Του Γιάννη Γιαλαμά
Πολλές φορές χρησιμοποιώ τη φράση “η συγκεκριμένη απόσταση είναι περπατήσιμη…”, νομίζοντας ότι είναι αδόκιμος όρος, και με κριτήριο την απόσταση από ένα σημείο σε ένα άλλο. Πρόσφατα ανακάλυψα ότι κάνω λάθος, μιας και υπάρχει ως όρος επίσημα (walkability), και δεν αναφέρεται μόνο στην απόσταση.
Η περπατησιμότητα είναι ένα κρίσιμο στοιχείο που καθορίζει την ποιότητα ζωής στις σύγχρονες πόλεις. Ορίζεται ως τη δυνατότητα και ευκολία με την οποία οι κάτοικοι μπορούν να μετακινούνται με τα πόδια (σ.σ. ή αμαξίδια ή παιδικό καρότσι), και επηρεάζει όχι μόνο την καθημερινή τους ζωή, αλλά και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την κοινωνική συνοχή.
Συνεπώς, η περπατησιμότητα μιας πόλης, δε μπορεί να είναι κάτι υποκειμενικό (μιας και διαφορετική ικανότητα βάδισης έχουν διαφορετικοί άνθρωποι αναλόγως τις ιδιαιτερότητες αλλά και τις συνθήκες τους). Αντιθέτως είναι κάτι υποκειμενικό, που δείχνει τη δυνατότητα, και την ασφάλεια που παρέχεται σε πολίτες ώστε να μη χρειάζεται να χρησιμοποιούν ΜΜΜ ή κάποιο άλλο όχημα.
Τα κριτήρια της περπατησιμότητας δεν είναι ακόμα ξεκάθαρα στη βιβλιογραφία, αν και υπάρχει μία ταξινόμηση, η οποία είναι ακόμα υπό διαμόρφωση. Διαφορετικά είναι τα κριτήρια για ανθρώπους που καθημερινά πηγαίνουν στην εργασία τους, για ανθρώπους με κινητικές ή οπτικές δυσκολίες, για έναν τουρίστα με μία βαλίτσα, και για κάποιον που σέρνει ένα τροχήλατο καλάθι με ψώνια από και προς τη λαϊκή αγορά, και διαφορετικά για άτομα που πηγαίνουν προς μία βραδινή διασκέδαση. Αν και τα κριτήρια μπορεί να διαφέρουν, τα εμπόδια ωστόσο…είναι τα ίδια.
Υπάρχουν πόλεις που έχουν διατηρήσει το ιστορικό τους κέντρο, με αρκετά δύσκολο πλακόστρωτους πεζοδρόμους, ώστε να κάνει πολύ δύσκολο να πατήσουν άτομα με τακούνια, η πολύ λεπτή σόλα. Αυτό δε μειώνει τη περπατησιμότητα, μιας και δίνεται η δυνατότητα σε όλους και όλες για μία ελεύθερη και ασφαλή διέλευση.
Στην Αμερική, το “walking score”, μέσω μίας πλατφόρμας ενός ιδιωτικού φορέα, είναι ένα από τα κριτήρια που αυξάνουν την αντικειμενική αξία ενός ακινήτου, περισσότερο και από το πόσο κοντά βρίσκονται σε στάσεις δημόσιας συγκοινωνίας.
Πρόσφατα εντάχθηκα σε μία ερευνητική ομάδα, της έδρας της Unesco, με τίτλο Creative Cities in Motion, του Πανεπιστημίου Πειραιά, και ξεκινήσαμε να καταγράφουμε με κριτήριο των μικρών ηλικιών, και συγκεκριμένα των μαθητών που πηγαίνουν σχολείο, τα εμπόδια που μπορεί να συναντάνε. Το συγκεκριμένο άρθρο περιέχει προσωπικές απόψεις και μόνο. Ως εκπαιδευτικός, μαζί με εκατοντάδες συμπολίτες, που πηγαίνουμε κάθε μέρα στο σχολείο, μία συγκεκριμένη πρωινή ώρα (και αντιστρόφως μία μεσημεριανή), μπορώ να βρίσκω τέτοια εμπόδια, και λυπάμαι που τα μικρά παιδιά, έχουν μάθει να ζουν με αυτά και να τα προσπερνούν ώς φυσιολογικά, κάτι που σημαίνει ότι εμπεδώνονται στη κουλτούρα τους. Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσω για αυτή την ηλικιακή ομάδα.
