Γράφει η Φανή Γέμτου
Ηθοποιός- Θεατρολόγος
Οι αντιλήψεις του ευρύτερου κοινού για το επάγγελμα του ηθοποιού ποικίλουν και συχνά βασίζονται σε στερεότυπα, κοινωνικά πρότυπα ή περιορισμένη εμπειρία από τον χώρο του θεάτρου, του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης. Οι ηθοποιοί αντιμετωπίζονται άλλοτε με υπέρμετρο θαυμασμό κι άλλοτε με σκεπτικισμό, σαν να κατοικούν σε μια «άλλη» πραγματικότητα- είτε πιο λαμπερή είτε πιο ασαφή. Όμως, η καθημερινότητά τους, οι προκλήσεις και οι διαρκείς μεταμορφώσεις που απαιτεί η τέχνη τους, απέχουν πολύ από τις γενικευμένες εικόνες.
Ακολουθούν μερικές από τις πιο κοινές παρεξηγήσεις που υιοθετεί (συνειδητά ή ασυνείδητα) το κοινό- και μια προσπάθεια να ιδωθούν με λιγότερη προκατάληψη και περισσότερη κατανόηση.
- Ρομαντικοποίηση του επαγγέλματος
Πολλοί φαντάζονται τον ηθοποιό ως έναν παθιασμένο καλλιτέχνη που ζει μέσα στη δημιουργία και το συναίσθημα. Συνδέουν τη δουλειά του με λάμψη, φήμη, κόκκινα χαλιά, χειροκρότημα και δημόσια αναγνώριση. Η εικόνα αυτή προέρχεται κυρίως από τις εμπειρίες του κοινού με το κινηματογραφικό ή τηλεοπτικό προϊόν, που είναι κατά κανόνα πιο «γυαλισμένο».
Στην πραγματικότητα, ο κάθε ηθοποιός βιώνει κάποιες ή όλες αυτές τις πτυχές αποσπασματικά και με μεγάλο προσωπικό κόστος. Το μέγεθος της εξιδανίκευσης ή της ματαιοδοξίας που θα βιώσει δεν διαφέρει από οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα. Αυτό που διαφέρει είναι ότι το πεδίο του ηθοποιού είναι το σώμα και η ψυχή του- και αυτή η έκθεση απαιτεί σθένος.
- Από τις χρυσές «αρπαχτές» στη μόνιμη φτώχεια: Η ψαλίδα των φαντασιώσεων
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φαινόμενα στην πρόσληψη του ηθοποιού από το κοινό είναι η τεράστια ψαλίδα ανάμεσα σε δύο αντίθετες φαντασιώσεις: αφενός, η ιδέα ότι «τα αρπάζουν χοντρά» — αμείβονται υπέρογκα, δουλεύουν λίγο, απολαμβάνουν πολυτέλειες. Αφετέρου, η εικόνα του εξαθλιωμένου καλλιτέχνη, που «κάνει τον καραγκιόζη», που «το παίζει σημαντικός ενώ είναι φτωχός», ένα «ψώνιο» που κυνηγάει μάταια το χειροκρότημα- συνοδευόμενο με την πρώτη ευκαιρία από ειρωνεία, υποτίμηση ή χλεύη.
Η αλήθεια είναι πως το επάγγελμα του ηθοποιού είναι από τα πιο δύσκολα για να επιβιώσεις αξιοπρεπώς- ειδικά στην Ελλάδα, όπου η θεσμική στήριξη του πολιτισμού είναι ισχνή και η αγορά εργασίας κορεσμένη. Ακόμα κι εκείνοι που δουλεύουν σταθερά, σπάνια αμείβονται όπως θα άξιζε για το εύρος των δεξιοτήτων και των απαιτήσεων του επαγγέλματος.
Ωστόσο, η δυσκολία αυτή δεν ταυτίζεται με αποτυχία, και σε καμία περίπτωση δεν νομιμοποιεί την απαξίωση. Η ταύτιση του «φτωχού καλλιτέχνη» με τον «ματαιόδοξο γελοίο» είναι βαθιά προσβλητική- και δυστυχώς διαδεδομένη. Πρόκειται για ένα κοινωνικό στερεότυπο που αντλεί από την καχυποψία απέναντι σε κάθε ελεύθερο επάγγελμα που δεν εντάσσεται στο πλαίσιο της κανονικότητας: ο ηθοποιός είναι «ύποπτος» γιατί δεν έχει γραφείο, δεν φοράει κοστούμι, δεν κρατάει τιμολόγια, δεν «σταθεροποιείται».
Όμως πίσω από κάθε ηθοποιό που παλεύει να επιβιώσει, δεν βρίσκεται πάντα ένας ναρκισσιστής που γυρεύει δόξα. Βρίσκεται συχνά ένας εργαζόμενος με πείσμα, παιδεία και εσωτερική φλόγα. Κι αυτό αξίζει να το δούμε με πιο καθαρό και πιο δίκαιο βλέμμα.
- Έλλειψη «κανονικότητας»
Ορισμένοι θεωρούν ότι οι ηθοποιοί ζουν μια έκκεντρη, ανώριμη ή ασταθή ζωή: χωρίς ωράρια, χωρίς σταθερή εργασία, με συχνές αλλαγές συνεργασιών. Η αντίληψη αυτή συχνά συνοδεύεται από απαξιωτική σκέψη- λες και το σταθερό πενθήμερο γραφείου είναι το μόνο αποδεκτό μοντέλο ενήλικης ζωής.
