφές για τις πλημμύρες του Νείλου και της Μεσοποταμίας η του Τίβερη στη Ρώμη και πάμπολλες ακόμα καταγραφές για πολλές πόλεις χτισμένες δίπλα σε ποτάμι. Οι πλημμύρες ήταν το τίμημα για την δημιουργία μιας εύφορης γης και έτσι αποτελούσαν συγχρόνως «ευχή και κατάρα» για τη περιοχή. Από τα πρώτα τεχνικά έργα του ανθρώπου ήταν τα αντιπλημμυρικά τα οποία ήταν παράλληλα και αρδευτικά έργα.
Στη Λάρισα του νέου ελληνικού κράτους όπως και γενικότερα σε μεγάλα τμήματα της Θεσσαλίας σχεδόν κάθε χρόνο εκδηλώνονταν πλημμύρες με μικρότερες ή μεγαλύτερες καταστροφές. Από την απελευθέρωση της Λάρισας (1881) έως και σήμερα μιλάμε για αντιπλημμυρικά έργα, για καταστροφές, για αποζημιώσεις, για διεκδικήσεις ζημιών και για νέους σχεδιασμούς. Ανέτρεξα στο ψηφιοποιημένο υλικό σε εφημερίδες που παρέχει δωρεάν η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων (και το οποία ανακάλυψα σχετικά πρόσφατα).
Σε μια σχετικά γρήγορη αναζήτηση στα τοπικά φύλλα της Λάρισας από τις αρχές του 20ου αιώνα, προσπάθησα να εντοπίσω αναφορές για πλημμύρες στη Θεσσαλία και στη Λάρισα. Ενδεικτικά αναφέρω: πρωτοσέλιδα για μεγάλες πλημμύρες την 26/10/1883, στις 16/2/1932 στις 22/1/1940. Σε αυτά τα πρωτοσέλιδα αλλά και σε πολλά μικρότερα δημοσιεύματα βλέπουμε την αγωνία και την απόγνωση των Λαρισαίων, αλλά και των αγροτών της Θεσσαλίας, οι οποίοι περιμένουν τις αποζημιώσεις (που δεν έρχονται) και το διαρκές αίτημα προς τις κυβερνήσεις για αντιπλημμυρικά έργα. Μεγάλης έκτασης αντιπλημμυρικά έργα έγιναν στη Θεσσαλία στο τέλος της δεκαετίας του 30. Τότε αποφασίστηκε και η δημιουργία για λόγους αντιπλημμυρικούς η δημιουργία νέας κοίτης του Πηνειού η οποία παρακάμπτει την πόλη της Λάρισας και η οποία ολοκληρώθηκε το 1940.
Το γεγονός που δεν είχα συνειδητοποιήσει, και μου έκανε εξαιρετική εντύπωση είναι ότι το αντιπλημμυρικό έργο της νέας κοίτης του Πηνειού προέβλεπε την κατάργηση της παλιάς ιστορικής κοίτης. Μια απόφαση η οποία αγνοούσε την βούλησης μιας ολόκληρη πόλης και μάλιστα μιας ιστορικής πόλης όπως είναι η Λάρισα. Το αποτέλεσμα ήταν να μετατραπεί η παλιά κοίτη σε βούρκο και εστία σκουπιδιών, γεγονός το οποίο ξεσήκωσε όλη την πόλη, η οποία ξεκίνησε ένα μεγάλο αγώνα για την επαναφορά της παλιάς κοίτης. Ψάχνοντας στον παλιό Λαρισαϊκό τύπο για τα εγκαίνια της νέας κοίτης (όπως νόμιζα), είδα ότι τέτοιο πράγμα δεν υπήρχε. Υπήρχε όμως πρωτοσέλιδο στις 11/3/1952 για τα μεγάλα πανηγυρικά εγκαίνια της επαναφοράς της παλιάς ιστορικής κοίτης.