Είναι γεγονός, πως η ύπαρξη πεζοδρόμων, στο κέντρο της πόλης, αυξάνει το επίπεδο περπατησιμότητας κατά πολύ, αλλά ας αναλογιστούμε, ποιοι επωφελούνται από αυτούς, μιας και σε ελάχιστα σημεία περνούν από σχολικές εγκαταστάσεις, και δυστυχώς ενώ λύνει ένα πρόβλημα, ενισχύει ένα άλλο, πολύ μεγαλύτερο. Μπορεί κάποιες λύσεις όπως η τοποθέτηση κορυνών, να συνεισφέρουν στην καταπολέμηση του παράνομου παρκαρίσματος, αλλά στην ουσία, το μετατοπίζουν σε γειτονικό δρόμο, μέχρι να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι πρέπει να μειωθεί η χρήση του αυτοκινήτου.
Τα παιδιά σήμερα είναι οι πολίτες του αύριο. Το πρώτο βασικό εμπόδιο είναι η έλλειψη θέσεων στάθμευσης. Όταν ένας μαθητής, ο μελλοντικός πολίτης της πόλης δηλαδή, συναντάει καθημερινά σε μία απόσταση 500 μέτρων, 10 αμάξια που έχουν παρκάρει πάνω στο πεζοδρόμιο, όταν φτάσει στην ηλικία οδήγησης, θα το μιμηθεί αφού θα θεωρεί δικαίωμα του να μπορεί να παρκάρει και αυτός παρομοίως. Το ίδιο συμβαίνει όταν βλέπουν τους ενήλικους να πετάνε ογκώδη απορρίμματα, στους κάδους (και στα πεζοδρόμια), με αποτέλεσμα να καθιστούν αδύνατη τη διέλευση από το πεζοδρόμιο, και ακόμα χειρότερα όταν συνηθίζουν να περνούν ανάμεσα από τραπεζοκαθίσματα που εκτείνονται πέρα από το νόμιμο χώρο τους. Ας αναλογιστούμε τα παραδείγματα προς μίμηση που δίνουμε, αν προσθέσουμε και τα επαγγελματικά αυτοκίνητα που δεν τηρούν τις ώρες φόρτωσης/εκφόρτωσης, και καταλαμβάνουν χώρους διέλευσης πεζών. Ως αποτέλεσμα, η Λάρισα του μέλλοντος, θα έχει κατοίκους που διαιωνίζουν τα προβλήματα που συναντούσαν τόσα χρόνια.
Πεζοδρόμια, αλλά όχι για πεζούς. Ενώ το πρώτο σκέλος, σχετίζεται με μετακινήσημα εμπόδια, υπάρχουν και εμπόδια που δεν είναι προσωρινά. Πολύ συχνά, τα πεζοδρόμια είναι τόσο στενά, και αναγκάζουν τους πεζούς να κατέβουν στο δρόμο. Άλλα είναι παροδικά, όπως έργα σε οικοδομές ή επισκευές σε υπόγεια δίκτυα, και άλλα είναι πιο μόνιμα, όπως οι στάσεις λεωφορείων, τα παρτέρια των δέντρων αλλά και τα περίπτερα (που ακόμα και στις βαλκανικές χώρες αρχίζουν και εκλείπουν) που καταλαμβάνουν χώρο. Ίσως να έχετε παρατηρήσει πολλούς πεζούς, που περπατούν στο δρόμο που τοποθετήθηκαν πρόσφατα οι πορτοκαλί κορύνες. Αυτό συμβαίνει είτε από έλλειψη χώρου στο διπλανό πεζοδρόμιο, είτε για λόγους κακοτεχνίας, μιας και έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια πολλά ατυχήματα εξ αιτίας χαλασμένων πλακιδίων.
