Γράφει ο Θεοφάνης Γέμτος
Γεωπόνος, ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
Παρόλο που η ανθρακοδεσμευτική γεωργία έχει σημαντικά οφέλη, υπάρχουν επίσης προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν:
- Εκπαίδευση και ενημέρωση: Οι αγρότες χρειάζονται εκπαίδευση και υποστήριξη για να εφαρμόσουν τις βέλτιστες πρακτικές ανθρακοδέσμευσης.
- Κόστος: Ορισμένες πρακτικές, όπως η προσθήκη οργανικών υλικών, μπορεί να είναι δαπανηρές. Η προμήθεια κατάλληλου μηχανικού εξοπλισμού έχει κόστος και χρειάζεται σημαντικές ώρες χρήσης του εξοπλισμού για να αποσβεστούν κάτι δύσκολο στις Ελληνικές συνθήκες (μικρή ιδιοκτησία, πολυτεμαχισμός, δυσκολία συνεργασίας).
- Παρακολούθηση και αξιολόγηση: Η αποτελεσματικότητα της ανθρακοδέσμευσης πρέπει να παρακολουθείται και να αξιολογείται τακτικά για να εξασφαλιστεί η αποδοτικότητα των πρακτικών.
Παρά τις προκλήσεις, η ανθρακοδεσμευτική γεωργία έχει μεγάλες προοπτικές για το μέλλον. Με τη σωστή υποστήριξη και εκπαίδευση, οι αγρότες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση των εκπομπών CO₂ και στην προώθηση ενός πιο βιώσιμου αγροτικού συστήματος.
Πόσο Διοξείδιο του άνθρακα δεσμεύει το έδαφος;
Οι Παγκόσμιες εκπομπές ΑτΘ το 2023 ήταν 53 GT ισοδυνάμου διοξειδίου του άνθρακα που είναι το μέγιστο μέχρι σήμερα με 1,9% αύξηση από το προηγούμενο χρόνο. Στην Ελλάδα το 2019 οι εκπομπές υπολογίστηκαν σε 85.631.000 τόνων (εξαιρουμένων των μεταβολών στην χρήση γης και της υλοτομίας) ισοδύναμου CO2 (CO2eq) (στοιχεία Ευρωκοινοβουλίου). Το 2022 έπεσαν στους 77.000.000 τόνους. Συνολικά οι εκπομπές ΑτΘ μειώθηκαν κατά 29,6% σχετικά με το 1990.Εξ αυτών, το 10,55 % αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την γεωργία, συνεπώς κατά το 2019 οι εκπομπές των ΑτΘ από την γεωργία στην Ελλάδα έφτασαν τους 9.000.000 τόνους CO2eq .
Το σύστημα εμπορίας εκπομπών ΑτΘ της ΕΕ (EU ETS) καλύπτει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από σταθερές εγκαταστάσεις στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και μεγάλες βιομηχανικές μονάδες. Περιλαμβάνει επίσης εκπομπές CO2 από τις αερομεταφορές από το 2012. Οι εκπομπές από σταθερές εγκαταστάσεις μειώθηκαν κατά 48% μεταξύ 2005 και 2023, σε μεγάλο βαθμό λόγω της απαλλαγής από τον άνθρακα στον τομέα της ενέργειας. Ταυτόχρονα, οι εκπομπές ETS των αερομεταφορών αυξήθηκαν περισσότερο από 10%. Οι προβλέψεις που λαμβάνουν υπόψη τα τρέχοντα και τα προγραμματισμένα μέτρα δείχνουν αναμενόμενη μείωση 60% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005 για τις σταθερές εγκαταστάσεις. Αυτό δεν επιτυγχάνει τον στόχο μείωσης κατά 62% για το EU ETS έως το 2030.
Η νομοθεσία για την κατανομή των ρύπων διέπει τους εθνικούς στόχους μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου, καλύπτοντας τομείς όπως οι μεταφορές, τα κτίρια και η γεωργία. Η μείωση σε αυτές τις εκπομπές ήταν λιγότερο έντονη σε σύγκριση με εκείνες των σταθερών εγκαταστάσεων, παρουσιάζοντας μείωση 18% μεταξύ 2005 και 2022.
Σημειώστε ότι η ΕΕ έχει στόχο το net zero δηλαδή μηδενικές εκπομπές άνθρακα μέχρι το 2050. Πρώτος στόχος η μείωση των εκπομπών από όλες τις δραστηριότητες. Η αδυναμία μείωσης δημιουργεί ανάγκη αποθήκευσης άνθρακα. Ήδη δοκιμάζονται ιδέες αποθήκευσης σε παλαιά κοιτάσματα υδρογονανθράκων (πχ Πρίνος) , ή χρήση διοξειδίου για παραγωγή άλλων προϊόντων. Η δέσμευση στο έδαφος είναι μια μορφή αποθήκευσης που πρέπει να εφαρμοστεί με κανόνες και υποχρεώσεις.
Πως μπορεί η γεωργία να συμβάλει στη μείωση των ΑτΘ στην ατμόσφαιρα;
Από δύο πλευρές:
Μείωση εκπομπών ΑτΘ με μείωση των εισροών και της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων.
Αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα σε μορφή οργανικής ουσίας στο έδαφος αλλά και φυτομάζας σε πολυετείς καλλιέργειες.
