Αυθαίρετα: Η προθεσμία του 2026 και ο κίνδυνος «παγώματος» της αγοράς

Η αντίστροφη μέτρηση για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων έχει ήδη ξεκινήσει, με την προθεσμία για τις κατηγορίες 1 έως 4 να εκπνέει στις 31 Μαρτίου 2026. Αν δεν υπάρξει νέα παράταση, η κτηματαγορά κινδυνεύει να εισέλθει σε περίοδο ασφυξίας, καθώς χιλιάδες ακίνητα με μικρές ή μεσαίες πολεοδομικές παραβάσεις, αλλά και κατασκευές πριν από το 1983, θα παραμείνουν εγκλωβισμένα σε νομική εκκρεμότητα. Το αποτέλεσμα θα είναι η αναστολή πλήθους πράξεων μεταβίβασης, από αγοραπωλησίες μέχρι γονικές παροχές και δωρεές.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, περισσότερα από 1,7 εκατομμύρια ακίνητα έχουν ήδη τακτοποιηθεί. Ωστόσο, δεκάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες δεν έχουν ακόμη προχωρήσει σε ρύθμιση, συχνά χωρίς να γνωρίζουν ότι το ακίνητό τους εμφανίζει πολεοδομικές αποκλίσεις από την οικοδομική άδεια. Η διόρθωση αυτών των παραλείψεων είναι εφικτή μόνο έως την καταληκτική ημερομηνία, μέσω υποβολής αιτήσεων, καταβολής προστίμων και έκδοσης νέων τίτλων.

Η αγορά ακινήτων παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς η στάση της Πολιτείας θα κρίνει εάν το 2026 θα σημάνει το τέλος ενός χρόνιου προβλήματος ή την απαρχή μιας νέας κρίσης. Αν και το ενδεχόμενο παράτασης βρίσκεται υπό συζήτηση, δεν υπάρχει καμία διαβεβαίωση. Την ίδια στιγμή, εξετάζονται νέα εργαλεία, όπως η Ψηφιακή Τράπεζα Γης και η Ταυτότητα Κτιρίου, που θα ενσωματώνει όλα τα δεδομένα για την ιστορία και τις μεταβολές κάθε ακινήτου, δημιουργώντας μεγαλύτερη διαφάνεια και ασφάλεια στις συναλλαγές.
Παρά τα νέα μέσα, η κόκκινη γραμμή του νομοθέτη είναι σαφής: καμία τακτοποίηση για κατασκευές που ανεγέρθηκαν μετά τον Ιούλιο του 2011. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι την 31η Μαρτίου 2026 οι ιδιοκτήτες που διαθέτουν αυθαίρετα προηγούμενων δεκαετιών έχουν την τελευταία ευκαιρία να τα εντάξουν στη ρύθμιση. Σε διαφορετική περίπτωση, κινδυνεύουν να δουν την περιουσία τους να ακινητοποιείται σε πολεοδομικό αδιέξοδο.

Η λήξη της προθεσμίας αγγίζει χιλιάδες περιπτώσεις που κρύβουν απρόσμενες λεπτομέρειες. Για παράδειγμα, ένα διαμέρισμα σε πολυκατοικία με καθιστικό που επεκτάθηκε κατά μισό μέτρο εις βάρος του μπαλκονιού δεν μπορεί να μεταβιβαστεί αν δεν τακτοποιηθεί. Μια μονοκατοικία της δεκαετίας του ’70 με κλειστό γκαράζ χωρίς άδεια παραμένει αυθαίρετη κατασκευή, ενώ σε παλαιό αγροτόσπιτο του 1980, μια μικρή αποθήκη που προστέθηκε χωρίς άδεια εμποδίζει σήμερα τη σύνταξη συμβολαίου.

Θανάσης Κουκάκης