Του π. Δημητρίου Τσιγάρα
Η αγιογράφηση των ναών δεν έχει χαρακτήρα διακοσμητικό. Οι φορητές εικόνες, τα ψηφιδωτά, οι τοιχογραφίες, αποτελούν για τους πιστούς ένα ευανάγνωστο βιβλίο, μέσω του οποίου ο πιστός αγιάζεται και αποκτά άμεση σχέση με την χάρη και την υπόσταση των εικονιζόμενων αγίων. Η εικόνα είναι άφωνη, αλλά μιλά. Ο πιστός έρχεται σε άμεση επαφή με τον εικονιζόμενο, τον βλέπει, τον ασπάζεται με τα χείλη, με τα μάτια, με τη ψυχή. Η τέχνη της Αγιογραφίας λοιπόν δεν είναι απλά ένα είδος ζωγραφικής. Είναι μια τέχνη ιερή και λειτουργική. Μέσω των αγίων εικόνων γίνονται ορατά στα μάτια των πιστών τα γεγονότα της θείας οικονομίας, τα οποία συνέβαλαν στην σωτηρία του ανθρώπου.
Θεοφάνης Μοναχός ο Κρης. Κορυφαίος αγιογράφος του 16ου αιώνα και κυριότερος εκπρόσωπος της Κρητικής Σχολής. Ο μοναχός Θεοφάνης Στρελίτζας, ο επιλεγόμενος Μπαθάς, γεννήθηκε στο Ηράκλειο μέσα στην τελευταία δεκαπενταετία του 15ου αιώνα και ακολούθησε το οικογενειακό επάγγελμα της ζωγραφικής. Σε κατάλληλη ηλικία παντρεύτηκε και απόκτησε δύο παιδιά, το Συμεών και το Νίφο-Νεόφυτο. Έπειτα για κάποιο λόγο – ίσως θανάτου της συζύγου – έγινε μοναχός. Η πρώτη μνεία του αγιογράφου Θεοφάνη βρίσκεται στην κτητορική επιγραφή στο καθολικό της Μονής του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά στα Μετέωρα, το 1527. Το 1535 ιστορεί το καθολικό της Ι. Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος. Αφού έζησε αρκετά χρόνια στο Άγιο Όρος, επιστρέφει στην πατρίδα του την Κρήτη όπου και πεθαίνει στις 24 Φεβρουαρίου του 1559, την ημέρα που έκανε την διαθήκη του. Το έργο του συνέχισαν οι δύο γιοι του.
Στρελίτσας-Μπαθας Νεόφυτος 1536-1573 (Νήφων-Νίφος). Με καταγωγή από το ‘Ηράκλειο Κρήτης. Πατρόνυμο Θεοφάνης-Στρελίτςας Μπαθάς. Μοναχός, ζωγράφος. Τελευταία μνεία του έχομε το 1573, όταν τοιχογράφησε τή μητρόπολη τής Καλαμπάκας ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ν. Κοιμήσεως
Φράγκος Κατελάνος. Καταγόταν από την Θήβα. Θεωρείται από τους καλύτερους αγιογράφους του ΙΣΤ’ αιώνα. Αγιογράφησε το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου στη Μονή Μεγίστης Λαύρας Αγίου Όρους καθώς και το καθολικό της Μονής Βαρλαάμ Μετεώρων. Προέρχεται από την Κρητική Σχολή αλλά έχει δεχθεί έντονες επιδράσεις από την Δύση.
Γεώργιος Ιερεύς και σακελλάριος Θηβών. Λαμπρός τοιχογράφος, ο οποίος ιστόρησε το νάρθηκα του καθολικού της Μονής Βαρλαάμ Μετεώρων το 1566.
Βασίλειος Γρεβενίτης. Αγιογράφησε τον ναό του Αγίου Νικολάου στο χωριό Βαρυμπόμπη Τρικάλων, το 1863.
Αντώνιος ο Κρης, και ο Ευφρόσυνος Ιερεύς.
Δημήτριος Ζούκης. Κατήγετο από το χωριό Καλαρρύτες. Ένα από τα έργα του είναι και η ιστόρηση του νάρθηκα της Μονής Υπαπαντής Μετεώρων, το 1784.
Αθανάσιος Παγώνης Βραχιώτης. Ιστόρησε το καθολικό της Μονής Φανερωμένης Καλλιφωνίου στα μέρη της Καρδίτσας το 1840.
Φώτης Κόντογλου.
Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω. Στο βίο του αναφέρονται και τα εξής. Ενώ καθόταν με τους υπόλοιπους μοναχούς είπε: «Ιδού έρχονται προς ημάς δύο μοναχοί», και παίρνοντας ένα κομμάτι χαρτί ιστόρησε τις μορφές τους, διότι ήταν πολύ επιτήδειος στη ζωγραφική και τον ένα τον ζωγράφισε με γένια ενώ τον άλλο νεώτερο. Πράγματι την άλλη μέρα ήρθαν στο μοναστήρι δύο διάκονοι. Ο πρώτος που είχε γένια ονομαζόταν Ιάκωβος, ο οποίος έμεινε και ετελειώθη στο μοναστήρι και ο δεύτερος, ο νεώτερος, ονομαζόταν Ηλίας, ο οποίος έγινε ηγούμενος και αργότερα επίσκοπος Πλαταμώνος.
Κονριότης Aναγνώστης 1818. Υπογραφή. Διά χηρός άναγνώστου Κουριότου. ΕΙΚΌΝΑ Κοίμηση ΘΚ, 1818, ν. Κοιμήσεως, χ. Λουτροπηγή (Σμόκοβο), Καρδίτσας.
Χωραφάς Νικόλαος 1753-1756. Με καταγωγή από την (Λοζέτζι), ‘Ιωάννινα. Υπογραφή. διά χειρός Νικολάου κ(αί) τον υίοΰ αύτοΰ ‘Αλεξίου των ΐωαν(ν)ιτών κ(αί) Ιωάννου της κώμης αυτής. Συνεργασία με τους Αλέξιο καί Θεοδόσιο Χωραφά, γιοι του. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ν. ‘Αγίου Νικολάου, παρεκκλήσιο Άγιων Αποστόλων, 1753, Τσαρίτσανη, Λάρισα Παρεκκλήσιο Άγιου Χαραλάμπους, 1755, Μονή Σπαρμού, Λάρισα.
Χρήστος (5) 1828-1845. ‘Ιερέας, οικονόμος. Με καταγωγή από την Σαμαρΐνα Γρεβενών. Πατρόνυμο. Παπα-Ίωάννης Υπογραφή. διά χειρός Χρήστου ιερέως υίοΰ του παπα- Ιωάννου. έκ τής ιδίας χώρας, ήστορήθη διά χειρός Χρήστου ιερέως καί ‘Αντωνίου άδελφοϋ αύτοϋυιοί παπα- Ιωάννου έκ τής ιδίας χώρας. Συνεργασία με τον ‘Αντώνιο. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ν. Προφήτη ‘Ηλία, 1828 καί ν. Μεγάλης Παναγίας, 1829, Σαμαρίνα, Γρεβενά. Αγιου Νικολάου, 1839, χ. Βασιλική, Καλαμπάκα Νάρθηκας, 1845,
Στέρ(γ)ιος (1) 1714-1761. Με καταγωγή από τους Καλαρίτες ‘Ιωαννίνων. Αγιογράφος. Υπογραφή. έργον ευτελούς Στέργιου καί αύταδέλφου. Γεωργίου, διά χειρός Ίω(άννου) και Στέργιου κ(αί) Δήμου, διά χειρός καί δεήσεως των ταπινών κ(αί) αύταδέλφων Γεωργίου κ(αί) Στέργιου εκ κόμης Καλαρίτας. Συνεργασία με τους Γεώργιος, Δήμος, Ιωάννης. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ. Παρεκκλήσιο ‘Αγίας Παρασκευής, 1714, ν. ‘Αγίου Παντελεήμονος, Τσαρίτσανη, Λάρισα.
Παναγιώτης 1757. ‘Ιερέας. Υπογραφή. χειρ ευτελούς Παναγιώτη ιερέως, χειρ. Παναγιώτον ιερέως. ΕΙΚΟΝΕΣ Όδηγήτρια, 1757, έξωκκλήσιο ‘Αγίου Προκοπίου, μεταξύ Ζαγοράς και Χορευτοϋ, Πήλιο. καθολικό μονής Άγιου Λαυρεντίου, Πήλιο.
Νικόλαος 1707. Ζωγράφος. Υπογραφή. Δέησις του δούλου του Θεού Νικολάου ζωγράφου, διά χιρώς Νικολάου. ΕΙΚΟΝΕΣ 1707, μονή Ξένιας καί ν. ‘Αγίου Κωνσταντίνου, χ. Βρύναινα, Μαγνησία.