Η κοινωνία του θεάτρου λειτουργεί πράγματι σε πιο ελεύθερο πλαίσιο, επειδή η τέχνη απαιτεί μοτίβο διαχείρισης του εργασιακού χρόνου, πειραματισμό και αποδέσμευση από κοινωνικές νόρμες. Αυτή η ελευθερία μπορεί να μετατραπεί σε εργαλείο βαθιάς κατανόησης της ανθρώπινης φύσης- ή, αν δεν καλλιεργηθεί σωστά, σε κενή αυτοπροβολή. Το αν αυτή η ζωή είναι χαοτική ή δημιουργική, εξαρτάται από τον άνθρωπο που την επιλέγει.
- Επιφανειακή ταύτιση με τους ρόλους
Το κοινό συχνά ταυτίζει τον ηθοποιό με τους ρόλους που υποδύεται. Ένας «κακός» χαρακτήρας στην τηλεόραση μπορεί να στιγματίσει έναν ηθοποιό στην πραγματική ζωή. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν δεχτεί προσβολές ή επιθετικά σχόλια στον δρόμο λόγω του ρόλου τους.
Η τηλεόραση, επειδή είναι οικεία και διαρκής, δημιουργεί συναισθηματικούς δεσμούς που ο θεατής συγχέει με την πραγματικότητα. Η ίδια σύγχυση, όμως, δεν αφορά μόνο την ταύτιση με τον «κακό», αλλά και με τον «καλό»: ο ηθοποιός συχνά καλείται να εκπληρώσει την εικόνα που του έχει αποδώσει το κοινό- να παραμένει συμπαθής, ευχάριστος, «όπως στην τηλεόραση». Και αυτό είναι εξίσου δεσμευτικό.
- Η αντίληψη του «εύκολου επαγγέλματος»
Υπάρχει ακόμα η λανθασμένη ιδέα ότι η υποκριτική δεν απαιτεί κόπο ή σπουδές. Ότι ο ηθοποιός «παίζει», λέει απλώς λόγια και μιμείται. Η αλήθεια είναι πως πρόκειται για ένα επάγγελμα που απαιτεί τεχνική, πειθαρχία, σωματική και ψυχική αντοχή, διαρκή εκπαίδευση και συναισθηματική διαθεσιμότητα.
Η δημιουργία ενός ρόλου είναι μια διαδικασία πολυεπίπεδη- βαθιά προσωπική και ταυτόχρονα συλλογική. Ο ηθοποιός καταδύεται στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης για να φέρει στο φως κάτι που έχει αξία για όλους. Ο ρόλος δεν είναι «ατάκες» που εκφράζονται με «ωραίο» τρόπο. Είναι μια μορφή ζωής που αναπνέει επί σκηνής.
- Αμφιθυμία απέναντι στη δημόσια έκθεση
Το κοινό θαυμάζει τη δύναμη του ηθοποιού να εκτίθεται- και ταυτόχρονα τον επικρίνει ή τον κουτσομπολεύει για αυτή την ίδια έκθεση. Ο ηθοποιός γίνεται στόχος ερωτήσεων, σχολίων, εισβολών στην προσωπική του ζωή, γιατί το κοινό αισθάνεται ότι «δικαιούται να ξέρει».
Αυτή η αμφιθυμία έχει ρίζες βαθιές: ιστορικά, ο ηθοποιός θεωρήθηκε άλλοτε λαϊκός ήρωας και άλλοτε ηθικά «επιλήψιμος». Από την «εύκολη γυναίκα» έως τον «αλήτη καλλιτέχνη», οι προκαταλήψεις επιβιώνουν. Ο υγιής θαυμασμός γεννιέται μόνο όταν αναγνωρίζεται η ουσία της δουλειάς του ηθοποιού- και όχι όταν εξαντλείται στην προβολή ή στην εμπορική του εικόνα.
- Ο ηθοποιός ως “διασκεδαστής”, όχι ως δημιουργός
Συχνά, ο ηθοποιός εκλαμβάνεται απλώς ως εκτελεστής: κάποιος που λέει λόγια, «διασκεδάζει», κάνει τον κόσμο να γελάσει ή να κλάψει- χωρίς συνείδηση, με άπλετη ευκολία, χωρίς δημιουργική συμβολή. Αυτή η λανθασμένη θεώρηση αγνοεί τον ηθοποιό ως σκεπτόμενο ερμηνευτή, που φέρει ευθύνη και άποψη.
Ο ηθοποιός δεν είναι εργαλείο. Είναι εργάτης νοήματος. Αναδημιουργεί. Και η συμβολή του στη διαμόρφωση ενός ρόλου, μιας παράστασης ή μιας αφήγησης είναι θεμελιώδης- όχι απλώς τυπική.
Επίλογος: Κατανόηση αντί για εξιδανίκευση
Ο ηθοποιός δεν χρειάζεται να εξιδανικεύεται, ούτε να απαξιώνεται. Χρειάζεται να κατανοείται.
Κάθε επάγγελμα έχει τις προκλήσεις του, αλλά λίγα απαιτούν τόσο συνεχή έκθεση, εσωτερική αναδόμηση και συναισθηματική διαθεσιμότητα όσο αυτό της υποκριτικής. Η πιο υγιής στάση του κοινού είναι ο σεβασμός- όχι το βάθρο, ούτε ο ψίθυρος.
Ο ηθοποιός δεν είναι ήρωας. Είναι εργαζόμενος. Και η τέχνη του έχει ως αποστολή όχι να εντυπωσιάζει, αλλά να φωτίζει. Κι αυτό αξίζει να το βλέπουμε με καθαρό βλέμμα.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