Η κυβέρνηση Πλαστήρα με υπουργό των Γ. Καρτάλη ο οποίος παραβρέθηκε στα εγκαίνια, χρηματοδότησε το έργο της επαναφοράς της κοίτης. Αξίζει τον κόπο κάποιος να διαβάσει το λόγο που εκφώνησε στα εγκαίνια αυτά ο τότε δήμαρχος Καραθάνος για να διαπιστώσει ότι διαχρονικά οι αποφάσεις οι οποίες λαμβάνονται βλέποντας μόνο της μία όψη ενός προβλήματος μπορεί να έχουν ολέθριες συνέπειες για μια άλλη κατάσταση. Φαίνεται ότι το συγκεκριμένο αντιπλημμυρικό έργο της νέας κοίτης δεν έλαβε καθόλου υπ΄όψη μια ολόκληρη πόλη και μια κοινωνία 50.000 (τότε) κατοίκων! Πόσοι άραγε γνωρίζουν αυτή την τόσο σημαντική για την πόλη ιστορία;
Οι δύο κοίτες αποδείχτηκε ότι ήταν ένα σωστό μέτρο για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων και βελτίωσε σημαντικά την προστασία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, όμως το πρόβλημα δεν λύθηκε. Οι πλημμύρες στη Λάρισα συνέχισαν να συμβαίνουν με κύρια θύματα τις παραπήνειες συνοικίες (Ταμπάκικα, Σάλια, Ν. Σμύρνη και όχι μόνο). Τα αναχώματα της σημερινής Ηρ. Πολυτεχνείου συνέχισαν να υπάρχουν έως και το τέλος της δεκαετίας του 70. Μετά την επαναλειτουργία της παλιάς κοίτης, το διαρκές αίτημα ήταν να τοποθετηθούν θυροφράγματα για την ρύθμιση της εισερχόμενης ποσότητας των νερών. Πράγματι τα θυροφράγματα στην είσοδο της εσωτερικής κοίτης τοποθετήθηκαν και το έργο της διπλής κοίτης συνεχώς βελτιώνεται, με την πιο πρόσφατη την σημαντική παρέμβαση την δεκαετία του 2010.
Το έργο το οποίο πραγματικά θωράκισε την Λάρισα ήταν το μεγάλο έργο της αποχέτευσης της πόλης. Πρόκειται για ένα μεγάλο και οραματικό έργο για την πόλη της Λάρισας το οποίο ξεκίνησε επί δημαρχίας Μπλάνα και ο δήμαρχος Λαμπρούλης το έφερε σε πέρας και το ολοκλήρωσε με επιτυχία, παρά τα τεράστια προβλήματα που αντιμετώπισε. Μετά την ολοκλήρωση των έργων της αποχέτευσης οι πλημμύρες στην πόλη περιορίστηκαν σημαντικά. Υπήρξαν κατά καιρούς μικρές ζημιές κυρίως σε χρήσεις οι οποίες αναπτύχθηκαν (παράνομα ή μη) μέσα στις πλημμυρικές ζώνες του Πηνειού. Όλα αυτά μέχρι το 2023, όποτε η κλιματική αλλαγή έδειξε ότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει και πρέπει να ξαναβάλουμε στην ατζέντα τα πλημμυρικά φαινόμενα στην πόλη. Βέβαια ο δήμος Λάρισας δεν περιλαμβάνει πλέον μόνο την πόλη αλλά και τα χωρία τα οποία απλώνονται δίπλα στον Πηνειό σε μήκος 30 χιλιομέτρων από τον Κουτσόχερο έως την Φαλάνη.
Την πλημμύρα του Ντάνιελ και τις συνέπειες στο δήμο της Λάρισας είχα την ατυχία να τη ζήσω καθ΄όλη την διάρκεια του φαινομένου από την θέση του αντιδημάρχου Τεχνικών έργων. Θα προσπαθήσω να καταγράψω κάποιες εμπειρίες και να διατυπώσω κάποιες γνώμες και κάποια συμπεράσματα τα οποία προκύπτουν μόνο από την εμπειρία μου σαν αντιδημάρχου, τονίζοντας ότι δεν έχω καμία επιστημονική γνώση, ούτε την συνολική εικόνα των πλημμυρικών φαινομένων σε όλη τη Θεσσαλία.
