«Έτσι έχουμε στο δημοτικό μας κοιμητήριο αγάλματα και έργα από μεγάλους γλύπτες, όπως ο Χαλεπάς, ο Μπονάνος, ο Καπράλος, ο Τόμπρος, ο Απάρτης, ο Φιλόλαος, ο Νικόλας, ο Θωμόπουλος, ο Γεωργίου, ο Γεντέκος, η Γκόλαντα, η Γρουσοπούλου, ο Νταής, ο Σαμαράς κ.ά.»
Γράφει ο Γιώργος Σούλτης
Όλοι οι πολίτες στην Ελλάδα έχουν ζήσει και ζουν καθημερινά την γραφειοκρατία των δημόσιων υπηρεσιών. Μια γραφειοκρατία η οποία αντί να μειώνεται με την έκρηξη της τεχνολογίας, μόνο στην Ελλάδα αυξάνεται. Εκείνο που δεν γνωρίζουν οι πολίτες είναι ότι έρμαια της γραφειοκρατίας δεν είναι μόνο οι ανυπεράσπιστοι πολίτες αλλά και οι ίδιοι οι πολιτικοί διοικούντες, όταν βέβαια αυτοί θέλουν να κάνουν σωστά την δουλειά τους. Σε αυτές μάλιστα τις περιπτώσεις η γραφειοκρατία παρουσιάζει ένα πολύ χειρότερο πρόσωπο και κρύβει σκοπιμότητες, συμφέροντα, εξυπηρετήσεις, αδιαφορία και στο τέλος μπορεί να καταργήσει έργα, να καταρρακώσει οράματα, να εξευτελίσει ανθρώπους και ακόμα να γίνει επικίνδυνη. Το γεγονός ότι επιμένω να αποτυπώνω αυτές τις εμπειρίες στα άρθρα μου ίσως να είναι αφελές και να μοιάζει με αυτοϊκανοποίηση, όπως μου λένε όλοι οι φίλοι μου. Πραγματικά όμως πιστεύω ότι έστω και ένας πολίτης να γνωρίσει τι γίνεται πίσω από τις κουρτίνες της δημόσιας διοίκησης, είναι κάτι και αυτό!
Το όραμα για την ανάδειξη του παλιού κοιμητηρίου της Λάρισας σε ένα «ανοικτό μνημείο» της πόλης ήταν το διαχρονικό όνειρο του πρώην αντιδημάρχου Πάνου Σάπκα. Ελάχιστοι είναι οι Λαρισαίοι που γνωρίζουν πραγματικά την ιστορία και την σπουδαιότητα αυτού του χώρου, ο οποίος μετά την δημιουργία του νέου κοιμητηρίου έχει στην ουσία εγκαταλειφτεί. Πραγματικά ο χώρος θα είχε μετατραπεί σε «σκουπιδαριό» αν δεν υπήρχε η εκκλησία με τους ιερείς διαχρονικά και οι οικογένειες των εναπομεινάντων οικογενειακών τάφων οι οποίοι κρατούν το χώρο σε μια αξιοπρεπή κατάσταση. Πρέπει εδώ να αναφέρουμε και την πολύ σπουδαία δουλειά του γνωστού Λαρισαίου καλλιτέχνη Βαγγέλη Κολώνα στην δημιουργία ενός εξαιρετικού λευκώματος με τίτλο «η πολιτεία της σιωπής», όπου παρουσιάζει το παλιό κοιμητήριο, τα γλυπτά και τα μνημεία με μια ποιητική ματιά.
Μιλώντας συχνά με τον Πάνο, μου μετέδωσε και μένα το όραμά του για την ανάδειξη του παλιού κοιμητηρίου και αποφασίσαμε να ψάχνουμε συνεχώς για μια ευκαιρία χρηματοδότησης. Η ευκαιρία παρουσιάστηκε με την πρόσκληση προς τους δήμους (από το πρόγραμμα ΤΡΙΤΣΗΣ) για υποβολή προτάσεων με έργα τα οποία θα εντάσσονταν στους εορτασμούς για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση (Πρόγραμμα Ελλάδα 1821- 2021). Μετά την έγκριση του Δημάρχου Καλογιάννη, πράγματι συντάξαμε τεχνικό δελτίο και υποβάλλαμε την πρόταση για την ανάδειξη του παλιού κοιμητηρίου σε «Πάρκο μνήμης και Ιστορίας». Το μειονέκτημα ήταν ότι ο προϋπολογισμός είχε ανώτατο όριο τις 500.000 €, αλλά αυτό θα το βλέπαμε στην πορεία.
