«Ψηφιοποίηση σημαίνει: «δεν παρεμβαίνει ανθρώπινο χέρι» και επομένως δεν υπάρχει δυνατότητα για άσκηση πελατειακής πολιτικής ή για κάθε είδους παρεμβάσεις!»
Γράφει ο Γιώργος Σούλτης
Το ίντερνετ, το παγκόσμιο διαδίκτυο παρά τα κακά που του καταλογίζουμε σήμερα είναι μια τεχνολογική εξέλιξη η οποία έχει αλλάξει τον κόσμο. Η ανθρωπότητα οδηγείται ραγδαία σε μια νέα παγκόσμια πραγματικότητα. Αυτό που λέμε «παγκόσμιο χωριό» δεν αναμένουμε να έρθει αλλά είναι ήδη εδώ. Βλέπουμε, μιλάμε μαζί τους και κάνουμε φίλους, ανθρώπους που βρίσκονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη όσο μακριά και να είναι. Όσους δασμούς και αν βάλει ο Τράμπ, όσο ψηλούς φράχτες και αν σηκώσουν οι διάφορες τοπικές εξουσίες, όσες κρατικές απαγορεύσεις και να γίνουν, το ποτάμι της εξέλιξης δεν μπορεί να γυρίσει πίσω.
Οι δυνατότητες που μας δίνει το διαδίκτυο μας επιτρέπουν να βλέπουμε τις ζωές των ανθρώπων σε όποια γωνία του πλανήτη θέλουμε. Μέσα στις διάφορες άσκοπες περιπλανήσεις μου στο διαδίκτυο, έπεσα πάνω σε μια νεαρή κοπέλα η οποία μοιράζει την ζωή της μεταξύ της Ελλάδας και της Νότιας Κορέας από όπου κατάγεται. Σε κάποιες αναρτήσεις της μιλάει για κάποια πράγματα που έχουν σχέση με την εξυπηρέτηση του πολίτη συγκρίνοντας πως γίνονται στην Ελλάδα και πως στην πατρίδα της. Για παράδειγμα μιλάει για το πώς ανανεώνει την βίζα της, πως αντιμετωπίστηκε σε κάποια απώλεια του διαβατηρίου της και πολλά άλλα θέματα. Μετά από αυτό άρχισα να αναζητώ αντίστοιχα θέματα και σε άλλες χώρες. Τα συμπεράσματα επιβεβαιώνουν αυτό που όλοι μας υποψιαζόμαστε: Η γραφειοκρατία την Ελλάδα βρίσκεται ίσως και στο τελευταίο σκαλοπάτι της βάσης σε μια κατάταξη διεθνούς κλίμακας. Σίγουρα αυτό καταγράφεται σε αντίστοιχες έρευνες αλλά το κυβερνητικό επικοινωνιακό σύστημα αποφεύγει επιμελώς να τα δημοσιοποιεί.
Προσωπικά ξεκίνησα την επαγγελματική μου ζωή το 1980 τότε που δεν υπήρχαν υπολογιστές, τα τηλέφωνα ήταν σταθερά, τα έγγραφα γράφονταν χειρόγραφα ή με γραφομηχανή και οι τηλεοράσεις ήταν ακόμα ασπρόμαυρες. Η έξοδος μου από το επάγγελμα έγινε το 2021 την εποχή του ίντερνετ και της τεχνητής νοημοσύνης. Όλα αυτά τα χρόνια έζησα την δημόσια διοίκηση και σαν πολίτης και σαν εργαζόμενος, αλλά και ασκώντας διοίκηση για μεγάλα διαστήματα σαν εκλεγμένο πολιτικό στέλεχος (αντιπρόεδρος στο ΤΕΙ και αντιδήμαρχος στο δήμο). Το συμπέρασμα μου είναι ότι αυτό που λέμε γραφειοκρατία στην Ελλάδα όχι μόνο δε ήταν μικρότερη το 2021 αλλά είναι πολύ μεγαλύτερη! Έχω πει χαριτολογώντας σε πολλές περιπτώσεις και δημόσια ότι: «H Ελλάδα αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοτυπία, στην εποχή των υπολογιστών στη ελληνική δημόσια διοίκηση το χαρτί που χρησιμοποιείται αντί να μειωθεί έχει κατά τη γνώμη μου υπερδεκαπλασιαστεί!».