Παγώνης 1801-1838. Καταγωγή από τους Χιονιάδες Ιωαννίνων. Πατρώνυμο Κωνσταντής. Υπογραφή. χηρ δορεούντος Παγόνι τζαμητζή χηοναδίτη, χειρ δωρεονντος Παγοϋνι Κωνσταντΐ χηωναδύτι έκ φυλής πασχαλάδες, χείρ ευτελέστατουΠαγόνη, διά χηρός Παγώνη δρακιότου. Ό λαϊκός ζωγράφος Παγώνης, των αρχών του18ου αιώνα, καταγόταν από τους Χιονάδες τής ‘Ηπείρουκαί άπό τη φάρα τών Πασχαλάδων. Γιά τά ετη 1800 και 1802 υπάρχουν στα βιβλία του ναού τής Αγίας Μαρίνας Κισσού στο Πήλιο οί εγγραφές γιά τήν αγορά των υλικών τής ζωγραφικής του Παγώνη, ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ. ν. ‘Αγίου Δημητρίου, 1801, χ. Νεοχώρι, Μαγνησία ν. ‘Αγίας Μαρίνας, 1802, χ. Κισσός, Πήλιο. ν. ‘Αγίας Τριάδας, 1804, χ. ‘Ανήλιο Ιωαννίνων. ν. Παναγίτσας 1805, κοντά στό χ. Δράκεια, Πήλιο ν. ‘Αγίου Γεωργίου, 1815 και ν. ‘Αγίου ‘Αθανασίου, 1820, χ. Δράκεια, Πήλιο. ν.’Αγίου Γεωργίου, 1834, κοντά στό χ. Κισσός, Πήλιο. ν. ‘Αγίας Τριάδας, 1836, χ. Μακρυνΐτσα, Πήλιο. ‘Αγίου Σπυρίδωνα, 1838, χ. Δράκεια, Πήλιο.
Νικόλαος 163[0]-1645/6. Καταγωγή από Λινοτόπι Καστοριάς. Ζωγράφος.Υπογραφή. χειρ δέ ηπάρχει Νικολάου εκ χόρ(ας) Λινοτόπι, Νικόλαος ζωγράφος εκ της επαρχίας Καστοριάς κ(αί) χόρας Λινοτόπι, χείρ δέ υπαρχη Νικολάου κ(αί) Θεολόγ[η] εξ επαρχεί(ας) Καστοριάς) εκ χόρ(ας) Λινοτόπι. Συνεργάστηκε με τον. Θεολόγη. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ Μονή Προφήτη ‘Ηλία, 1632-46, Τύρναβος. μονή ‘Αγίου ‘Αθανασίου, 1645/6, μεταξύ Ζαγοράς καί Χορευτοϋ, Πήλιο. χ. Μεγαλόβρυσο ‘Αγιας, Λάρισα.
Αντώνιος ο Κρής. Καταγωγή από την Κρήτη. Αγιογράφησε πλήθος φορητών εικόνων, μαζι με μία ομάδα κρητικων Αγιογράφων-Ζωγράφων στην πολή του Τυρνάβου. Τοιχογραφίες και φορητές εικόνες.
Νικόλαος 1700-1723. Καταγωγή από τους Καλαρίτες Ιωαννίνων. ‘Ιστοριογράφος. Υπογραφή. διά χειρός εμού τοΰ ταπεινού Νικολάου εκ Καλαρρυτών, χειρ ταπινοΰ Νικολάου Συνεργάτες. Ευστάθιος, Άποστόλιος καί Χρήστος.χ. Ανθούσα Καλαμπάκας Πέτρος καί Παύλος, 1719, ν. Αγίας Παρασκευής,χ. Χαλίκιον Καλαμπάκας.
Νάσης Ζήσιμος. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ν. Παναγίας, 1780, χ. Κλεινοβός Καλαμπάκας, Τρίκαλα. Καθολικό μονής Ξηροποτάμου, 1783, ΄Αθως.
Μιχαήλ 1800-1813. Καταγωγή από τους Χιονιάδες ‘Ιωαννίνων. Πατεώνυμο Γεώργιος. Ζωγράφος. Υπογραφή. χειρ ζωγράφ(ων) Μιχαήλ κε Γεωργίου. ίστορήθη δέ διά χειρός Μιχαήλ καί Γεωργίουδιά χειρός ζωγράφων του τε, Μιχαήλ Γεωργίου καί Γεωργίου εκ Χιονάδω Συνεργάτης Γεώργιος. Τρεις ‘Ιεράρχες, μονή Θεοτόκου, χ. Κλεισούρα, Καστοριά. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ/ ν. ‘Αγίου Νικολάου, 1803, χ. Κακοπλεύρι Καλαμπάκας.
