Του Αντώνη Ψάλτη
Mark Mazower, «Περί αντισημιτισμού Μια λέξη στην ιστορία», εκδ. «αλεξάνδρεια» 2025
Ο ιστορικός Mazower έχει χαρακτηριστεί (κυρίως από τους αριστερούς) ως ένας δεξιός ιστορικός που προσπαθεί να «αναθεωρήσει αρνητικά» την ιστορία. Ο Βρετανός Εβραίος Mazower γεννήθηκε το 1958, κάτι παραπάνω δηλαδή από δέκα έτη μετά τη λήξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Ήδη από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου που παρουσιάζεται στο παρόν ο Mazower ξεκάθαρα εκφράζει την άποψή του σε δύο κομβικά ζητήματα: Πρώτον, είναι πολύ δύσκολο να ορίσουμε και να οριοθετήσουμε το περιεχόμενο του όρου «αντισημιτισμός».
Είναι μια έννοια πολυσχιδής που διαφέρει από τόπο σε τόπο και από χρόνο σε χρόνο και στην οποία μπορούν να χωρέσουν πολλά, με αποτέλεσμα το αναγκαία περίκλειστο στοιχείο των ορισμών να εξαφανίζεται και η έννοια «αντισημιτισμός» να χάνει τη σημασία της, την ουσία της. Δεύτερον, ο Mazower στο όχι επίκαιρο, παρά την έξαρση των τελευταίων ετών, πρόβλημα της Παλαιστίνης τίθεται σαφώς με το πλευρό των Παλαιστινίων. Λέτε, άραγε, για αυτό η IHRA (International Holocaust Remembrance Alliance) να μην τον καλεί να πει τη γνώμη του σχετικά με τον μη δεσμευτικό ορισμό εργασίας της Συμμαχίας για τον Αντισημιτισμό; Ποιος ξέρει; Όπως γίνεται κατανοητό, τα θέματα που τίθενται επί τάπητος είναι πολλά.
Έτσι, σε αρκετά σημεία του βιβλίου του ο ιστορικός αναρωτιέται: είναι αναγκαστικά αντισημίτης όποιος στέκεται στο πλευρό των Παλαιστινίων; Αντισημιτισμός και αντισιωνισμός είναι το ένα και το αυτό; Στα καθ’ ημάς, για παράδειγμα, οι δύο πιο χαρακτηριστικές (από τις δυστυχώς αρκετές) νεοναζιστικές και ρατσιστικές φωνές είναι αυτή του Γεωργιάδη (αντιπροέδρου αυτή τη στιγμή του κυβερνώντος κόμματος) και της Λατινοπούλου. Εμφορούμενοι από νεοναζιστικές ιδεοληψίες και οι δύο αυτοί πολιτικοί, μαζί με τους φανατισμένους οπαδούς τους, τάσσονται αναφανδόν υπέρ του Ισραήλ, κατά της Παλαιστίνης, και κατηγορούν ως αντισημίτες όσους αναφέρουμε εμφατικά το ζήτημα της Παλαιστίνης, τη γενοκτονία που γίνεται στην Γάζα και το δικαίωμα των Παλαιστινίων σε ένα ελεύθερο και αυτόνομο δικό τους κράτος. Πού φτάσαμε…;
Οι οπαδοί του Χίτλερ να υποστηρίζουν τους Εβραίους! Είναι όμως τόσο απλό το ζήτημα; Όχι βέβαια! Όταν η Μαρί Λεπέν πήρε στα χέρια της το ακροδεξιό και νεοναζιστικό γαλλικό κόμμα μετά την παραίτηση του εμμονικού και αμετανόητου πατρός της, σαφώς και διατήρησε τον διαπρύσιο αντιμεταναστευτικό και ρατσιστικό λόγο του, αλλά εξαφάνισε τις όποιες αντισημιτικές αποχρώσεις του. Γιατί πολύ απλά, όπως θα πει και ένα μέλος του κόμματος, με τον αντισημιτισμό παντιέρα μας δε θα βλέπαμε ποτέ αύξηση των ποσοστών μας ή και πιθανή εξουσία. Αναρωτιέται, λοιπόν, ο Mazower η εξάλειψη του αντισημιτισμού από την ευρωπαϊκή ακροδεξιά (κάτι που δε συνέβαινε μέχρι και τα 90s) είναι ειλικρινής, ακόμη και αν η ακροδεξιά βλέπει το Ισραήλ εντελώς διαφορετικά μετά τους δίδυμους πύργους και την αυξανόμενη (εννοείται με την αμέριστη βοήθεια της μιντιακής προπαγάνδας) ισλαμοφοβία; Το δε ακανθώδες ζήτημα της σχέσης των Αράβων με το Ισραήλ είναι κάτι που επίσης διαπερνάει το βιβλίο.