Λόγω της ενασχόλησης μου είχα την ευκαιρία όλα αυτά τα χρόνια να παρακολουθώ τις εξελίξεις της πληροφορικής στην Ελλάδα από πάρα πολύ κοντά. Από την ημέρα εκείνη του 1985 όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου «αγκαλιά» με ένα μικροϋπολογιστή ελληνικής κατασκευής (το πολύ αξιόλογο μηχάνημα που το έφερε το όνομα CAT) είπε: «Η Ελλάδα δεν πρέπει να χάσει το τρένο των μικροϋπολογιστών». Ήταν τότε που ο Παρασκευάς Αυγερινός σαν υπουργός Υγείας προανήγγειλε την μηχανοργάνωση των Νοσοκομείων! Από τότε έως και σήμερα έχω δει να εξαγγέλλονται από όλες τις κυβερνήσεις άπειρα προγράμματα μηχανογράφησης της δημόσιας διοίκησης τα οποία ποτέ δεν προλάβαιναν τις ραγδαίες εξελίξεις της τεχνολογίας. Δαπανήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια άπειροι ευρωπαϊκοί πόροι για τον εκσυγχρονισμό και την ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης τα οποία όλα έπεσαν στο κενό ή στις τσέπες των εκάστοτε «ημετέρων». Το κακό δεν είναι οι πόροι που φαγώθηκαν αλλά το γεγονός ότι η ψηφιοποίηση που σήμερα απέκτησε και δικό της υπουργείο (Ψηφιακής διακυβέρνησης) δεν καλυτέρευσε την δημόσια διοίκηση όχι μόνο δεν μείωσε την γραφειοκρατία αλλά χειροτέρεψε την όλη κατάσταση.
Όταν λέμε γραφειοκρατία εννοούμε: 1) Την δυσκολία με την οποία εξυπηρετούνται οι πολίτες σε κάθε δημόσια υπηρεσία, από τη τις οικονομικές υπηρεσίες έως τις υπηρεσίες υγείας αλλά και τις υπηρεσίες των δήμων. 2)Την δυσκολία το να βρει κάποιος ζωτικές και χρήσιμες πληροφορίες που αφορούν τη ζωή του, από την καθημερινότητα του έως την ασφάλιση του και την υγεία του. Δεν μιλάμε για κάποιον που χρειάζεται αναφορά σε κάποια νομοθεσία, κανένας δεν μπορεί να βρει άκρη χωρίς να πληρώσει δικηγόρο. 3)Πιο σοβαρά όμως από όλα είναι τα θέματα της γραφειοκρατίας τα οποία αφορούν τις εσωτερικές διεργασίες της δημόσιας διοίκησης. Η γραφειοκρατία στη δημόσια διοίκηση οδηγεί σε σοβαρές καθυστερήσεις, ενθαρρύνει την διαφθορά και την συναλλαγή και γενικά ανακυκλώνει συνεχώς μια εικόνα παρακμής για την δημόσια διοίκηση.
Τα παραδείγματα που ζούμε κάθε μέρα σαν πολίτες είναι πάρα πολλά. Πέστε μου ποιος μπορεί να βρει άκρη με τα ασφαλιστικά του θέματα και τα θέματα των συνταξιοδοτήσεων του; Πέστε μου ένα νεαρό παιδί που μόλις πήρε το πτυχίο του από το πανεπιστήμιο ή από το ΕΠΑΛ ή απλά θέλει να ξεκινήσει μια δική του δουλειά που θα απευθυνθεί για βοήθεια; Πέστε μου αν κάποιος έχει μια κληρονομική εκκρεμότητα σε πόσο καιρό θα την λύσει και μετά από πόσο τρέξιμο; Το ίδιο αν κάποιος έχει μια πολεοδομική εκκρεμότητα ή μια φορολογική εκκρεμότητα ή μια εκκρεμότητα με την αστυνομία και την τροχαία; Δεν μιλάμε για τα ζωτικά θέματα της υγείας και την δοσοληψία με τα δημόσια νοσοκομεία. Για κάθε τέτοια υπόθεση θεωρούμε αυτονόητο ότι θα πρέπει να απευθυνθούμε σε δικηγόρο, λογιστή, εργατολόγο, ή σε κάποιον « γνωστό», η σε κάποιο βουλευτή για να βρούμε άκρη. Όσο ο πολίτης θα χρειάζεται τέτοιες βοήθειες για να λύσει όλα αυτά τα αυτονόητα θέματα σημαίνει ότι η γραφειοκρατία βρίσκεται στα ύψη!