Κατ΄αρχήν πρέπει να διαχωρίσουμε τα προβλήματα της πόλης από τα προβλήματα των χωριών του δήμου και γενικότερα του περιαστικού χώρου. Αρχίζοντας από τα προβλήματα της πόλης, έχουμε: 1) Τις συνοικίες που πλημμύρησαν λόγω της επιστροφής νερού μέσω των φρεατίων της αποχέτευσης. Το φαινόμενο από συνέβη ως εξής: Η στάθμη του νερού στην εσωτερική κοίτη όπου καταλήγουν τα φρεάτια των ομβρίων υδάτων ανέβηκε σε τέτοιο ύψος ώστε κάλυψε τα στόμια τους. Η συνέπεια ήταν το νερό να επιστρέφει πίσω στα φρεάτια και να αναβλύζει από εκεί μέσα στην πόλη δημιουργώντας πλημμυρικά φαινόμενα. Βέβαια σε περίπτωση που το νερό φθάνει στο στόμιο των φρεατίων, υπάρχουν ειδικά θυροφράγματα τα οποία κλείνουν (αυτόματα ή χειροκίνητα) έτσι ώστε να μην υπάρχει επιστροφή του νερού. Σύμφωνα με την ΔΕΥΑΛ τα θυρογράγματα δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν αυτό το ύψος του νερού λόγω των προδιαγραφών τους. Είτε είναι έτσι, είτε δεν λειτούργησαν σωστά το αποτέλεσμα ήταν να πλημμυρήσουν οι συνοικίες του Αγ. Θωμά, του ΑΤΑ και της Ν. Σμύρνης.
Η νέα δημοτική αρχή ανακοίνωσε ότι η ΔΕΥΑΛ εγκατέστησε νέα θυροφράγματα και πολύ σωστά έπραξε! Πιστεύω όμως ότι η μόνιμη και ασφαλέστερη λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι αυτό που ο Καλογιάννης από την αρχή της θητείας το ανακοίνωσε και δημόσια λέγοντας ότι: οι πλημμύρες στην εσωτερική κοίτη οφείλονται στο νερό που εισέρχεται από την έξοδο της ακριβώς στο σημείο σύνδεσης των δύο κλάδων, όπου δεν υπάρχει θυρόφραγμα. Η λύση λοιπόν για την προστασία της εσωτερικής κοίτης είναι η τοποθέτηση θυροφράγματος (πέραν αυτού της εισόδου) και στην έξοδο της εσωτερικής κοίτης. Με τον τρόπο αυτό η στάθμη στην εσωτερική κοίτη θα ελέγχεται πλήρως και με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζουμε την λειτουργία των στομίων των φρεατίων, αλλά και τα έργα που έγιναν και γίνονται στην εσωτερική κοίτη.
2) Η δεύτερη αιτία για τις πλημμύρες στην πόλη είναι οι τάφροι (τα ρέματα) που καταλήγουν στην πόλη της Λάρισας και στην εσωτερική κοίτη (τάφροι Ι1 και Ι8). Η αιτία της πλημμύρας στον Αγ. Γεώργιο και στην Τούμπα είναι η υπερχείλιση του γνωστού Γκουσμπασανιώτη, το ρέμα που έρχεται από την πλευρά της Νίκαιας και έσπασε στο ύψος του Πλατυκάμπου. Η στάθμη στην τάφρο Ι1, και κυρίως μετά την οδό βόλου προς το ποτάμι είχε ανέλθει ανησυχητικά και για το λόγο αυτό κατά την διάρκεια της πλημμύρας τοποθετήθηκαν σακιά με άμμο σε μεγάλο μήκος της, χωρίς ευτυχώς μα πλημμυρίσει. Όσον αφορά το θέμα των τάφρων τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν είναι πρώτα από όλα ο τακτικός καθαρισμός τους. Ο καθαρισμός αυτός είναι ευθύνη της περιφέρειας η οποία από ότι έχω δει ήδη έχει κάνει καθαρισμό. Το θέμα του Γκουσμπασανιώτη και των τάφρων (διαρρύθμιση, διανοίξεις, αναχώματα) ελπίζω να συμπεριλαμβάνονται στα αντιπλημμυρικά έργα τα οποία εξήγγειλε η περιφέρεια Θεσσαλίας.
