Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο, οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενημερώνονται κυρίως από τα παραδοσιακά μέσα, ενώ στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε πολύ περισσότερο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για αυτό τον σκοπό.
Το οικοσύστημα της ενημέρωσης μετασχηματίζεται διαρκώς, ειδικά υπό το φως των εξελίξεων στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης.
Οι περισσότερες καθημερινές δραστηριότητές μας πραγματοποιούνται στον ψηφιακό χώρο, μέσα στις λεγόμενες «μεγάλες πλατφόρμες».
Οι λεγόμενες Big Tech εταιρείες κυριαρχούν στον ψηφιακό κόσμο. Περιγράφονται συχνά με το ακρωνύμιο GAMAM (Google, Amazon, Meta, Apple, Microsoft). Πλέον, μερίδιο της «ψηφιακής πίτας» διεκδικούν οι εταιρείες που βρίσκονται πίσω από τα δημοφιλή chatbots, όπως η Open AI.
Πώς ενημερώνονται οι υπόλοιποι στην ΕΕ σε σχέση με την Ελλάδα
Περίπου 56% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα δηλώνει πως ενημερώνεται για τα πολιτικά και κοινωνικά τεκταινόμενα από τα social media, καταγράφοντας σημαντική διαφορά με τον μέσο όρο της ΕΕ 40%).
Ακόμη μια σημαντική διαφοροποίηση στον τρόπο ενημέρωσης παρατηρείται σε ό,τι αφορά την τηλεόραση. Η τηλεόραση παραμένει κυρίαρχη στην ΕΕ (71%), αλλά υποχωρεί στην Ελλάδα (54%).
Επιπλέον, η ελληνική εικόνα «γέρνει» ακόμη περισσότερο προς το ψηφιακή ενημέρωση. Μηχανές αναζήτησης (49% Ελλάδα, 40% ΕΕ) και πλατφόρμες βίντεο (41% Ελλάδα, 26% ΕΕ) χρησιμοποιούνται συχνότερα στη χώρα σε σχέση με τον μέσο Ευρωπαίο.
Οι έντυπες εφημερίδες και τα περιοδικά (μαζί με τις online εκδόσεις τους) εμφανίζουν χαμηλότερη απήχηση στην Ελλάδα (34%) σε σύγκριση με την ΕΕ (41%).
Κοντολογίς, στην Ελλάδα η είδηση φτάνει συχνότερα μέσα από feed, αναζήτηση και βίντεο και λιγότερο από δελτία και άρθρα.
Τι σημαίνει ο τρόπος που καταναλώνουμε ειδήσεις;
Η μετατόπιση της ενημέρωσης προς τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μετασχηματίζει τόσο τους μηχανισμούς παραγωγής όσο και τις συνήθειες κατανάλωσης της είδησης. Πρόκειται για μια σταδιακή «διείσδυση» των μεγάλων πλατφορμών στο οικοσύστημα παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης περιεχομένου. Οι ψηφιακές πλατφόρμες κυριαρχούν στην ενημέρωση επηρεάζοντας και τη μορφή και την ταχύτητα διάχυσης του περιεχομένου. Οι ειδήσεις επικοινωνούνται μέσα από σύντομα και κάθετα βίντεο, οπτικοποιήσεις και αποσπασματικό λόγο.
Τα μίντια και η κυκλοφορία των ειδήσεων «πλατφορμοποιούνται», ειδικότερα στην περίπτωση της Ελλάδας αυτό συμβαίνει με ταχύτατους ρυθμούς. Η έννοια της «πλατφορμοποίησης» αναφέρεται στην σταδιακή «διείσδυση» των μεγάλων πλατφορμών στο οικοσύστημα παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης περιεχομένου.
Είναι ένα σύνθετο φαινόμενο με προεκτάσεις σε όλους τους τομείς της δημόσιας και κάποιες φορές ιδιωτικής ζωής. Οι μεγάλες πλατφόρμες, οι οποίες τροφοδοτούνται από τα δεδομένα των χρηστών και οργανώνονται με αλγορίθμους, γίνονται κεντρικοί θεσμικοί (δια)μεσολαβητές της δημόσιας σφαίρας. Αυτό έχει επιπτώσεις σε δημόσιες αξίες που διέπουν την ενημέρωση όπως η διαφάνεια, η λογοδοσία και η πολυφωνία.
Οι πλατφόρμες ανάλογα με τα δεδομένα του εκάστοτε χρήστη προτείνουν συγκεκριμένο περιεχόμενο συμβάλλοντας σημαντικά σε φαινόμενα πολιτικής πόλωσης. Η ατζέντα της ενημέρωσης διαμορφώνεται από αυτούς τους αλγοριθμικούς μηχανισμούς προτεραιοποίησης περιεχομένου. Αυτοί οι μηχανισμοί λειτουργούν εν πολλοίς με εμπορικούς όρους, καθώς προσπαθούν να κρατήσουν το χρήστη όσο το δυνατόν περισσότερο στην πλατφόρμα, σε μια λεγόμενη «οικονομία της προσοχής».
Στην Ελλάδα κυριαρχεί το Facebook
Στο ερώτημα «από ποιες πλατφόρμες ενημερώνεστε», το Facebook βρίσκεται στην κορυφή. Στην Ελλάδα, φαίνεται να κυριαρχεί με διαφορά σε σχέση με τον μέσο όρο των υπόλοιπων χωρών της Ένωσης, με 68% και 58% αντίστοιχα.