Θα μπορούσε κάποιος να φέρει αντίλογο σε όλα αυτά λέγοντας ότι γίνομαι άδικος, αφού σήμερα όλο και πληθαίνουν οι υπηρεσίες που μπορούμε να έχουμε ηλεκτρονικά. Η απάντηση είναι ότι για την σημερινή εποχή: 1) οι υπηρεσίες που παρέχονται διαδικτυακά είναι πάρα πολύ λίγες. Ας συγκρίνουμε τι γίνεται με τις ιδιωτικές τράπεζες οι οποίες έχουν καταργήσει όλο το προσωπικό και όλες οι υπηρεσίες γίνονται ηλεκτρονικά. Δείτε στο διαδίκτυο με της τρόπο διεκπεραιώνει ο πολίτης σε κάθε άλλη χώρα μια συγκεκριμένη εργασία που σας ταλαιπώρησε στην Ελλάδα! 2) Ακόμα και σήμερα σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες δεν αρκούν, γιατί χρειάζονται έγγραφα με σφραγίδες και πρωτότυπες υπογραφές. Αυτό συμβαίνει γιατί οι νομοθεσίες της δημόσιας διοίκησης δεν ακολουθούν και δεν συγχρονίζονται με τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες. 3) Πολλές ηλεκτρονικές υπηρεσίες εξυπηρετούνται από τόσο δύσχρηστα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα, τα οποία απωθούν τον απλό χρήστη να τα χρησιμοποιήσει. Παράδειγμα είναι το TAXIS το οποίο για να το χρησιμοποιήσεις πρέπει να είσαι λογιστής. Πέραν αυτού τα διάφορα περιβάλλοντα είναι διασκορπισμένα και δεν μοιάζουν μεταξύ τους. Σε πολλά από τα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα χάνεσαι στο μενού των άπειρων «υπηρεσιών» και τα πιο πολλά δεν καταλαβαίνεις τι εννοούν! Το ηλεκτρονικό περιβάλλον πρέπει να είναι για κάθε υπηρεσία το ίδιο και να μπορεί κάποιος να κινείται εκεί χωρίς να σκέφτεται καν τι θα πατήσει. Γιατί αλήθεια δεν υιοθετούν οι υπεύθυνοι ένα επιτυχημένο παράδειγμα του εξωτερικού;
Η κατάσταση όσο αφορά την εσωτερική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης είναι πολύ χειρότερη από αυτή της εξυπηρέτησης του πολίτη. Βέβαια τα προβλήματα της δημόσιας διοίκησης είναι πολύ βαθύτερα και η μη ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης είναι μάλλον οι συνέπειες παρά το αίτιο της όλης κατάστασης. Πάντως ακόμα και σήμερα η ελληνική δημόσια διοίκηση στηρίζεται στο «χαρτί». Οι ψηφιακές υπογραφές επί της ουσίας δεν έχουν αντικαταστήσει τις φυσικές υπογραφές, παρά το γεγονός ότι από το 2010 έχει θεσμοθετηθεί υποτίθεται η ψηφιακή υπογραφή. Σαν συνέπεια αυτού του γεγονότος το e-mail δεν έχει αντικαταστήσει την φυσική επικοινωνία μέσω των εγγράφων και άρα και τη φυσική αρχειοθέτηση των φακέλων. Έτσι τα επίσημα κυβερνητικά έγγραφα (τα οποία δεν θέλουν επί της ουσίας να φθάσουν έγκαιρα) μπορεί να κάνουν και δέκα μέρες να φθάσουν από το υπουργείο στις υπηρεσίες. Αυτή τη στιγμή δηλαδή κανένας δεν ξέρει αν το «χαρτί» η το ψηφιακό είναι το πρωτεύον μέσο επικοινωνίας στη δημόσια διοίκηση. Η σύγχυση αυτή έχει κάνει την δημόσια διοίκηση του 2025 να είναι πολύ χειρότερη από αυτή του 1985.