3) Τα πλημμυρικά προβλήματα της συνοικίας Ιπποκράτη προέρχονται από την κατασκευή του νέου περιφερειακού δρόμου, αλλά και από την «αλλοίωση» της πλημμυρικής ζώνης η οποία εφάπτεται στο δρόμο αυτόν, δηλαδή: α) Στην πλυμμηρική ζώνη σε εκείνη την περιοχή υπάρχουν χτίσματα τα οποία εμποδίζουν την ροή των νερών και το νερό εγκλωβίζεται απέναντι από την συνοικία Ιπποκράτη. β) Ο νέος περιφερειακός δρόμος ως γνωστόν κατασκευάστηκε πάνω στο ανάχωμα. Η υποδομή της κατασκευής επιτρέπει το νερό να περάσει στην συνοικία μέσα από το «ανάχωμα» του δρόμου. Με την απλή λογική πιστεύω ότι είναι δύσκολο να διαρραγεί το «ανάχωμα-δρόμος», αλλά ακόμα και με την διαπέραση των νερών υπάρχει σοβαρός πλημμυρικός κίνδυνος. Πιστεύω ότι το πρόβλημα της περιοχής αυτής πρέπει να ελεγχθεί από ειδικούς επιστήμονες και να γίνει μια μελέτη αντιμετώπισης του προβλήματος. 4) Κατά την περίοδο εξέλιξης του φαινομένου, χρειάστηκε παρέμβαση ενίσχυσης στο ανάχωμα του Αγ.Θωμά πλησίον του Lidl. Σαν γενικό συμπέρασμα είναι ότι απαιτείται ο έλεγχος όλων των αναχωμάτων της πόλης και η εκπόνηση μια μελέτης για παρεμβάσεις στα σημεία που θα υποδείξει η μελέτη.
Μεγάλες καταστροφές προκάλεσε ο Ντάνιελ στα χωρία του δήμου Λάρισας και κυρίως στο Λουτρό, το Κουτσόχερο, στις εργατικές κατοικίες της Γιάννουλης και σε ένα σημαντικό τμήμα της Φαλάνης. Για το Κουτσόχερο και το Λουτρό πρέπει να γίνουν άμεσα μελέτες οι οποίες να προτείνουν ενισχύσεις των αναχωμάτων και να προχωρήσουν άμεσα στο έργο. Πρωτίστως όμως πρέπει να γίνεται τακτικός και ετήσιος καθαρισμός των ρεμάτων από την περιφέρεια.
Στην Γιάννουλη και την Φαλάνη επίσης το βάρος πρέπει να δοθεί στον έλεγχο και την στήριξη των αναχωμάτων. Για τις δύο αυτές περιπτώσεις οι μελέτες πρέπει να είναι ξεχωριστές γιατί το πρόβλημα των αναχωμάτων έχει ιδιαιτερότητες για την κάθε μια από τις δύο περιπτώσεις. Για παράδειγμα το ανάχωμα της Γιάννουλης διαμορφώθηκε πάνω στη παλιά χωματερή και πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό.
Η περίπτωση της Γιάννουλης είναι ιδιαίτερη πέραν αυτών και για τους εξής λόγους: H πλημμυρική ζώνη έχει μέσα αρκετές χρήσεις (κυρίως στάβλους) οι οποίες πρέπει να ελεγχθούν ως προς την νομιμότητα. Πέραν αυτού ίσως πρέπει να ελεγχθεί εκ νέου και να καθοριστεί η πλημμυρική ζώνη γιατί το φαινόμενο μας έδινε την εντύπωση ότι τόσο οι εργατικές κατοικίες όσο και οι άλλες εμπορικές εγκαταστάσεις στο σημείο εκείνο, βρίσκονται κυριολεκτικά μέσα σε κοίτη ρέματος! Ο έλεγχος των αναχωμάτων πρέπει να γίνει με σχολαστικό τρόπο και για την περιοχή της Φαλάνης μέχρι το φράγμα της Γυρτώνης.
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας έχει ξεκινήσει μια μεγάλη προσπάθεια για τα αντιπλημμυρικά έργα. Θα πρέπει η δημοτική αρχή να σκύψει με λεπτομέρεια και να εξετάσει όλα αυτά τα προβλήματα που δημιούργησε ο Ντάνιελ και τα οποία πολύ γενικά αναφέραμε παραπάνω. Οι προτάσεις του δήμου προς την περιφέρεια και το υπουργείο πρέπει να είναι τεκμηριωμένες και συγκεκριμένες. Πρέπει να ενεργήσουμε τώρα γιατί η κλιματική αλλαγή είναι εδώ!
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