Ακολουθούν το Youtube δεύτερο (56% Ελλάδα, 57% ΕΕ), το Instagram τρίτο και το TikTok τέταρτο, όπως φαίνται στο γράφημα. Το X (Twitter) κινείται σημαντικά χαμηλότερα.
Η ενημέρωση έχει μετατραπεί σε ένα οπτικοακουστικό θέαμα.
Oι πλατφόρμες βίντεο έχουν ευρεία διάδοση στην Ελλάδα, και επακόλουθα η προτίμηση σε μορφές περιεχομένου όπως σύντομα βίντεο και βίντεο μεσαίας διάρκειας έχει ενισχυθεί.
Σύμφωνα και με τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου, προτιμώνται οι σύντομες δημοσιεύσεις κειμένου και εικόνων (48% Ελλάδα, 46% ΕΕ), τα σύντομα βίντεο (περίπου 40% Ελλάδα, 41% ΕΕ) και τα βίντεο μεσαίας διάρκειας 1–5 λεπτών (περίπου 39% και στις δύο περιπτώσεις).
Πόσο συχνά χρησιμοποιούμε τα social media
Στην Ελλάδα, καταγράφεται υψηλή καθημερινή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για ενημερωτικούς σκοπούς.
Ειδικότερα, οι Έλληνες πολίτες 51% δηλώνουν ότι μπαίνουν στα social media αρκετές φορές την ημέρα, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ βρίσκεται σημαντικά χαμηλότερα στο 35%.
Αυτό συνάδει και με άλλες έρευνες, όπως αυτή του Reuters Institute, η οποία καταγράφει πτώση της δημοφιλίας των παραδοσιακών μέσων και αυξανόμενη εξάρτηση από social και video platforms, ειδικότερα στις νέες γενιές.
Η καθημερινή ενημέρωση μέσω πλατφορμών, και ιδιαίτερα μέσω βίντεο, σημαίνει ότι οι πολίτες εκτίθενται σε μεγαλύτερο όγκο πληροφορίας, αλλά και σε περισσότερο προσωποποιημένο στις προτιμήσεις τους περιεχόμενο. Το περιεχόμενο χαρακτηρίζεται από αποσπασματικότητα, απώλεια συμφραζομένων και δυσκολία επαλήθευσης όταν η πληροφορία διακινείται έξω από τις παραδοσιακές δημοσιογραφικές πύλες.
Πόσο συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με την παραπληροφόρηση;
Η συστηματική χρήση social media για πληροφόρηση συσχετίζεται και με την έκθεση σε «ψευδείς ειδήσεις». Σύμφωνα με τα δεδομένα της έρευνας, στην Ελλάδα οι χρήστες δηλώνουν πως έρχονται αντιμέτωποι με περιεχόμενο παραπληροφόρησης συχνότερα από τους Ευρωπαίους. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πόσο συχνά πιστεύει το κοινό πως συναντά παραπληνητικό περιεχόμενο.
Το γεγονός ότι η Ελλάδα εμφανίζει υψηλότερη αυτο-αναφερόμενη συχνότητα σχετίζεται με τη γενικότερη στροφή προς τα social media ως κύριο κανάλι ενημέρωσης. Όσο η ενημέρωση μετατοπίζεται σε πλατφόρμες με αλγοριθμικά συστήματα, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες συναντήσεων με αμφιλεγόμενο και ανακριβές περιεχόμενo.
Τι αλλάζει στον τρόπο ενημέρωσης
Με βάση τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου και τα διεθνή ευρήματα, προκύπτουν τέσσερις πρακτικές αναγνώσεις για τον τρόπο κατανάλωσης ειδήσεων.
Η μορφή της είδησης έχει αλλάξει σημαντικά με τα σύντομα βίντεο και τις σύντομες αναρτήσεις να κυριαρχούν. Επιταχύνεται η διάχυση της πληροφορίας, αλλά ταυτόχρονα λείπει το συγκείμενο (context) λόγω του κατακερματισμού της πληροφορίας.
Οι πολίτες-χρήστες τείνουν να διαβάζουν την είδηση σύμφωνα όχι τόσο με το μέσο, αλλά με το πλαίσιο στο οποίο την καταναλώνουν. Γίνεται αναφορά για μια μετατόπιση της εμπιστοσύνης (from brand trust to contextual trust). Ο νέος τρόπος κατανάλωσης των ειδήσεων φαίνεται ακόμα πιο έντονα στη γενιά που ήρθε σε επαφή με τις ειδήσεις την εποχή της διαδεδομένης Τεχνητής Νοημοσύνης (AI Natives) και στη γενιά της ψηφιακής εποχής (Digital Natives).
Παρότι το παγκόσμιο trend δείχνει άνοδο ενημέρωσης μέσω δημιουργών, στην Ελλάδα ένα μεγαλύτερο τμήμα χρηστών δεν ακολουθεί ψηφιακούς δημιουργούς (influencers) για την ενημέρωσή του.
Ο μετασχηματισμός του πεδίου της ενημέρωσης εγκυμονεί τεκτονικές αλλαγές στον τρόπο που προσλαμβάνουμε την πληροφορία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναδύεται η πρόκληση της έγκυρης πληροφόρησης στις σύγχρονες ψηφιοποιημένες κοινωνίες και να τίθεται το ερώτημα «Ποιος εξουσιάζει την ψηφιακή δημόσια σφαίρα».
Πηγή: tovima.gr
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