Η οργανική ουσία του εδάφους περιέχει περίπου 58% άνθρακα κατά βάρος. Αν σε βάθος 0-15 εκ του εδάφους έχουμε 1% οργανική ουσία τότε έχουμε 1500 κ ΟΟΥ/στρέμμα που περιέχει 900 κιλά άνθρακα. Αν αυξήσουμε την οργανική ουσία στο 2% τότε προσθέτουμε 900 κ άνθρακα επιπλέον που αντιστοιχεί σε αφαίρεση 46/14= 3,28 *900=2957 και διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Αν αυτό εφαρμοστεί στα 35.000.000 καλλιεργούμενα στρέμματα αυτό αντιστοιχεί σε αφαίρεση 103.495.000 τόνων ισοδυνάμου διοξειδίου άνθρακα, μια ιδιαίτερα σημαντική ποσότητα που μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της κλιματικής αλλαγής. Η αύξηση της ΟΟΥ μπορεί να πάει πάνω από το 2%.
Πως αμείβεται η Ανθρακοδεσμευτική Γεωργία για τον Αγρότη;
Η αμοιβή των αγροτών για τη συμμετοχή τους σε προγράμματα ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας πραγματοποιείται μέσω διάφορων μηχανισμών:
Πληρωμές ανά τόνο Διοξειδίου του Άνθρακα που δεσμεύεται στο έδαφος: Οι αγρότες μπορούν να λάβουν πληρωμές με βάση την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που δεσμεύουν και αποθηκεύουν στο έδαφός τους. Αυτές οι πληρωμές καθορίζονται από την αγορά πιστώσεων άνθρακα, όπου κάθε τόνος διοξειδίου του άνθρακα που αφαιρείται από την ατμόσφαιρα και ενσωματώνεται στο έδαφος αντιστοιχεί σε ορισμένη οικονομική αξία (που καθορίζεται από το χρηματιστήριο ρύπων). Οι αγρότες μπορούν να πουλήσουν τις πιστώσεις άνθρακα σε εταιρείες ή οργανισμούς που επιθυμούν να αντισταθμίσουν τις εκπομπές τους.
Επιδοτήσεις και Χρηματοδοτικά Προγράμματα: Κυβερνήσεις και αγροτικές οργανώσεις προσφέρουν επιδοτήσεις και χρηματοδοτικά προγράμματα για την υποστήριξη των αγροτών που υιοθετούν πρακτικές ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας. Αυτές οι επιδοτήσεις μπορεί να καλύπτουν τα αρχικά κόστη προσαρμογής στις νέες πρακτικές, καθώς και να παρέχουν κίνητρα για συνέχιση της εφαρμογής τους.
Συμβόλαια με Εταιρείες: Ορισμένες εταιρείες συνάπτουν συμβόλαια με αγρότες για την παραγωγή γεωργικών προϊόντων με μειωμένο ανθρακικό αποτύπωμα. Σε αντάλλαγμα, οι αγρότες λαμβάνουν χρηματική αμοιβή ή πριμ για την περιβαλλοντική τους συμβολή.
Η Ευρ. Επιτροπή έχει καθυστερήσει στην ανάπτυξη πολιτικών που να ενισχύουν τη δέσμευση άνθρακα στη γεωργία. Υπάρχουν αρκετά προβλήματα στη εκτίμηση των ποσοτήτων που δεσμεύονται ιδιαίτερα από τις δενδρώδεις καλλιέργειες και των μεθόδων πιστοποιούσης των ακολουθούμενων πρακτικών. Πιστεύεται ότι στους επόμενους μήνες θα υπάρξουν σχετικές ανακοινώσεις.
Η ανθρακοδεσμευτική γεωργία αποτελεί μια πρωτοβουλία με πολλαπλά οφέλη, τόσο για τους αγρότες όσο και για το περιβάλλον. Η οικονομική αμοιβή των αγροτών για τη συμμετοχή τους σε αυτήν την πρακτική ενισχύει την οικονομική τους βιωσιμότητα, ενώ συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και στην προστασία των φυσικών πόρων. Με την υιοθέτηση των πρακτικών που περιέγραψα στα προηγούμενα σημειώματα, οι αγρότες μπορούν να διαδραματίσουν έναν ουσιαστικό ρόλο στην οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος.
Συμπέρασμα
Υπάρχουν καλλιεργητικές πρακτικές που μπορούν να ωφελήσουν πολλαπλά τα γεωργικά συστήματα και τους αγρότες. Αυτές είναι η γεωργία συντηρήσεως, η αναγεννητική γεωργία κα η Ανθρακοδεσμευτική γεωργία. Όλες οδηγούν σε αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους με σημαντικά οφέλη όπως μείωση του κόστους παραγωγής και αφαίρεση ΑτΘ από την ατμόσφαιρα. Προσφέρουν σημαντικά άμεσα και έμμεσα οφέλη και πρέπει να προωθηθούν και να εφαρμοστούν εκτεταμένα. Έτσι θα δημιουργήσουμε μια αειφορική γεωργία που θα εξασφαλίσει επισιτιστική ασφάλεια και θα μειώσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Λέτε να ακούσει κάτι το ΥΠΑΑΤ ή θα συνεχίσει τη διανομή επιδοτήσεων, ενισχύσεων και αποζημιώσεων χωρίς στόχους και πραγματικά οφέλη για τους αγρότες και τη χώρα; Μήπως θα ακούσει η αντιπολίτευση να φέρει το θέμα για συζήτηση στη βουλή; Πολύ αμφιβάλλω. Η ανάπτυξη ενός παραγωγικού πρωτογενούς τομέα δεν είναι στα άμεσα ενδιαφέροντά τους. Έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις που δεν φέρουν άμεσα αποτελέσματα.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
