Εργαζόμενοι συνταξιούχοι: Ποιοι είναι οι 255.000 βιοπαλαιστές τρίτης ηλικίας;

Σύμφωνα με τα πιο πιο πρόσφατα στοιχεία του ΕΦΚΑ , οι συνταξιούχοι που συνεχίζουν να εργάζονται προσεγγίζουν τους 255.000.

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό αριθμό, που αντιστοιχεί περίπου στον έναν στους δέκα συνταξιούχους.

Η πλήρης κατάργηση του «πέναλτι» της παρακράτησης ποσοστών της σύνταξης, από το 2023, οδήγησε στον επταπλασιασμό των εργαζόμενων συνταξιούχων, οι οποίοι μέχρι τότε ήταν μόλις 35.000.

Η παρακράτηση σύνταξης ως «αντικίνητρο»

Υπενθυμίζεται ότι η μείωση της σύνταξης κατά 60% για τους συνταξιούχους που εργάζονται νομοθετήθηκε το 2016 με τον νόμο Κατρούγκαλου. Ήταν η εποχή που η ανεργία των νέων ξεπερνούσε το 30% για τις ηλικίες 25-34 ετών, ενώ για τους κάτω των 24 προσέγγιζε το 50%. Υπό αυτή την έννοια οι υψηλές κρατήσεις λειτουργούσαν ως «αντικίνητρο» στην απασχόληση των συνταξιούχων, μήπως αντίστοιχα ενισχυθούν οι προσλήψεις στους νέους.

Κρατήσεις στις συντάξεις όσων εργάζονταν ίσχυαν και πριν τον νόμο Κατρούγκαλου, ήταν  όμως αναλογικά χαμηλότερες και ίσχυαν μόνο για το ποσό της σύνταξης που ξεπερνούσε το βασικο μισθό.

Πότε καταργήθηκαν οι κρατήσεις

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη αρχικά μείωσε τις κρατήσεις στο 30%, με τον νόμο Βρούτση (ν4670/2020) και στη συνέχεια τις κατήργησε με τον νόμο Γεωργιάδη (ν 5078/2023).

Αντί παρακράτησης, θεσμοθετήθηκε ειδικός πόρος υπέρ e-ΕΦΚΑ, μη ανταποδοτικού χαρακτήρα, στο 10% επί των μηνιαίων αποδοχών για όσους έχουν μισθωτή εργασία. Για τους ελεύθερους επαγγελματίες ο πόρος ανέρχεται στο 50% της εισφοράς του κλάδου σύνταξης, ανάλογα με την ασφαλιστική κατηγορία στην οποία υπάγονται.

Επιπλέον καταβάλλονται κανονικά οι ασφαλιστικές εισφορές, ανάλογα με το είδος απασχόλησης, μέρος των οποίων επιστρέφεται ως «προσάυξηση» στη σύνταξη αφου διακόψουν την απασχόληση.

Το προφίλ των εργαζομένων συνταξιούχων

Ποιοι είναι οι περίφημοι βιοπαλαιστές της τρίτης ηλικίας και από ποιους κλάδους προέρχονται;

Σχεδόν ο ένας στους εργαζόμενους συνταξιούχους (122.000), απασχολείται ως αγρότης και εξαιρείται από την καταβολή εισφορών και πόρου απασχόλησης. Η εξαίρεση ισχύει για τους συνταξιούχους ΟΓΑ που ασκούν απασχόληση που υπάγεται στην ασφάλιση του τ. ΟΓΑ.

Η εξαίρεση ισχύει και για τους συνταξιούχους άλλων φορέων και του δημοσίου, εφόσον απ ασχολούνται στον αγροτικό τομέα (αγρότες, μελισσοκόμοι, κτηνοτρόφοι, αλιείς), εφόσον το ετήσιο εισόδημά τους από τον συγκεκριμένο τομέα δεν υπερβαίνει τις 10.000 ευρώ.

Οι 67.548  εργαζόμενοι συνταξιούχοι είναι  μισθωτοί.

Οι 59.262 είναι ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοτελώς απασχολούμενοι.

Οι 847 είναι μισθωτοί μηχανικοί και  έμμισθοι δικηγόροι.

Οι 5.073 ανήκουν σε εδικές κατηγορίες και αμείβονται με εργόσημο, παραστατικό δαπάνης κ.ά.

