Του Γιάννη Γκαμπέτα
Σε μια χώρα όπου ο δημόσιος λόγος συχνά παρασύρεται από επιπολαιότητα, υπάρχουν στιγμές που ξεχωρίζουν σαν τεστ ωριμότητας. Η κυκλοφορία του νέου βιβλίου του Αλέξη Τσίπρα υπήρξε μια τέτοια στιγμή — και λειτούργησε, δυστυχώς, σαν καθρέφτης που αποκάλυψε όχι μόνο την αγωνία όσων επιτέθηκαν στον συγγραφέα, αλλά και την αδυναμία τους να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Οι αιφνίδιες, σχεδόν σπασμωδικές αντιδράσεις πρώην συντρόφων και πρώην αρχηγών, ακόμη και από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, δεν έδειξαν πολιτική οξυδέρκεια· έδειξαν πολιτική αμηχανία.
Δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο στη χώρα μας ένας πρώην πρωθυπουργός να επιλέγει την ώριμη οδό της γραπτής κατάθεσης. Η γραφή σημαίνει αυτοέκθεση, σημαίνει ευθύνη, σημαίνει ότι αναλαμβάνεις το ρίσκο να συνομιλήσεις όχι μόνο με το παρόν αλλά και με την Ιστορία. Ο Τσίπρας το τόλμησε. Και αυτό το θάρρος, για κάποιους, υπήρξε αφόρητο. Γιατί η γραφή δεν κολακεύει. Δεν προσφέρεται για εύκολες ηρωοποιήσεις. Φωτίζει και τις γωνίες — και ακριβώς εκεί κατοικούν οι σκιές που μερικοί θα προτιμούσαν να παραμείνουν αθέατες.
Οι φωνές της πολεμικής και η βολική λήθη
Αξίζει να αναρωτηθεί κανείς: ποιοι είναι αυτοί που σήμερα υψώνουν τους τόνους; Ποιοι είναι οι ίδιοι άνθρωποι που, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ μετατρεπόταν από κόμμα μικρής εμβέλειας σε κυβερνητική δύναμη, έβλεπαν τις πολιτικές τους καριέρες να απογειώνονται; Ποιοι είναι αυτοί που, χωρίς την προσωπική πολιτική αναγνωρισιμότητα που τους πρόσφερε ο Τσίπρας, θα είχαν παραμείνει στη σκιά της δημόσιας ζωής;
Η απάντηση, δυστυχώς, είναι απλή: πολλοί από όσους σήμερα εμφανίζονται ως αυστηροί κριτές είναι άνθρωποι που χρωστούν την πολιτική τους ύπαρξη σε εκείνον που σήμερα λοιδορούν. Αν δεν υπήρχε ο Τσίπρας να πάρει το ρίσκο, να σηκώσει το βάρος, να μεταμορφώσει έναν πολιτικό χώρο που κινδύνευε να γίνει θρησκευτική σέχτα της παλιάς Αριστεράς, ουδείς θα γνώριζε τα ονόματά τους. Δεν είναι ντροπή αυτό. Είναι απλώς η αλήθεια.
Αλλά η αλήθεια, όταν επιστρέφει, ενοχλεί.
Το βιβλίο ως πράξη ευθύνης — όχι πρόκλησης
Η έκδοση ενός βιβλίου δεν είναι προπαγανδιστική χειρονομία. Είναι κατάθεση ευθύνης. Όταν ένας πρώην πρωθυπουργός επιλέγει να αναμετρηθεί με όσα έκανε και όσα δεν κατόρθωσε να κάνει, οφείλει να ακούγεται με σοβαρότητα — όχι με χλεύη. Όμως όσοι βιάστηκαν να επιτεθούν στον Τσίπρα δεν διάβασαν το βιβλίο· διάβασαν μόνο την αντανάκλαση του εαυτού τους σε αυτό. Και αυτή η αντανάκλαση, φαίνεται, δεν τους άρεσε.
Υπάρχει κάτι το αντιφατικό, σχεδόν κωμικό, στο μένος ορισμένων πρώην συντρόφων. Αντιδρούν λες και το βιβλίο αποτελεί επίθεση εναντίον τους. Μα η γραφή, όταν είναι ειλικρινής, δεν υπηρετεί την μικροπολιτική: υπηρετεί τη μνήμη. Και η μνήμη δεν χαρίζεται σε κανέναν.
Ο ρόλος του Τσίπρα στην Ιστορία — και όσων σήμερα τον αμφισβητούν
Ας το πούμε χωρίς περιστροφές: ο Αλέξης Τσίπρας υπήρξε ένας από τους λίγους πολιτικούς της Μεταπολίτευσης που σημάδεψαν εποχή. Έκανε λάθη; Αναμφίβολα. Πήρε δύσκολες αποφάσεις; Ναι — και αυτό του αναγνωρίζεται ακόμη κι από αντιπάλους. Αλλά υπήρξε παρών. Σε μάχες που δεν έδιναν μόνο βαθμούς αρεσκείας, αλλά άφηναν πληγές.
Σε αντίθεση με κάποιους που σήμερα, εκ του ασφαλούς, σχολιάζουν σαν να υπήρξαν θεατές. Μα δεν ήταν θεατές. Ήταν παρόντες. Και η παρουσία τους έχει ιστορικό αποτύπωμα. Η απόπειρα να το σβήσουν δεν αλλάζει τα γεγονότα — μόνο τους μικραίνει.
Η μικροψυχία των επιθέσεων και η ανάγκη για πολιτικό μέτρο
Η χώρα μας έχει ανάγκη από κριτική. Χρειάζεται όμως και μέτρο. Όταν η κριτική μετατρέπεται σε τρόπο εκδίκησης, τότε δεν υπηρετεί τη δημοκρατία — την υπονομεύει. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό που κυριαρχεί είναι μια μικροψυχία ντυμένη με τον μανδύα της δήθεν «ηθικής αγανάκτησης». Σαν να λένε οι επικριτές: «Δεν δικαιούσαι να μιλήσεις, γιατί η φωνή σου μάς υπενθυμίζει ποιοι υπήρξαμε».
Αλλά αν κάτι ξεχωρίζει τις σοβαρές κοινωνίες από τις μικρές, είναι ακριβώς αυτό: η δυνατότητα να ακούγονται οι μαρτυρίες των πρωταγωνιστών, έστω κι αν δεν μας βολεύουν.
Η Ιστορία δεν γράφεται με λήθη
Τελικά, το ζήτημα δεν είναι ο Τσίπρας. Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την πολιτική μνήμη. Αν θέλουμε να έχουμε πολιτικό πολιτισμό, οφείλουμε να επιτρέπουμε σε όσους διαμόρφωσαν τα γεγονότα να διηγηθούν την εκδοχή τους. Κι έπειτα η κοινωνία — όχι οι μικρές παρέες της μικροπολιτικής — θα κρίνει.
Το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα δεν είναι ούτε μνημείο αυτοδικαίωσης ούτε εργαλείο συμψηφισμών. Είναι μαρτυρία. Και οι μαρτυρίες, ακόμη κι όταν δεν συμφωνούμε με αυτές, είναι θεμέλιο της Ιστορίας.
Όσοι ενοχλούνται, ας το παραδεχτούν ειλικρινά:
ενοχλούνται όχι από τον Τσίπρα, αλλά από το γεγονός ότι η Ιστορία δεν γράφεται όπως θα την ήθελαν· γράφεται όπως συνέβη.
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