Τα παραδείγματα που μπορώ να περιγράψω είναι άπειρα, μερικά από αυτά τα έθεσα δημόσια και κατ΄ επανάληψη υπόψη υπουργών, γραμματέων και στελεχών όσες φορές είχα την ευκαιρία διαχρονικά. Το πιο τραγικό παράδειγμα είναι αυτό της διαχείρισης των τεχνικών έργων, το οποίο το έθεσα δημόσια σε ερώτηση στον κ. Πιερρακάκη όταν ήταν υπουργός ψηφιακής διακυβέρνησης, αλλά απάντηση δεν πήρα. Αν ρωτήσετε κάποιο κυβερνητικό στέλεχος θα σας απαντήσει: «Μα οι διαγωνισμοί των έργων γίνονται ηλεκτρονικά εδώ και χρόνια». Η μόνη ηλεκτρονική εμπλοκή είναι η διενέργεια του διαγωνισμού και η υποβολή της προσφοράς. Μόλις κατακυρωθεί το έργο αρχίζει η οδύσσεια του «χαρτιού». Ο ανάδοχος οφείλει να υποβάλει όλα τα δικαιολογητικά σε χαρτί. Πολλές φορές έχω πει και χωρίς υπερβολή για ένα μικρό έργο κάτω το ενός εκατομμυρίου ότι αν «στοιβάζαμε» το χαρτί που χρησιμοποιείται για το έργο, η στοίβα θα έφτανε στο ταβάνι. Δεν είναι σχήμα λόγου είναι η πλήρης αλήθεια, αφού για κάθε λογαριασμό πληρωμής οι εργολάβοι υποβάλουν πολυσέλιδα φύλλα Excel σε 5 αντίτυπα!!! Τέτοιοι λογαριασμοί στο μικρό έργο που ανέφερα μπορεί να είναι 10 και πλέον. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί χρειάζονται 5 αντίτυπα και γιατί να είναι τυπωμένα! Δεν είναι τυχαίο ότι για να κάνεις ένα μικρό δημόσιο έργο στην Ελλάδα χρειάζεται από την ιδέα μέχρι να ολοκληρωθεί να περάσουν 3 με 4 χρόνια. Αλλά αυτό είναι αντικείμενο ενός άλλου άρθρου.
Θα αναφέρω ακόμα το παράδειγμα των προσλήψεων, όπου ενώ οι αιτήσεις γίνονται ηλεκτρονικά, όλα τα δικαιολογητικά υποβάλλονται σε χαρτί και η όλη διαδικασία αξιολόγησης η οποία στηρίζεται συνήθως σε μόρια γίνεται «χειροκίνητα»! Η μεγάλη προκήρυξη του 2015 που έγινε από τον ΣΥΡΙΖΑ για εργάτες καθαριότητας, ακούστε με ποια διαδικασία έγινε: Γινόταν η αίτηση ηλεκτρονικά, αλλά έστελνες το φάκελο με τα δικαιολογητικά στο ΑΣΕΠ! Σκεφτείτε 30.000 φάκελοι που αφορούσαν όλους τους δήμους της Ελλάδας συλλέχθηκαν στην Αθήνα για να αξιολογηθούν. Η προκήρυξη αυτή ακόμα και σήμερα, δέκα χρόνια μετά, παρουσιάζει εκκρεμότητες. Όταν σε μια ημερίδα με παρούσα την υπουργό τότε κ. Γεροβασίλη έθιξα το παράλογο του θέματος και την δυσκολία της αξιολόγησης, με κοίταξαν υποτιμητικά. Δυστυχώς τέτοια τραγελαφικά παραδείγματα υπάρχουν σε κάθε πλευρά της δημόσιας διοίκησης. Όλες οι εργασίες γίνονται ακόμα χειροκίνητα από αξιολογήσεις προσλήψεων μέχρι κλίσεις (τροχαίας η καταστημάτων και άλλων), εισπράξεις τελών, εκδόσεις ποικίλων αδειών και όλες οι εργασίες. Τα έζησα σε όλο τους το μεγαλείο στη διοίκηση του δήμου.
