Οράτε καὶ φυλάσσεσθε απὸ πάσης πλεονεξίας”
Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου – συγγραφέα
ΓΕΝΙΚΑ: Η λέξη παράγεται από το στερητικό «α» και το «πληστός» (πλήρης). Άπληστος σημαίνει πλεονέκτης, ακόρεστος, ανεκπλήρωτος επιθυμιών. «Επιθυμώ», σημαίνει αναδύω εκ του θυμικού της ψυχής μια θερμή ανάγκη. Ακολουθεί η «βούληση» που οδηγεί στο «θέλω και μπορώ». Η απληστία είναι παράλογη επιθυμία απόκτησης περισσότερων υλικών αγαθών από τα αναγκαία ή δικαιούμενα. Πηγάζει από υπέρμετρο εγωισμό, ανικανοποίητη τάση συσσώρευσης πλούτου, ή από ανασφάλεια και φοβίες. Η απληστία είναι «αμαρτία όταν κανείς θυσιάζει αιώνιες αξίες για ν’ αποκτήσει εφήμερα αγαθά.» (Ακινάτης). Μερικοί, αντίθετα, ισχυρίζονται πως η απληστία είναι κινητήρια δύναμη της έρευνας, των νέων εφευρέσεων, της προόδου. Αναμφισβήτητα, εντός λογικών πλαισίων, η υγιής φιλοδοξία είναι απαραίτητη για μια επιτυχημένη ζωή και για την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Η ιστορία όμως διδάσκει πως η απληστία γίνεται πηγή κακού όταν πυροδοτείται από υπέρμετρο εγωισμό, αχαλίνωτη φιλοδοξία και επιθυμίες απόκτησης υλικών αγαθών ή εξασφάλισης υψηλής κοινωνικής θέσης με οποιοδήποτε κόστος.
Ο ΜΥΘΟΣ: Η επιθυμία και η βούληση μυθολογικά συμβολίζονται με τις Δαναΐδες και το Σίσυφο. Οι πρώτες με την τιμωρία του άπατου πιθαριού, ο δεύτερος με την ποινή του αέναου ανεβάσματος της πέτρας. Ο Μίδας, γνωστός από την απληστία του στο χρυσό και την τιμωρία του, “αναδείχθηκε” δικαιωματικά εσαεί μνημονευόμενος. Αλλά και ο Κροίσος, για να επιτεθεί στον Κύρο και να αυξήσει κι άλλο την αμύθητη περιουσία του, τιμωρήθηκε ανάλογα.
ΣΤΗΝ Α. ΓΡΑΦΗ: Στην Π. Διαθήκη πρώτο φαινόμενο απληστίας είναι η πράξη της Εύας, η επιθυμία που πήγαζε από την απληστία, ως προϊόν εγωισμού “του γίνεσθαι ίσα Θεώ”, και η αποδοχή του απαγορευμένου καρπού. Απληστία είναι το πάθος του “άφρονος πλουσίου” της Παραβολής του Κυρίου, όπου ο πρωταγωνιστής μεριμνά μόνο για την ευφορία της γης του και την ανοικοδόμηση νέων μεγάλων αποθηκών για τους πολλαπλάσιους καρπούς του.
Η ΠΑΡΑ ΦΥΣΗ ΑΠΛΗΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ “ΛΟΓΙΚΟ” ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ: «Τρεις δυνάμεις κινούν τον κόσμο, η ανοησία, ο φόβος και η απληστία» (Αϊνστάιν). Η απληστία εμφανίζεται από την αρχή της ανθρώπινης Ιστορίας. Όμως το πάθος της απληστίας συγκρούεται με τους νόμους της φύσης. Η φύση ενέχει την ιδιότητα της οικονομίας (οίκος + νόμος < νέμομαι), την αρχή, δήλαδή, της διανομής του πλούτου της σ’ όλα τα έμβια και φυσικά στον άνθρωπο. Όταν, όμως, κατά την κρίση κάποιων και “παρά την φύσιν”, το μερίδιο του φυσικού πλούτου δεν επαρκεί, αρχίζει η αναζήτηση συσσώρευσης πιότερων αγαθών, συχνά έναντι παντοίου τιμήματος. Η ανθρώπινη κοινωνία δεν έχει δομή και οργάνωση άλλων κοινωνιών, όπως των μηρμυγκιών ή των μελισσών που είναι κατ’ εξοχήν κοινωνίες. Είναι, αντίθετα, κοινωνία χαλαρή, που προσφέρεται για αλληλοβοήθεια μόνο μεταξύ λίγων, συγγενών ή φίλων, με συνήθη σκοπό το αμοιβαίο όφελος. Παρ’ όλα αυτά, η ανθρώπινη «κοινωνία» είναι συναγωνιστική και ανταγωνιστική μαζί, οπότε η απληστία βρίσκει τη βάση εκκόλαψης και θεριέματος. Η παγκόσμια