Νόσος Αλτσχάιμερ: Το αντικείμενο του σπιτιού που κρύβει το μυστικό για υγιές μυαλό χωρίς άνοια

Πόσο εύκολα σας παίρνει ο ύπνος κάθε βράδυ; Μήπως ανήκετε σ’ εκείνους που δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν; Βλέπετε όνειρα; Οι απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα μπορούν να αποκαλύψουν πολλά για τον κίνδυνο που διατρέχετε να έρθετε αντιμέτωποι με τη νόσο Αλτσχάιμερ, δείχνει νέα κινεζική έρευνα, που δημοσιεύεται στο Alzheimer’s and Dementia. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η δυσκολία που αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος να φτάσει σε βαθύ ύπνο μπορεί να αποτελεί πρώιμο προειδοποιητικό σημάδι της νόσου. Επομένως όσο πιο στενή και ομαλή η σχέση που έχουμε με το κρεβάτι μας, τόσο το καλύτερο για το μυαλό μας.

Ο κρίσιμος ρόλος του ύπνου REM

Ο ύπνος REM -το βαθύτερο στάδιο του ύπνου στο οποίο βλέπουμε όνειρα- αποτελεί ένα κρίσιμο τμήμα του κύκλου του ύπνου και είναι απαραίτητος για την παγίωση της μνήμης, τη μάθηση και τη δημιουργικότητα. Το στάδιο αυτό εμφανίζεται συνήθως μετά από τρεις προοδευτικά βαθύτερες φάσεις ύπνου μη REM, σχηματίζοντας έναν κύκλο 90 λεπτών, που επαναλαμβάνεται αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας. Οι ηλικιωμένοι, ωστόσο, συχνά χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να εισέλθουν σε αυτό το στάδιο του ύπνου.

Οι ερευνητές προειδοποιούν τώρα ότι το γεγονός αυτό μπορεί να μην είναι και τόσο «αθώο», αποκαλύπτοντας ότι οι καθυστερήσεις στην επίτευξη του ύπνου REM θα μπορούσαν να υποδηλώνουν υποκείμενες εγκεφαλικές αλλαγές, που συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Συγκεκριμένα, οι καθυστερήσεις αυτές σχετίζονται με υψηλότερα επίπεδα αμυλοειδούς και tau, δύο τοξικών πρωτεϊνών, που συσσωρεύονται στον εγκέφαλο των ατόμων που πάσχουν από τη νόσο.

Η δρ. Yue Leng, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, τόνισε πως ο ανεπαρκής ή καθυστερημένος ύπνος REM διαταράσσει την ικανότητα του εγκεφάλου να εδραιώνει τις μνήμες, βλάπτοντας ενδεχομένως τον ιππόκαμπο, μια ζωτικής σημασίας περιοχή για το σχηματισμό της μνήμης. Αυτή η διαταραχή μπορεί επίσης να αυξήσει την κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες, επηρεάζοντας αρνητικά τη γνωστική λειτουργία.

Για να καταλήξουν σε συμπεράσματα, οι ερευνητές παρακολούθησαν τα πρότυπα ύπνου 128 εθελοντών, ηλικίας 70 ετών κατά μέσο όρο. Στους συμμετέχοντες περιλαμβάνονταν άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ, άτομα με ήπια γνωστική διαταραχή (κοινό πρόδρομο της νόσου Αλτσχάιμερ) και άτομα με φυσιολογική γνωστική λειτουργία. Τα ευρήματα της μελέτης, που διεξήχθη στο Νοσοκομείο Φιλίας Κίνας – Ιαπωνίας στο Πεκίνο, αποκάλυψαν έντονες διαφορές μεταξύ των συμμετεχόντων που έφταναν εύκολα στο στάδιο του ύπνου REM, συγκριτικά με όσους δυσκολεύονταν. Συγκεκριμένα, όσοι αργούσαν να φτάσουν στον ύπνο REM παρουσίαζαν 16% περισσότερο αμυλοειδές, 29% περισσότερο tau και σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα εγκεφαλικού νευροτροφικού παράγοντα (BDNF), μιας πρωτεΐνης απαραίτητης για την υγεία του εγκεφάλου.

Τι μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου;

Προηγούμενες έρευνες σε ζώα δείχνουν ότι η ενίσχυση του ύπνου REM μπορεί να μετριάσει τις εγκεφαλικές αλλαγές που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Η μελατονίνη -που συνήθως χρησιμοποιείται ως βοήθημα ύπνου- έχει αποδειχθεί ότι προάγει τον ύπνο REM και μειώνει τη συσσώρευση αμυλοειδούς και tau σε ποντίκια. Επιπλέον, φάρμακα που αντιμετωπίζουν την αϋπνία, στοχεύοντας σε χημικές ουσίες που καταστέλλουν τον ύπνο REM, έχουν επιδείξει παρόμοια οφέλη.

Οι ειδικοί συνιστούν την υιοθέτηση υγιεινών πρακτικών ύπνου για τη δυνητική μείωση του κινδύνου εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Η δρ. Dantao Peng, ειδικός σε θέματα νευρολογίας και επικεφαλής συντάκτρια της μελέτης, τόνισε τη σημασία της αντιμετώπισης διαταραχών του ύπνου, όπως η υπνική άπνοια, και της αποφυγής συνηθειών όπως η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ, που μπορεί να διαταράξει τον κύκλο του ύπνου. «Ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα όπως αντικαταθλιπτικά ή ηρεμιστικά, που καταστέλλουν τον ύπνο REM, θα πρέπει να συμβουλεύονται τους γιατρούς τους σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους», πρόσθεσε η δρ. Peng.

Μια αυξανόμενη κρίση

Η άνοια αποτελεί μια αυξανόμενη πρόκληση για τη δημόσια υγεία, με τη νόσο Αλτσχάιμερ να είναι η πιο κοινή μορφή της, επηρεάζοντας περίπου το 60% των ασθενών. Η απώλεια μνήμης, η δυσκολία στη συλλογιστική και οι γλωσσικές διαταραχές είναι χαρακτηριστικά πρώιμα συμπτώματα, που επιδεινώνονται προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου. Εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο ζουν με άνοια, ενώ οι θάνατοι που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ αυξάνονται σημαντικά, καθιστώντας την μια από τις κυριότερες αιτίες θανάτου σε αρκετές χώρες. Ταυτόχρονα, ο οικονομικός αντίκτυπος είναι εξίσου σημαντικός, ενώ δείχνει να αυξάνεται σταθερά, καθιστώντας την ανάγκη για οικονομικά αποδοτικά εργαλεία ελέγχου και προληπτικά μέτρα πιο επείγουσα από ποτέ.

Αν και απαιτούνται περισσότερες μελέτες για την επιβεβαίωση των ευρημάτων, οι ειδικοί επισημαίνουν τη σημασία του ύπνου στην προώθηση της συνολικής υγείας. «Η κατανόηση της σχέσης μεταξύ του ύπνου REM και της νόσου Αλτσχάιμερ ανοίγει την πόρτα σε νέες στρατηγικές για την έγκαιρη ανίχνευση και πρόληψη», καταλήγει η δρ. Leng.