Του Κώστα Σπανού, εκδότη Θεσσαλικού Ημερολογίου
Το πρόβλημα ίδρυσης των οικισμών μας παραμένει άλυτο, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες πολλών φιλιστόρων και ιστορικών ερευνητών. Η έκτασή του περιορίσθηκε λιγάκι, χάρη στα χρυσόβουλα των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου και τα πατριαρχικά σιγίλια, για την Βορειοδυτική Θεσσαλία, κυρίως, και χάρη στις απογραφές των Οθωμανών της περιόδου 1454/1455-1570. Αποσπάσματα των οθωμανικών απογραφών έχουν δημοσιευθεί τα τελευταία χρόνια, στο «Θεσσαλικό Ημερολόγιο, με τη συνεργασία του οθωμανολόγου καθηγητή Levent Kayapinar.
Για την περιοχή της Ελασσόνας διαθέτουμε, τώρα τα απογραφικά δεδομένα των ετών 1506 και 1521. Στο παρόν άρθρο θα εστιάσω το ενδιαφέρον μου στην Ελασσόνα των αρχών του 1506.
Το 1506, η Ελασσόνα και η επαρχία της ήταν χάσι κάποιου Μουσταφά πασά. Τα έσοδα από την πρόσοδο ενός χασίου ήταν περισσότερα από 100.000 άσπρα. Όπως θα φανεί παρακάτω, η Ελασσόνα ήταν κωμόπολη, με 472 οικογένειες, από τις οποίες οι 11 ήταν οικογένειες μουσουλμάνων Γιουρούκων (νομάδων κτηνοτρόφων). Ο μικρός αριθμός των μουσουλμάνων δείχνει ότι, την εποχή αυτή, η Ελασσόνα δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Οθωμανούς.
Όπως προανέφερα, στην Ελασσόνα το 1506 ζούσαν 472 οικογένειες, από τις οποίες 11 ήταν μουσουλμανικές, 432 πλήρεις οικογένειες χριστιανών, 20 χηρών γυναικών και επιπλέον 10 ενήλικοι άγαμοι. Οι οικογένειες αυτές ήταν μοιρασμένες σε 4 τιμάρια, με τα οποία ο πασάς ικανοποίησε 4 αξιωματικούς του, συμπληρώνοντας το εισόδημα τριών από αυτούς, επειδή είχαν λάβει ως τιμάριο έναν οικισμό με μικρή κτηματική περιοχή και, επομένως, με μικρή πρόσοδο.
Υπολογίζοντας πενταμελείς τις πλήρεις οικογένειες και τετραμελείς των χηρών γυναικών, βλέπουμε ότι στην Ελασσόνα, ζούσαν περίπου 2.250 άτομα. Πρόκειται, λοιπόν, για μία αξιόλογη κωμόπολη, με τα δεδομένα των αρχών του 16ου αιώνα.
Στο πρώτο τιμάριο, το οποίο είναι το μεγαλύτερο από τα τέσσερα της Ελασσόνας, ζούσαν οι 11 μουσουλμανικές οικογένειες, 341 πλήρεις χριστιανικές, 12 χηρών γυναικών και 3 μοναχοί στην Ολυμπιώτισσα. Στο δεύτερο τιμάριο ζούσαν 38 πλήρεις οικογένειες χριστιανών και 1 χήρας γυναίκας, στο τρίτο 29 πλήρεις οικογένειες χριστιανών και 3 χηρών γυναικών και στο τέταρτο 24 πλήρεις οικογένειες χριστιανών και 4 χηρών γυναικών.
Μεταξύ των κατοίκων της περιλαμβάνονταν 23 Ξένοι, δηλαδή νεοφερμένοι από άλλους οικισμούς, τους οποίους μετέφερε ο τιμαριούχος για να καλλιεργήσουν τα χωράφια της περιοχής. Άλλοι 5 ήρθαν από το Πύθιο (τότε Σέλος), 4 από τη Σκύρο, 3 από τη Βαλανίδα, 2 από το Γουρζί (Λυγαριά) των Τρικάλων, 1 από τ η Βουβάλα (Άζωρο), 1 από το Δομένικο, 1 από την Καστοριά, 1 από τη Δεσκάτη, 1 από τη Σκόμπα (Λεύκη) και 1 από τον Μοριά (Πελοπόννησο). Δύο αναφέρονται ως Βλάχοι (βλαχόφωνοι), 2 ήταν Σέρβοι και ένας Αρβανίτης.
Οι χριστιανοί (Έλληνες) κατοικούσαν σε 14 συνοικίες, στην πραγματικότητα γειτονιές, οι οποίες αναφέρονται με το όνομα του εφημερίου τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Levent Kayapinar, «Η Ελασσόνα και 15 οικισμοί της στην απογραφή των Οθωμανών του 1506», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 75 (Λάρισα 2019) 17-26
www.thessaliko.gr
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