Μιχαήλ 1764-1805. Με καταγωγή από τους Χιονιάδες ‘Ιωαννίνων. Πατρώνυμο. Μιχαήλ. ‘Ιστοριογράφος. Υπογραφή. διά χειρός Κωνσταντίνου Μιχαήλ έκ κώμης Χιωνάδες, διά χιρός Κονσταντήνου Μιχαήλ Μηχαίλ έκ (κ)όμης Χιονάδους. Συνεργάτες. ‘Ιωάννης, Κωνσταντίνος, Μπορποτζιώτης Δημήτριος. Τό 1779 τοιχογράφησε μέ τους συνεργάτες του τό ναό της ‘Αγίας Παρασκευής στό χωριό Καλομοίρα (Γκοντοβάσδα) Τρικάλων καί τό 1783 τό ναό της Μεταμορφώσεως στό χωριό ‘Αγία Σωτήρα Βοΐου Κοζάνης. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣν. ‘Αγίου Γεωργίου, 1779, χ. ‘Οξύνεια Καλαμπάκας. Μονή Σταγιάδων, 1780, Τρίκαλα. Μονή ‘Αγίου ‘Αθανασίου, 1785.
Μαρίνας, Αναστάσιος, Θωμάς, και Χριστόδουλος 18ος αι. Με καταγωγή από τους Χιονιάδες Ιωαννίνων. Οικογένεια ζωγράφων καί άργυροχόων. Ό Θωμάς έφιλοτέχνησε εικόνες καί τοιχογραφίες σέ εκκλησίεςτων Χιονιάδων, της Μόλιστας, του Τυρνάβου καί της Πυρσόγιαννης.
Λάμπος 1598/9-1625. ‘Ιερέας, ζωγράφος. Υπογραφή. χείρ Λάμπου ζωγράφου, Δ(έησι)ς Λάμπου ίερέος ζωγράφου. ΕΙΚΌΝΕΣ. Άγιος Γεώργιος, 1598/91. Γέννηση ΘΚ, 1602/32 και Άγιος Δημήτριος, 1621/23, ν. μονής Τατάρνας, Ευρυτανία Φιλοξενία του ‘Αβραάμ, 1608, μονή Πέτρας, Καταφύγιο Καρδίτσας Βημόθυρο, 1611, ν. ‘Αγίου Δημητρίου Τροβάτου. Εικόνες Δωδεκαόρτου, 1625, τέμπλο μονής Πέτρας, Καταφύγιο Καρδίτσας.
Κωνσταντίνος 1758-1779. Με καταγωγή από τους Χιονιάδες ‘Ιωαννίνων. Υπογραφή. διά χηρός Κωνσταντίνου εκ κόμης Χιονάδων. Εικόνες τέμπλου, 1774, ν. Γενεθλίου της Θεοτόκου, χ. Σπηλιά, Λάρισα. Εικόνες τέμπλου ν. μονής Αγίου Αχίλλειου, χ. Πεντάλοφος (Ζουπάνι), Κοζάνη. ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΊΕΣ ν. Παναγίας, μονή Άβελ, 1770, χ. Βήσσανη, Ιωάννινα ν. μονής Άγιου Αχίλλειου, 1774, χ. Πεντάλοφος (Ζουπάνι), Κοζάνη. ν. Αγίου Γεωργίου, 1779, χ. Όξύνεια Καλαμπάκας.
Η Εκκλησία, έχοντας συνείδηση της πνευματικής αξίας και σημαντικότητος των αγίων εικόνων, ως μέσου αγιασμού και κοινωνίας των πιστών μετά των ιστορουμένων αρχετύπων, τις είχε ανέκαθεν σε μεγάλη εκτίμηση, ευλάβεια και σεβασμό. Θεωρούνται και είναι ένα σημαντικότατο εποπτικό μέσο διδασκαλίας, μια εικαστική γλώσσα της Εκκλησίας, όπως ο Μέγας Βασίλειος αποφαίνεται: «α γαρ ο λόγος της ιστορίας δι’ ακοής παρίστησι, ταύτα γραφική σιωπώσα δια μιμήσεως δείκνυσι». Αυτό σημαίνει ότι η εικόνα δεν έχει δική της υπόσταση αλλά η αξία της βρίσκεται στην ομοιότητά της με το πρωτότυπο. «Άλλο γαρ εστί εικών και άλλο το εικονιζόμενον», λέγει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. ένα διαχωρισμό της εικόνος σε «φυσική» και «τεχνητή» . Όταν ερωτήθη ο αείμνηστος Φ. Κόντογλου γιατί η βυζαντινή τέχνη δεν είναι φυσική, απάντησε τα εξής: «Δεν είναι φυσική διότι δεν έχει σκοπό να εκφράσει μονάχα το φυσικό, αλλά και το υπερφυσικό».
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
