Τεχνική ή ταλέντο;

Μοιάζει με δίλημμα. Στην ουσία, είναι ένα ψευτοδίλημμα.

Και είναι έτσι για τον απλούστατο λόγο ότι το ένα δεν αναιρεί το άλλο, η τεχνική το ταλέντο ή το αντίστροφο- αντιθέτως, το ένα ενισχύει και βαθαίνει το άλλο, ανοίγοντας τον δρόμο για τη συνεχή εξέλιξη του καλλιτέχνη.

Η σύγκριση τεχνικής και ταλέντου θυμίζει λίγο την κλασική ερώτηση «γεννιέσαι ή γίνεσαι;». Η εμπειρία στο θέατρο δείχνει ότι η απάντηση είναι: γεννιέσαι και γίνεσαι. Ένα σπινθήρισμα είναι απαραίτητο για να ανάψει η φωτιά, αλλά χρειάζονται καυσόξυλα, φροντίδα και συνεχή τροφοδότηση για να συνεχίσει να καίει.

Τι είναι το ταλέντο;

Το ΤΑΛΕΝΤΟ είναι εκείνη η ακαθόριστη, ανεξήγητη σπίθα- ένα χάρισμα που εκδηλώνεται συχνά χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια συνειδητή μαθητεία. Είναι η ικανότητα του ανθρώπου να παρατηρεί, να μιμείται, να συγκινείται και να συγκινεί, να μεταμορφώνεται με φυσικότητα, να έχει ένστικτο σκηνής.

Το ταλέντο μοιάζει να «πιάνει» την αλήθεια της αναπαράστασης του βιώματος σε θεατρική μορφή πριν καν έρθει σε επαφή με τη θεωρία. Είναι σαν μια ευφυΐα της ψυχής, ένα ορμέμφυτο που φέρνει τον ηθοποιό πιο κοντά στον πυρήνα του κι άρα πιο κοντά σε οποιονδήποτε ρόλο- αν δεχτούμε πως ο ρόλος δεν είναι παρά υπαρξιακά κομμάτια του εαυτού αλλιώς διαμορφωμένα.

Υπάρχουν άνθρωποι που, ακόμη και χωρίς να έχουν ανέβει ποτέ σε σκηνή, έχουν την ικανότητα να «καταλαμβάνουν τον χώρο» με την παρουσία τους. Μιλούν και θέλεις να τους ακούσεις. Κινούνται και δεν μπορείς να πάρεις τα μάτια σου από πάνω τους. Αυτό είναι το πρώτο, ακατέργαστο στάδιο του ταλέντου: η γοητεία της φυσικής αυθεντικότητας.

«Το ταλέντο είναι δώρο. Η αποστολή σου είναι να το καλλιεργήσεις ώστε να γίνει τέχνη»
Κωνσταντίν Στανισλάβσκι

«Το ταλέντο σου μπορεί να σε ανεβάσει στη σκηνή, αλλά μόνο η δουλειά σε κρατάει εκεί»
Λόρενς Ολίβιε

Τι είναι η τεχνική;

Η ΤΕΧΝΙΚΗ, από την άλλη, είναι η γέφυρα ανάμεσα στην πρόθεση και την πράξη. Είναι η τέχνη της επαναληψιμότητας- η γνώση του πώς να χρησιμοποιείς το σώμα σου, τη φωνή σου, το βλέμμα, τον χρόνο και τον χώρο με ακρίβεια και συνειδητή διαχείριση.

Χωρίς τεχνική, ένας ηθοποιός μπορεί να «καίγεται» γρήγορα: να εξαντλείται ψυχικά, να φθείρεται σωματικά ή να εξαρτάται αποκλειστικά από την έμπνευση, η οποία δεν είναι πάντα παρούσα. Με την τεχνική, μπορείς να αποδώσεις την ίδια ένταση, την ίδια αλήθεια, την ίδια συναισθηματική διαδρομή κάθε φορά, σε κάθε παράσταση, χωρίς να προδίδεις τον εσωτερικό σου παλμό.

Η τεχνική δεν είναι ένα σύνολο μηχανικών κινήσεων, αλλά η γνώση που σου επιτρέπει να μένεις παρών και αληθινός, ακόμη και όταν οι εξωτερικές συνθήκες δεν είναι ιδανικές. Είναι η ασπίδα του ηθοποιού απέναντι στην αστάθεια της έμπνευσης.

«Η τεχνική δεν σκοτώνει τη ζωντανή στιγμή. Τη δημιουργεί»
Τζέρζι Γκροτόφσκι

«Η τεχνική δεν σου λέει πώς να νιώσεις. Σου δείχνει τον δρόμο να φτάσεις εκεί»
Λι Στράσμπεργκ

Η συνάντηση των δύο

Όσο περισσότερο εμβαθύνει ο ηθοποιός τεχνικά, τόσο πιο ελεύθερος γίνεται εκφραστικά. Όταν το ταλέντο μείνει χωρίς τεχνική, μαραίνεται. Χάνει τον προσανατολισμό του και κουράζει, τόσο τον δημιουργό όσο και το κοινό. Όταν η τεχνική μείνει χωρίς ταλέντο, γίνεται κενή, μηχανιστική, άψυχη.

Αλλά όταν αυτά τα δύο συναντηθούν, γεννιέται εκείνος ο σπάνιος ηθοποιός που μπορεί να συγκλονίσει- όχι γιατί «παίζει», αλλά γιατί «είναι». Γιατί υπάρχει ολόκληρος, με πλήρη συνείδηση και ακρίβεια, επί σκηνής. Γιατί εμβαθύνει σαν από ένστικτο, αλλά με την ευαισθησία και τη μεθοδικότητα ενός ανθρώπου που στοχεύει διαρκώς στην αποκαλυπτική δύναμη του θεάτρου.

Ο Στανισλάβσκι πίστευε ότι «η έμπνευση έρχεται στους προετοιμασμένους». Στο ίδιο πνεύμα, η τεχνική είναι σαν το δοχείο που περιμένει το νερό της έμπνευσης· χωρίς αυτό, η έμπνευση χύνεται και χάνεται.

Το πραγματικό ερώτημα

Τελικά, λοιπόν, το ερώτημα δεν είναι «τεχνική ή ταλέντο;»

Αλλά: πώς καλλιεργώ το ένα για να απελευθερώσω το άλλο;

Και σε αυτό το ερώτημα, υπάρχει μόνο μία ουσιαστική απάντηση:

Με πολλή δουλειά. Με παρατήρηση, μελέτη, περιέργεια, έρευνα, πειραματισμό. Με τόλμη να αποτύχεις και να ξαναδοκιμάσεις. Με πάθος για την αλήθεια και προσήλωση στην τέχνη, όχι στην εικόνα της.

Γιατί το ταλέντο είναι ο σπόρος, αλλά η τεχνική είναι το έδαφος και η φροντίδα που τον κάνουν να ριζώσει και να αντέξει στον χρόνο.