Από το κείμενο του Πάνου Σάπκα το οποίο συμπεριλάβαμε στο Τεχνικό Δελτίο, αντιγράφω αυτούσιο ένα κομμάτι για να καταλάβουμε την αξία αυτού του μνημείου: «Το 1881 στις 31 Αυγούστου, η Λάρισα και η μισή Θεσσαλία, απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό μετά από αιώνες τούρκικης σκλαβιάς. Η υπόλοιπη Θεσσαλία, μετά τους νικηφόρους βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913. Με την απελευθέρωση της Λάρισας, Τούρκοι τσιφλικάδες, αποφάσισαν να πουλήσουν τις τεράστιες εκτάσεις τους και να μετοικήσουν στην Τουρκία. Μ’ αυτόν τον τρόπο η Λάρισα έγινε πόλος έλξης πλουσίων ομογενών από Αίγυπτο, Σουδάν Ρουμανία, Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι αγόρασαν τα τσιφλίκια και δημιουργήθηκε μία νέα αστική τάξη. Αφού έχτισαν τα πλούσια αρχοντικά τους, με όλες τις ανέσεις της εποχής, σκέφτηκαν και τη τελευταία τους κατοικία. Έτσι δημιουργήθηκε το δημοτικό κοιμητήριο της Λάρισας, έξω από τον ιστό της πόλης κι άρχισε η λειτουργία τους στις αρχές της δεκαετίας του 1890, αν και υπάρχουν και ταφές πριν από το 1881.
Σήμερα το Παλιό Δημοτικό κοιμητήριο της Λάρισας βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της πόλης και δίπλα στο πολύ σημαντικό Ιστορικό και Λαογραφικό μνημείο της πόλης. Στον ίδιο χώρο υπάρχει το «Εβραϊκό νεκροταφείο» και το «Στρατιωτικό Νεκροταφείο». Μπορεί οι νεκροί, οι ψυχές να είχαν απογειωθεί προς το φως της μεταθανάτιας ζωής, ένα φως που δεν ρίχνει ίσκιο, ο τάφος όμως, διακοσμημένος με περίτεχνους σταυρούς, αγγέλους, λήκυνθους, ρίχνει το φως του και προκαλεί το θαυμασμό, τη θλίψη, το δάκρυ, γι΄ αυτούς που έφυγαν πολύ πρόωρα. Έτσι έχουμε στο δημοτικό μας κοιμητήριο αγάλματα και έργα από μεγάλους γλύπτες, όπως ο Χαλεπάς, ο Μπονάνος, ο Καπράλος, ο Τόμπρος, ο Απάρτης, ο Φιλόλαος, ο Νικόλας, ο Θωμόπουλος, ο Γεωργίου, ο Γεντέκος, η Γκόλαντα, η Γρουσοπούλου, ο Νταής, ο Σαμαράς κ.α. Εκτός όμως από τα έργα των επώνυμων γλυπτών νεκρικών μνημείων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα έργα που φιλοτέχνησαν λαϊκοί μαρμαρογλύπτες με όλη την ευρηματικότητα και τον συναισθηματισμό που αποτυπώνουν, εκφράζοντας τους δεσμούς αγάπης των συγγενών . Όμως ανάμεσα στους επώνυμους και ανώνυμους τάφους, υπάρχουν κι εκείνοι που μισοσβήστηκαν οι επιγραφές, ράγισαν τα μάρμαρα, φύτρωσαν χόρτα στα διάκενα, εκείνοι που φιλοξένησαν κι άλλους οιωνούς. Τάφο στον τάφο, μάρμαρο στο μάρμαρο, ψηφίδα στην ψηφίδα, ζωντανεύει η ιστορία της Λάρισας κι όχι μόνο, η απελευθέρωση, ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος, η Εθνική αντίσταση, οι βομβαρδισμοί, μνήμες και ονόματα… Ένα πάρκο ευαισθησίας είναι σημαντικό, είναι σεβασμός στην ιστορία είναι κέρδος στη μνήμη. Άλλωστε ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας Άντον Τσέχωφ είπε: “όταν πάω σε μια πόλη, επισκέπτομαι πάντα τα νεκροταφεία».