Το ερώτημα είναι: γιατί συμβαίνει όλο αυτό; Οφείλεται στην ανικανότητα των πολιτικών διοικούντων να βάλουν σειρά στο δημόσιο τόσα χρόνια; Ειδικά σήμερα σε κάθε χώρα του κόσμου έχουν λύσει τα προβλήματα αυτά επεκτείνοντας παντού την ψηφιοποίηση. Εγώ είμαι σίγουρος για τις απαντήσεις . Το θέμα είναι καθαρά πολιτικό. Οι κυβερνήσεις μέχρι τώρα δεν θέλουν να λύσουν τα θέματα της γραφειοκρατίας και ο λόγος είναι ότι με τον τρόπο αυτόν μπορούν να παρεμβαίνουν στη διοίκηση με τον οποιοδήποτε τρόπο, για το δικό τους προσωπικό ή κομματικό όφελος. Για παράδειγμα αν οι εργολαβίες μηχανογραφηθούν πλήρως και δεν χωράει να γίνει καμία παρέμβαση από ανθρώπινο χέρι τότε ποιοι θα χάσουν; Η απάντηση είναι αυτονόητη για τον καθένα! Το ίδιο συμβαίνει και με τις προσλήψεις, παρά το γεγονός ότι υπάρχει η εγγύηση του νόμου του ΑΣΕΠ, σε μια χειροκίνητη αξιολόγηση πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο για ανθρώπινες παρεμβάσεις. Το ίδιο ισχύει για τις κλίσεις της αστυνομίας, για την πληρωμή τελών και δεν έχουν τέλος τα παραδείγματα. Ψηφιοποίηση σημαίνει: «δεν παρεμβαίνει ανθρώπινο χέρι» και επομένως δεν υπάρχει δυνατότητα για άσκηση πελατειακής πολιτικής ή για κάθε είδους παρεμβάσεις!
Ένα μεγάλο πλήγμα το οποίο και αυτό αποτελεί μια από της αιτίες της γραφειοκρατίας στην ελληνική δημόσια διοίκηση είναι και το θέμα με τους περιβόητους μετακλητούς υπαλλήλους. Δηλαδή με τους υπαλλήλους που έχει δικαίωμα να προσλάβει η κάθε κυβέρνηση και ο κάθε δήμος όσο βρίσκεται στην εξουσία. Μιλάμε για έναν πολύ μεγάλο αριθμό από Γραμματείς, Προέδρους, Διοικητές και Συμβούλους οι οποίοι γίνονται χωρίς στην ουσία κανένα κριτήριο. Το κακό είναι ότι όλοι αυτοί καταλαμβάνουν επιτελικές θέσεις στη δημόσια διοίκηση, δηλαδή είναι αυτοί οι οποίοι θα έπρεπε να καταπολεμήσουν την γραφειοκρατία δηλαδή είναι οι «θεματοφύλακες της δημόσιας διοίκησης»! Στο επίπεδο των δήμων και των περιφερειών ισχύει το ίδιο και μιλάμε για τους συμβούλους που δικαιούται ο κάθε δήμαρχος και ο περιφερειάρχης να προσλάβει όπως και τον Γεν. Γραμματέα. Αν σκεφτούμε ότι σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν 325 δήμοι και ότι κατά μέσο όρο κάθε δήμος δικαιούται περίπου 10 συμβούλους μιλάμε για ένα πολύ μεγάλο αριθμό μετακλητών δημοτικών στελεχών. Οι δήμαρχοι μπορούν να προσλάβουν όποιον θέλουν σχεδόν με μηδενικά υποχρεωτικά κριτήρια… Τις εκτιμήσεις ποιους προσλαμβάνουν και τι προσφέρουν όλοι αυτοί στα κοινά μπορεί να τις κάνει ο κάθε πολίτης στο δήμο του και στην περιφέρεια του….
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