ανοικτή οικονομικά κοινωνία είναι άπληστη, στηριζόμενη σε δύο δόγματα: στην ελευθερία παραγωγής (Άνταμ Σμιθ) και στην ανάγκη αυξημένης κατανάλωσης (Κέυνς). Οπότε, διαμορφώνεται μια κοινωνία κανιβαλική, που καταβροχθίζει τα παιδιά της. Η ιστορία διδάσκει ότι εν καιρώ, οι αδύναμες ομάδες παραδίδονται βορά στις δυνατές, γενόμενες μέρος του συστήματος. Αντίθετος του άπληστου είναι ο «πληστός», που σημαίνει «πλήρης – ολοκληρωμένος». Ο πληστός είναι εκούσια ολιγαρκής, επομένως ευχαριστημένος με αυτά που έχει, οπότε καθιερώνεται σαν πρότυπο συμπεριφοράς, από τους ακούσια ολιγαρκείς αλλά και τους πλεονέκτες. Διότι οι ολιγαρκείς τον έχουν πρότυπο στη δυστυχία τους, πράγμα που βολεύει παράλληλα τους πλεονέκτες, που δεν τον βλέπουν ως ανταγωνιστή.
Η “ΦΥΣΙΚΗ” ΑΠΛΗΣΤΙΑ: Η Ψυχολογία εξηγεί την απληστία «ως άγχος επιβίωσης από το άχθος του θανάτου», άρα ως εκεί «φυσιολογική». Η απληστία απαντάται σε παιδιά και μεγάλους, ασχέτως φύλου, σε μεγαλύτερο βαθμό στο θηλυκό, αλλά και στα ζώα: Ο λύκος σφαγιάζει πολλά αρνιά και τρώει μόνο ένα, η αλεπού πνίγει πλήθος κότες ενώ τρώει μία, πράγμα που χαρακτηρίζεται «αμόκ ζωτικής ανησυχίας». Το γεγονός αυτό συνδέεται στη φροϋδική ψυχολογία με τη «λίμπιντο», που ταιριάζει εδώ με το πάθος για ζωή. Για πολλούς φιλοσόφους το αίτιο απληστίας, ο φόβος του θανάτου, λειτουργεί αποπροσανατολιστικά στην ίδια την ουσία του πάθους, διότι μετά θάνατον τίποτε εκ των συσσωρευμένων δεν μεθίσταται, ακολουθώντας τον κάτοχό του! Ο κίνδυνος για την ανθρώπινη επιβίωση δεν εξαρτάται πια από το άγριο ζωικό βασίλειο, αλλά από τον ίδιο, που σημαίνει ότι ο φόβος του είναι «από και προς τον εαυτό του». Η απληστία προβάλλεται τότε ως αρχή επιβίωσης. Πώς όμως καταλήξαμε να θεωρείται για το δυτικό κόσμο η απληστία κάτι το υγιές;
Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ: Η εδραίωση του καπιταλισμού φέρνει, ιστορικά, αλλαγή στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Με τον καπιταλισμό, ως μέσο χαλιναγώγησης των παθών, ή αλλιώς ως “φάρμακο”, προβάλλει η επιδίωξη του συμφέροντος. “Κυρίαρχος λόγος καθίσταται η αντιπαραβολή των θετικών συνεπειών που προκύπτουν όταν οι άνθρωποι καθοδηγούνται από τα συμφέροντά τους, με την καταστροφική κατάσταση που επικρατεί όταν αφήνουν αχαλιναγώγητα τα πάθη τους” (Ελ. Γέλινεκ). Έτσι, ο πλουτισμός αποκτά μια “θεραπευτική” σημασία για ιδιωτική και δημόσια ζωή, κυρίως στον προτεσταντικό κόσμο. Έτσι η απληστία νομιμοποιήθηκε, ερχόμενη στο προσκήνιο, και αναγνωρίζεται ως θεμέλιο πια ενός ολόκληρου πολιτισμού. Όμως, διακόσιες οικογένειες σήμερα συγκέντρωσαν το 60% του πλούτου της γης, ενώ αφρικανικές χώρες ζουν στην πλήρη εξαθλίωση. Αυτό οφείλεται στην απληστία. Για τις ΗΠΑ, τη “θεματοφύλακα” της απληστίας, διαβάζουμε: «Το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η ασύστολα ανεξέλεγκτη απληστία. Ευθύνεται για τη διαφθορά, προκάλεσε τα σκάνδαλα των πολυεθνικών με την πληρωμή εξωφρενικών μισθών και επιδομάτων στους υψηλά ιστάμενους, ακόμη κι΄ όταν η εταιρία ήταν υπό διάλυση, είναι υπεύθυνη του διεθνούς εμπορίου ναρκωτικών και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης γυναικών και παιδιών.” (And. Greeley, Ch.Times, 2004).