Η πρότασή μας εγκρίθηκε από το Υπουργείο και έλαβε το ανώτατο ποσό του προϋπολογισμού δηλαδή 500 χιλιάδες ευρώ. Με ενθουσιασμό, με την εξαιρετική τεχνική υπηρεσία του δήμου και μια αξιόλογη αρχιτέκτονα τοπίου σαν εξωτερική συνεργάτη, αρχίσαμε να συντάσσουμε την μελέτη του έργου. Ο στόχος της μελέτης ήταν πρωταρχικά η ανάδειξη των γλυπτών και των μνημείων και οι ήπιες παρεμβάσεις (χωρίς τσιμέντα) έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας επισκέψιμος χώρος. Βασικά στοιχεία της μελέτης ήταν η δημιουργία πρασίνου με διαδρόμους που θα κάνουν επισκέψιμα τα μνημεία, με καθιστικά, με εξωραϊσμό των οστεοφυλακίων, μικρές εστίες νερού, νέα όμορφη περίφραξη κλπ.
Παράλληλα προσπαθήσαμε να δούμε λύσεις για την σύνδεση με το Λαογραφικό Μουσείο, αλλά και για την αξιοποίηση των κτιρίων των παλιών οστεοφυλακίων. Η μελέτη έγινε χωρίς να λάβουμε υπ΄όψην το ανώτατο όριο του προϋπολογισμού. Ο τελικός προϋπολογισμός ανέβηκε σε ύψος το οποίο έφθανε το 1,2 εκατομμύρια Ευρώ! Μετά από απανωτές συσκέψεις για το ύψος του προϋπολογισμού ο δήμαρχος αποφάσισε να προχωρήσουμε το έργο και το ποσόν πέραν της χρηματοδότησης των 500 χιλιάδων να καλυφθεί από ίδιους πόρους του δήμου. Όλα αυτά γινόταν το 2019 προς 2020 και μετά ήρθε ο covid όπου σταμάτησαν τα πάντα.
Τελικά όλες οι δραστηριότητες για την επέτειο του 1821 στην ουσία εξελίχθηκαν από τις αρχές του 2022 και μετά. Το Τεχνικό δελτίο για το έργο του κοιμητηρίου είχε υποβληθεί για την τελική έγκριση, αλλά η υπηρεσία χρωστούσε ακόμα κάποιες άδειες. Οι τελευταίες εγκρίσεις ήταν αυτές του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής. Με δύο λόγια θα πω ότι εκεί «κολλήσαμε», έτσι η καθυστέρηση για να ολοκληρώσουμε την υποβολή του Τεχνικού δελτίου προς τη διαχειριστική επιτροπή, ήταν πάνω από ένας χρόνος. Είχαμε επανειλημμένες συναντήσεις της Τεχνικής Υπηρεσίας με το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής στην οποία συμμετείχα και εγώ και έτσι έχω την άμεση εικόνα. Η κύρια αντίρρηση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής για το συγκεκριμένο έργο ήταν ότι επειδή πρόκειται για ένα «αξιόλογο έργο» απαιτείται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός. Το αντεπιχείρημα της υπηρεσίας ήταν ότι δεν δημιουργούμε μια ανάπλαση δημοσίου χώρου, αλλά διαμορφώνουμε με ήπιες παρεμβάσεις τον εσωτερικό του κοιμητηρίου ώστε να αναδειχθούν τα μνημεία και γίνει επισκέψιμο. Πέραν αυτού υπήρχε και το γεγονός ότι αν κάναμε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, με τους χρόνους που αυτό απαιτεί, θα χάναμε την χρηματοδότηση. Για να μην τα πολυλογώ, στην αρχή μας πρότειναν να κάνουμε κάποιες αλλαγές στην μελέτη έτσι ώστε το έργο «να γίνει ακόμα πιο ήπιο», πράγμα το οποίο δεχτήκαμε. Κάναμε τις αλλαγές της μελέτης (οι οποίες κατά τη γνώμη μου αλλοίωναν ένα τμήμα της αρχικής μελέτης του έργου, αλλά δεν άλλαζαν την γενική εικόνα) επανυποβάλλαμε την μελέτη. Μετά από μια σειρά νέων συναντήσεων η τελική απόφαση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής ήταν ΟΧΙ! Ο λόγος της άρνησης ήταν ο τίτλος που δώσαμε στο έργο: «πάρκο μνήμης και ιστορίας» ο οποίος θεωρήθηκε βαρύγδουπος και όπως έλεγε η απόφαση «παραπέμπει και κάτι μεγάλο» και άρα θα ήθελε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Το επιχείρημά μας ότι ο τίτλος ήταν τέτοιος γιατί προσπαθούσαμε να πείσουμε την επιτροπή του «Ελλάδα 2021» για την χρηματοδότηση (σε ένα άκρως ανταγωνιστικό έργο) δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Τελικά πήραμε την έγκριση αφού αλλάξαμε τον τίτλο και το κάναμε «Συντήρηση του παλαιού κοιμητηρίου».