Για να γυρίσω στα καθ’ ημάς, να σημειώσω βέβαια ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις διπλωματικά και πολιτικά θεωρούν το Ισραήλ στενό σύμμαχο ήδη από το 2009 και έκτοτε ουδείς πρωθυπουργός άλλαξε στάση. Στο εν λόγω βιβλίο ο Mazower δε γράφει την ιστορία των Εβραίων, δε γράφει την ιστορία του αιώνιου κατατρεγμού των Εβραίων, αλλά γράφει την ιστορία της λέξης «αντισημιτισμός». Που σημαίνει ότι δείχνει τι νοήματα πήρε κατά καιρούς στον 19ο και 20ο αιώνα αυτή η λέξη και ανάλογα με αυτά τα νοήματα πώς αυτή εργαλειοποιήθηκε στην παγκόσμια πολιτική και κοινωνική ιστορία:
Α) Από τους μη Εβραίους, δηλαδή από την μη εβραϊκή παγκόσμια κοινότητα (και εκεί σίγουρα οι μη Εβραίοι αναγνώστες θα έχουν να μάθουν αρκετά και θα κρατιέται ζωντανό το ενδιαφέρον τους). Και β) από τους Εβραίους που δεν είχαν πάντα όλοι την ίδια άποψη για την τύχη του λαού τους, ειδικά μετά την ίδρυση του Ισραήλ. Ίσως σε αυτά τα σημεία, δηλαδή στα σημεία που το βιβλίο αναπτύσσει τον εσωτερικό διάλογο και τις διαμάχες των Εβραίων οι μη Εβραίοι αναγνώστες, που υποθέτω θα γνωρίζουν ελάχιστα, θα βρούνε το βιβλίο κάπως πιο κουραστικό, αλλά δε θα μπορούσε να γραφτεί αυτό το βιβλίο αλλιώς. Για παράδειγμα, στα μέσα του 20ου αιώνα λίγοι Αμερικανοεβραίοι ήθελαν να επιστρέψουν στο Ισραήλ, χαλώντας την αμερικανική βολή τους, ασχέτως αν (ή ίσως ως απενοχοποιημένο άλλοθι στη βολή τους) ενθέρμως υπερασπίστηκαν το Ισραήλ στον πόλεμο των 6 ημερών και στον πόλεμο με τον Λίβανο.
Για παράδειγμα, ο Μπεν Γκουριόν καλούσε τους Αμερικανοεβραίους να επιστρέψουν στο Ισραήλ, αλλά δεν ήταν και τόσο ένθερμος με την επιστροφή στο Ισραήλ των πάμφτωχων και κατεστραμμένων Εβραίων της Ευρώπης λίγο μετά τον πόλεμο. Ή, για παράδειγμα, δεν έχουν όλοι οι Εβραίοι την ίδια άποψη για το αν το Ισραήλ είναι το κράτος (το μόνο κράτος που στην ιστορία «φτιάχτηκε» και «χαρίστηκε» σε έναν λαό) των απανταχού Εβραίων ή μόνο των Εβραίων του Ισραήλ; Όσο για τη δική μου άποψη, με τα όσα λίγα έχω διαβάσει, πάντως έχω διαβάσει και δεν τα κατεβάζω από την γκλάβα μου, θεωρώ εξωφρενικά παράλογο, φρενοβλαβή και συνωμοσιολογικό κάθε αντισημιτισμό (και κάθε είδους ρατσισμό), και ταυτοχρόνως θεωρώ ότι η ιμπεριαλιστική και εμπαθώς πολεμική λαίλαπα του Ισραήλ έναντι των Παλαιστινίων (στους οποίους η ιστορία επίσης οφείλει ένα κράτος, όπως ακριβώς το έφτιαξε και στους Εβραίους) πρέπει να είναι απολύτως καταδικαστέα.
Όπως σημειώνει ο Mazower, «η εξίσωση της περίπτωσης των Παλαιστινίων με το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής είναι παραπλανητική, όχι επειδή μεγαλοποιεί τα δεινά τους, αλλά επειδή στην πραγματικότητα υποβαθμίζει την πολύ πιο θανάσιμη καταπίεση που υφίστανται από το Ισραήλ.» Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα ειδικό ιστορικό βιβλίο, επιμερισμένο σε ένα συγκεκριμένο και μικρό (σε σχέση με άλλα) θέμα και ίσως αυτή η συγκεκριμενοποίηση και η στόχευση να μην το κάνει ενδιαφέρον στο ευρύ κοινό. Ωστόσο, το εβραϊκό ζήτημα έμελλε να αποτελέσει στοιχείο σημαντικό στην παγκόσμια πολιτική και κοινωνική ιστορία του 19ου και 20ου αιώνα και από αυτή την άποψη θα ήταν καλό να διαβαστεί.
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