Οι αγρότες με τα λευκά μαλλιά

Η παραμονή των ηλικιωμένων αγροτών στην εργασία καθίσταται μονόδρομος, αφού οι συντάξεις του ΟΓΑ είναι οι πλέον χαμηλές, κατά μέσο όρο κάτω από 500 ευρώ.

Από την άλλη, η φυγή των νέων από τον πρωτογενή τομέα, η πληθυσμιακή συρρίκνωση και ο μαρασμός της υπαίθρου, οδηγεί σε έναν πρωτογενή τομέα επίσης διαρκώς συρρκινούμενο και ηλικιακά γερασμένο. Παράλληλα, όσο αυξάνονται οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι, ιδίως σε χειρωνακτικες-αγροτικές εργασίες, σημειώνεται αύξηση των εργατικών δυστυχημάτων και ατυχημάτων σε μεγάλες ηλικίες. Η τάση αυτή έχει καταγραφεί καθαρά από την ανεξάρτηση έρευνα της ΟΣΕΤΕΕ, όπου πλέον το 1/3 των θυμάτων είναι άτομα άνω των 60 ετών.

Γιατί «συμφέρουν» οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι

Για τα κρατικά ταμεία η απασχόληση των συνταξιούχων αποφέρει επιπλέον έσοδα, τόσο με τον πόρο όσο και με τις ασφαλιστικές εισφορές. Παράλληλα, περιορίζεται η αδήλωτη εργασία των συνταξιούχων. Είναι γνωστό ότι υπήρχαν διάφορα «παραθυράκια» για να εισπράττουν οι συνταξιούχοι και τις συντάξεις ολόκληρες και τις αμοιβές, ακόμα και με σύσταση εταιρειών ΙΚΕ ή με δελτία παροχής που «κόβονταν» σε ονόματα συγγενών.

Πλέον, όποιος συνταξιούχος δεν υποβάλλει δήλωση απασχόλησης πριν ξεκινήσει να εργάζεται, κινδυνεύει τις συντάξεις ενός ολόκληρου έτους. Το πρόστιμο είναι τσουχτερό και ισοδυναμεί με 12 μηναίες κύριες και επικουρικές συντάξεις.

Ένα επιπλέον «plus» για την παραμονή των συνταξιούχων στην εργασία, είναι ότι έτσι περιορίζονται – έστω και λογιστικά – οι δείκτες ανεργίας και αυξάνονται τα ποσοστά απασχόλησης.

Το βασικό όμως πλεονέκτημα, για τους φορείς χάραξης ασφαλιστικής και εργασιακής πολιτικής, είναι ότι εξοικειώνει τον πληθυσμό με την παραδοχή ότι θα δουλεύουν ως τα βαθιά γεράματα. Όχι από επιλογή αλλά από ανάγκη, γιατί οι νέες συντάξεις, ιδίως του ιδιωτικού τομέα, δεν αρκούν για να καλύψουν ούτε τα βασικά.  Όπως αποτυπώνεται στα μηνιαία στοιχεία του συστήματος Ήλιος, η μέση δαπάνη σύνταξης για τους νέους συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα είναι μόλις 776 ευρώ – 450 ευρώ χαμηλότερη από το δημόσιο.

Η ρητορική της «ενεργού γήρανσης» χρυσώνει το χάπι της παράτασης του εργάσιμου βίου, είτε με την επιστροφή των συνταξιούχων στη δουλειά είτε με την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αλλά κυ ρίως με το συνδυασμό και των δύο.  Μπορεί το προσδόκιμο ζωής να αυξάνεται, όμως αυξάνονται και οι επαγγελματικές ασθένειες και τα ατυχήματα στην εργασία, με τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας να ειναι οι πλέον επιβαρυμένοι.

Αυξάνονται οι  60άρηδες εργαζόμενοι, μειώνονται οι 30άρηδες

Η παραμονή των συνταξιούχων στην εργασία, συνυπάρχει και με τη μείωση των απασχολούμενων στις πλέον παραγωγικές ηλικιακές κατηγορίες των 30άρηδων και 40άρηδων. Η τάση αυτή καταγράφεται και σε σχετικές έρευνες του ΚΕΠΕ, και αποδίδεται εν μέρει στο δημογραφικό, αλλά και στο φαινόμενο του brain drain. Η μετανάστευση νέων εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης στο εξωτερικό ήταν μεν πιο έντονη την περίοδο της οικονομικής κρίσης, όμως συνεχίζεται και σήμερα  έστω με πιο αργούς ρυθμούς.