Η γραφειοκρατική οδύσσεια του έργου βέβαια δεν τελείωσε με την λήψη της απόφασης του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, αφού έπρεπε η διαχειριστική αρχή του έργου να δεχτεί την αλλαγή του τίτλου του έργου. Μετά από μια μεγάλη και επίμονη διακίνηση mail, τηλεφώνων και «χαρτιών», οι τελικές εγκρίσεις οι οποίες επέτρεπαν την δημοπράτηση του έργου ολοκληρώθηκαν στις αρχές του 2023. Δυστυχώς η οδύσσεια δεν τελείωσε ούτε εκεί και τελικά το έργο δεν προλάβαμε να το προκηρύξουμε πριν την παράδοση της διοίκησης στη νέα δημοτική αρχή. Ο κύριος λόγος ήταν ότι οι συγκυρίες του 2023 άλλαξαν τις προτεραιότητες του δήμου και οι ίδιοι πόροι οι οποίοι είχαν προϋπολογιστεί για το έργο μετακινήθηκαν σε άλλες προτεραιότητες (η πλημμύρα χειροτέρεψε την κατάσταση). Πέραν αυτού του προβλήματος, άρχισαν να αναπτύσσονται «φωνές» για την αξιοποίηση των κενών χώρων του κοιμητηρίου με την δημιουργία πάρκινγκ, πράγμα το οποία αν γινόταν θα ακύρωνε 100% το έργο και η Λάρισα θα έχανε μια ακόμα ευκαιρία για την ανάδειξη της ιστορίας και του παρελθόντος της.
Με χαρά είδαμε ότι η δημοτική αρχή Μαμάκου εκτίμησε το έργο και το συνέχισε ολοκληρώνοντας την προκήρυξη. Στο έργο έχει πλέον εγκατασταθεί εργολάβος ο οποίος είναι έτοιμος να ξεκινήσει το έργο. Αγαπητέ δήμαρχε ελπίζω το έργο να διατηρήσει τον χαρακτήρα που αρχικά οραματιστήκαμε. Ελπίζω οι σειρήνες περί πάρκινγκ, να μη σας παρασύρουν και αλλοιώσετε την μορφή του έργου. Τα πάρκινγκ και τα αυτοκίνητα σε 30 χρόνια δε θα υπάρχουν, «το πάρκο μνήμης και ιστορίας» θα είναι εκεί να θυμίζει τον παρελθόν της πόλης μας.
Κύριε δήμαρχε επιβλέψτε ο ίδιος το έργο αυτό και επιμείνετε στον «καθαρισμό», την αναστήλωση και την ανάδειξη των μνημείων και των γλυπτών. Απευθυνθείτε σε ανθρώπους που μελετούν το παρελθόν της Λάρισας, ώστε να τεκμηριώσουν όλα αυτά τα μνημεία και να δώσουν μια νέα πνοή στο χώρο αυτό. Επιμείνετε ώστε να δημιουργηθεί ένας χώρος τον οποίο θα εκτιμήσουν και θα επισκέπτονται όλοι οι Λαρισαίοι. Ένας χώρος ο οποίος θα μοιάζει με ανοικτό Μουσείο και ο οποίος θα αξίζει το όνομα «Πάρκο μνήμης και ιστορίας». Ένα όνομα το οποίο πρέπει να επαναφέρετε και να το επισημοποιήσετε.
Κύριε δήμαρχε σας παρακαλώ ένα τέτοιο έργο να το δείτε στην ουσία και να το αφήστε έξω από την πολιτική επικοινωνία!
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