ΑΠΛΗΣΤΙΑ ΚΑΙ ΗΔΟΝΗ: Η καταξίωση της απληστίας επισημοποιείται με το πέρασμα στην καταναλωτική κοινωνία. Ο καταναλωτισμός επέφερε αλλαγή στην κοινωνική οργάνωση: το πέρασμα από την «κοινωνία της απαγόρευσης» σ’ αυτή της “απόλαυσης”. Τώρα πλέον, στην καταναλωτική κοινωνία, κύριο “καθήκον” είναι η όλο και μεγαλύτερη απόλαυση. Τέτοια κελεύσματα απευθύνονται πανταχόθεν, από τηλεόραση, διαφημίσεις, από τους ίδιους τους φίλους που δεν ξεχνούν να μας υπενθυμίζουν: “δεν υπάρχει μεγαλύτερο αμάρτημα από τα να μην περνάμε καλά!». Η φαντασίωση μιας απόλυτης απόλαυσης κινητοποιεί επιθυμία αγορών, αλλά μόλις αποκτήσουμε το ποθούμενο “φετίχ” της φαντασίωσης μας (αυτοκίνητο, σπίτι), την προσδοκία διαδέχεται η δυσαρέσκεια. Oσο για την ικανοποίηση της επιθυμίας, αυτή αναβάλλεται αέναα, από φαντασίωση σε φαντασίωση, από προϊόν σε προϊόν. Αυτή η συνεχής, ακορέστως άπληστη, μετάθεση της απόλυτης ικανοποίησης, είναι η ουσία του καταναλωτισμού. Έτσι: “μόλις οι άνθρωποι κατακτήσουν ένα πράγμα που κυνηγούν, αποσβολώνονται, η ευτυχία τους διαρκεί πολύ λίγο, μεταβαλόμενη, σχεδόν την επομένη, σε ανία, που βρίσκεται κοντά στην αηδία.” (Πασκάλ)
Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ: Η Καινή Διαθήκη ονομάζει ειδωλολατρία την απληστία: “πλεονεξία εστὶν ειδωλολατρία” (Κολασ. γ΄5). Ο Ιωάννης Σιναϊτης γράφει: “Αφορμὴ της επικρατήσεως του πάθους είναι η συνήθεια, η ψυχική αναισθησία και η λησμοσύνη του θανάτου.” (Κλιμαξ 32). Ο άνθρωπος γίνεται έρμαιο μιας ακόρεστης επιθυμίας που περνάει από λέξη σε λέξη, από αντικείμενο σε αντικείμενο, από το καλό στο κακό. Φάρμακο η ελεημοσύνη: “Αλλ᾿ όπερ διά πλεονεξίας καθ᾿ ημών και εις ἀπώλειαν ημών εποίησεν ο διάβολος, τούτο διά τῆς ἐλεημοσύνης ὑπέρ ἡμῶν κατεσκεύασε και εις σωτηρίαν ημών εποίησε γίνεσθαι ο Χριστό.” (Συμεών Νέος Θεολόγος). Για τον Απ. Παύλο η απληστία είναι πρόβλημα σχετιζόμενο με το επιθυμείν: «οι βουλόμενοι πλουτείν εμπίπτουσιν εις πειρασμὸν και παγίδα και επιθυμίας πολλὰς ανοήτους και βλαβεράς, αίτινες βυθίζουσι τους ανθρώπους εις όλεθρον και απώλειαν.” (Α΄Τιμ. στ΄9).
ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Οι νομικές απαγορεύσεις δεν βοηθούν να λύσουμε το πρόβλημα της απληστίας, το ακόρεστο της επιθυμίας. Προδοσία, κλοπή, ψέμα, φθόνος, βία, εγκλήματα, είναι χαρακτηριστικά της ανθρώπινης απληστίας. Οι συνέπειες συχνά τραγικές: καταστροφή του άπληστου και της οικογένειάς του. Η απληστία κατέστη ολέθρια κοινωνική μάστιγα. Ο ζοφερός αυτός κόσμος δεν είναι επιστημονικής φαντασίας, αλλά..
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ ΕΔΩ: https://oakhellas. blogspot.com/2025/10/blog- post_7.html
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