Νοοτροπία και έλλειψη παιδείας
Το επόμενο μεγάλο “εμπόδιο” δεν έχει να κάνει με τεχνικές δυσκολίες αλλά με τη νοοτροπία μας. Αναφέρομαι στην οδηγική συμπεριφορά, που τείνει να γίνει σχεδόν εχθρική απέναντι σε πεζούς. Μην απορείτε που τα παιδιά (κυρίως) αγνοούν τους πάντες όταν οδηγούν ένα ηλεκτρικό πατίνι. Είχαν άλλους ως παραδείγματα, και νομίζουν ότι οι δρόμοι τους ανήκουν. Αφ’ ενός οι σχολικοί τροχονόμοι βλέπουν καθημερινά γονείς και παιδιά να διασχίζουν το δρόμο από όποιο σημείο τους βολεύει διότι αρκετές διαβάσεις πεζών δεν τους εξυπηρετούν, αφ’ ετέρου, οι πεζοί διατρέχουν κίνδυνο είτε από τους μικρούς χρόνους που διαθέτουν με το “πράσινο” φανάρι είτε γιατί μεγάλος αριθμός οχημάτων, δε δίνει σημασία σε αυτές (με τη μεγαλύτερη δικαιολογία να είναι η “φοβόμουν μη με χτυπήσει το από πίσω όχημα και δε σταμάτησα ούτε και εγώ”).
Σε επόμενο άρθρο θα δούμε κάποιες καινοτόμες λύσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην αύξηση της περπατησιμότητας σε μία πόλη, αλλά και ευρωπαϊκά έργα που συμβάλλουν σε αυτή.
Ας πούμε και μερικά πλεονεκτήματα της πόλης μας.
Η περπατησιμότητα της Λάρισας ενισχύεται αρκετά επειδή ειναι μία επίπεδη πόλη, χωρίς ανηφόρες. Επί αυτών προστίθενται η ύπαρξη χάραξης με διαδρομών για τυφλά άτομα (κίτρινα πλακάκια, τα οποία χρίζουν ανανέωσης) και πολλών πάγκων που μπορούν να ξεκουραστεί κάποιος αν το επιθυμεί. Ιδιαίτερα για τις ζεστές ημέρες (που ολοένα και αυξάνονται), το περπάτημα διευκολύνεται από την ύπαρξη δέντρων που παρέχουν σκιά κάποιες ώρες, με πολλές πλατείες και συντριβάνια να αποτελούν λόγο κάποιος να αλλάξει το δρομολόγιο του. Ειδικότερα σε σύγκριση με άλλες πόλεις, οι ράμπες για αμαξίδια/ποδήλατα/βαλίτσες/
Επίσης, ακόμα και όταν βρέχει, δεν συναντάμε πολύ ολισθηρούς δρόμους και πεζοδρόμια, και λόγω των υπόγειων φρεατίων, οι δρόμοι αποστραγγίζονται σχετικά γρήγορα. Τέλος, ο καλός φωτισμός και η χαμηλή εγκληματικότητα είναι παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της περπατησιμότητας ειδικά για μικρές ηλικίες. Οι γονείς στη Λάρισα, σε αντίθεση με άλλες πόλεις, αφήνουν πιο εύκολα τα παιδιά τους να πάνε μία βόλτα, νιώθοντας ασφάλεια.
Πολλά από τα παραπάνω, μπορούν να επιλυθούν από άμεσα και έμμεσα μέτρα της τοπικής αυτοδιοίκησης, κάποια θα πρέπει να συμβάλλει το εκπαιδευτικό σύστημα ενώ για κάποια άλλα θα πρέπει να γίνει ριζική αλλαγή νοοτροπίας. Κυρίως όμως, πρέπει να αναλογιστούμε. Θέλουμε οι πολίτες του μέλλοντος να επαναλαμβάνουν τα λάθη του παρελθόντος?
Ο Γιάννης Γιαλαμάς είναι μέλος της Έδρας “Creative Cities in Motion” του Εργαστηρίου του «Ψηφιακού Πολιτισμού, Έξυπνων Πόλεων, Διαδικτύου των Πραγμάτων & Προηγμένων Ψηφιακών Τεχνολογιών και Υπηρεσιών» του Παν.Πειραιώς
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
