Οι ευρωπαίοι εκδότες εφημερίδων μικρών αλλά και μεγάλων χωρών έχουν αναμφισβήτητα πληγεί από την έλευση του Διαδικτύου και την ηγεμονική θέση της Google
Καθώς έχουμε εισέλθει στην ψηφιακή εποχή, νέες προτεραιότητες και ζητήματα αναδύονται στον χώρο της επικοινωνίας. Ρυθμίσεις που κάποτε, στην αναλογική εποχή, απέδιδαν αποτελεσματικά, σήμερα αποδεικνύονται ανεπαρκείς. Νομίζετε ότι αναφέρομαι για την ελληνική περίπτωση; Οχι· το φαινόμενο είναι ευρύτερο. Σε ανώτερο επίπεδο, όπως αυτό της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αναρωτιέται κανείς αν το πρόβλημα είναι η λανθασμένη πρόθεση ή απλώς τα παρωχημένα εργαλεία πολιτικής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η γνωστή μας Google, την οποία η Επιτροπή προσπαθεί να «δαμάσει» εδώ και σχεδόν μία δεκαετία.
Οι ευρωπαίοι εκδότες εφημερίδων μικρών αλλά και μεγάλων χωρών έχουν αναμφισβήτητα πληγεί από την έλευση του Διαδικτύου και την ηγεμονική θέση της Google. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που κυρίως οι μεγάλοι εκδότες σε χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία ασκούν πιέσεις στην Επιτροπή υποστηρίζοντας ότι η Google και άλλοι «συναθροιστές ειδήσεων» (news aggregators) τους στερούν έσοδα και πρέπει να υπάρξει αποκατάσταση. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, ομάδα ανεξάρτητων εκδοτών έχει καταθέσει καταγγελία για παραβίαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ. Πρόσφατα, μεγάλες εταιρείες όπως η Penske Media – ιδιοκτήτρια των «Rolling Stone», «Billboard» και «Variety» – μήνυσαν την Google για τις AI Overviews (περιλήψεις/επισκοπήσεις), ισχυριζόμενες ότι η λειτουργία χρησιμοποιεί δημοσιογραφικό υλικό χωρίς άδεια και αποσπά «κλικ» από τους ιστότοπούς τους. Σύμφωνα με την αγωγή, οι AI Overviews εμφανίζονται πλέον σε σημαντικό ποσοστό αναζητήσεων που παλαιότερα οδηγούσαν σε επισκεψιμότητα στα δικά τους Μέσα, με αποτέλεσμα αισθητή μείωση παραπομπών και εσόδων από τα τέλη του 2024.
Ανοίξτε σήμερα οποιαδήποτε ειδησεογραφική ιστοσελίδα και θα δείτε λιγότερες διαφημίσεις, περισσότερα paywall και άρθρα που μοιάζουν ανακυκλωμένα. Ενας βασικός λόγος, όπως ισχυρίζονται οι εκδότες, είναι ο νέος τρόπος παροχής πληροφορίας από την Google. Οι AI Overviews απαντούν στις ερωτήσεις απευθείας στη σελίδα αποτελεσμάτων, ώστε οι χρήστες να μη χρειάζεται να επισκέπτονται (να κάνουν «κλικ») τα αρχικά άρθρα. Η αλλαγή αυτή εξοικονομεί χρόνο για τον αναγνώστη, αλλά μειώνει την επισκεψιμότητα των ειδησεογραφικών μέσων, άρα και τα διαφημιστικά τους έσοδα.
Το πρόβλημα είναι απλό: Πριν από μία δεκαετία τα μέσα ενημέρωσης αντλούσαν το μεγαλύτερο μέρος των διαδικτυακών εσόδων τους από διαφημιστικά banner και pre-roll βίντεο. Κάθε επισκέπτης απέφερε λίγες δεκάρες, που αθροίζονταν σε εκατομμύρια «κλικ». Οταν όμως εμφανίζεται πρώτα μια απάντηση τεχνητής νοημοσύνης, αυτά τα «κλικ» εξαφανίζονται. Οι πρώτες δοκιμές των AI Overviews έδειξαν μείωση επισκεψιμότητας άνω του 20% σε ορισμένες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες μέσα σε μία εβδομάδα. Για τους μικρούς εκδότες, μια τέτοια πτώση μπορεί να μειώσει δραστικά τον προϋπολογισμό και να οδηγήσει σε απολύσεις. Οι διαφημιζόμενοι ακολουθούν το κοινό: αν οι νέες ψηφιακές συνθήκες περιορίζουν τα «κλικ», οι εκδότες χάνουν προβολές και εγγραφές, επηρεάζοντας την οικονομία της πρωτογενούς δημοσιογραφίας. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι απλώς «αύξηση ή μείωση της επισκεψιμότητας».
Η Google υποστηρίζει ότι οι AI Overviews παραπέμπουν στις πηγές, βοηθούν τους χρήστες να βρίσκουν απαντήσεις ταχύτερα και οδηγούν «εξειδικευμένους» αναγνώστες σε πιο αναλυτική κάλυψη. Οι εκδότες αντιτείνουν ότι οι σύνδεσμοι στο τέλος μιας περίληψης δεν υποκαθιστούν τα «κλικ» στους τίτλους. Τονίζουν ακόμη ότι η Google εκπαίδευσε τα γλωσσικά της μοντέλα πάνω σε χρόνια συλλεγμένων ειδήσεων χωρίς να αποζημιώσει τους παραγωγούς περιεχομένου. Η αντιπαράθεση μοιάζει πολύ με τις μάχες για τη ροή της μουσικής πριν από μια δεκαετία, μόνο που αυτή τη φορά ο αγώνας αφορά στις λέξεις κι όχι τα τραγούδια.
Πώς μπορεί να υπάρξει δίκαιη κατανομή εσόδων; Μια πρόταση είναι η δημιουργία «μητρώου περιεχομένου» που θα καταγράφει πόσο συχνά ένα άρθρο τροφοδοτεί απαντήσεις τεχνητής νοημοσύνης και θα αποδίδει μικρή αμοιβή στον εκδότη κάθε φορά. Μια άλλη ιδέα είναι ένα σύστημα συλλογικής άδειας, αντίστοιχο με εκείνο που χρησιμοποιούν οι ραδιοφωνικοί σταθμοί για τη μουσική. Ωστόσο, και οι δύο λύσεις προϋποθέτουν διαφάνεια δεδομένων και ανεξάρτητους ελέγχους – και προς το παρόν η Google παραμένει σε πλεονεκτική θέση. Ετσι, οι εκδότες βρίσκονται μπροστά σε δύο δύσκολες επιλογές: να πιέσουν για αυστηρότερη νομοθεσία ή να επανεφεύρουν την αξία τους.
*Ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Πηγή: in.gr
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
