Του Αντώνη Ψάλτη
ELIZABETH ANSCOMBE, «Πρόθεση», εκδ ΠΕΚ 2023. Η «Πρόθεση» της Anscombe θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα (περί του πρακτέου, περί ηθικής, με την ορολογία του 19 ου αιώνα) φιλοσοφικά βιβλία του 20 ου αιώνα. Η εκπληκτική ιστορική συγκυρία -ας αρχίσω από αυτό- του εν λόγω έργου έχει ως εξής: Το 1956 το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης θέλησε να δώσει τιμητικό τίτλο στον Truman για την συμβολή του στη λήξη του 2 ου Παγκόσμιου Πολέμου.
Όμως ο Truman ήταν και ο άνθρωπος που έδωσε το «ναι» στη ρίψη των δύο ατομικών βομβών στην Ιαπωνία με τη δικαιολογία ότι μόνο έτσι θα τελείωνε ο πόλεμος. Η Anscombe, όπως και μια μειοψηφία καθηγητών, αντιτάχθηκαν σε αυτή την τιμητική εκδήλωση και «κατάφεραν» τουλάχιστον το ζήτημα (που έμοιαζε ρουτίνας) να περάσει από ψηφοφορία. Η «Πρόθεση» δημοσιεύεται ένα χρόνο μετά, το 1957, κι εδώ ακριβώς, σε αυτό το ιστορικό επεισόδιο, έγκειται και όλο το φιλοσοφικό στοίχημα της Anscombe, καθώς και η άρνησή της στην τιμητική εκδήλωση προς τον Truman.
Με ακαδημαϊκούς όρους έχουμε να κάνουμε με ένα φιλοσοφικό έργο που υπερασπίζεται μια κανονιστική πρόταση περί του πρακτέου έναντι μιας φυσιοκρατικής. Το φυσιοκρατικό σχήμα βρίσκεται αντιμέτωπο με το πρόβλημα πως οτιδήποτε λαμβάνει χώρα στο εσωτερικό του υποκειμένου πρέπει να συσχετιστεί με τις πραγματικές περιπτώσεις στις οποίες το εφαρμόζει στην ομιλιακή και στην υπόλοιπη συμπεριφορά του. Δηλαδή, τα συμβάντα μέσα στον κόσμο που ενεργοποιούνται, ώστε να ικανοποιηθεί η πρόθεση κάποιου. (Κάπως απλοϊκά το να απαντήσω στο ερώτημα «γιατί το έκανες αυτό;» με μια απάντηση του είδους «επειδή έτσι ήθελα» ή «άλλο ήθελα να κάνω» ή «επειδή έτσι νόμιζα» είναι προβληματική, αν τα συμβάντα και οι συνέπειες της πράξης μου ενεργοποιούν αποτελέσματα διαφορετικά της πρόθεσής μου.) Η δε Anscombe, κληρονόμος και συνεχιστής των ιδεών του Wittgenstein, θεωρείται και η δημιουργός της ιδέας της συνεπειοκρατίας.
Για να γυρίσω στον Truman και να το αναπτύξω πιο απλά, δε θα μπορούσε ποτέ η Anscombe να δεχτεί την βράβευση ενός προέδρου ο οποίος, εν τέλει αυτό είναι το γεγονός – το συμβάν, δολοφόνησε αμέτρητους αθώους ανθρώπους με την ατομική βόμβα, επειδή ήθελε (μέσα του) να δικαιολογήσει αυτή του την πράξη με τη λήξη του πολέμου. Άρα, οι συνέπειες της πράξης κυρίως είναι αυτές που χαρακτηρίζουν, για την Anscombe, την πρόθεση της πράξης μας.
Το έργο αυτό πατάει κυρίως σε δύο πυλώνες ανάπτυξης: αναλυτική γλωσσοθεωρία και αρνητική μεθοδολογία. Το βασικό ερώτημα που θέτει η φιλόσοφος είναι το «Γιατί;» και κατά κύριο λόγο απορρίπτει τις πιθανές απαντήσεις που η φυσιοκρατική θεωρία θα έδινε, φτάνοντας έτσι στο δικό της συμπέρασμα. Το βιβλίο, πολύ σημαντικό όπως ήδη είπα, είναι σε απλή γλώσσα γραμμένο, όμως δεν είναι ένα «εύκολο» ανάγνωσμα. Θα σας πρότεινα μαζί με την ανάγνωσή του ή πριν από αυτή να ανατρέξετε στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στην εκδήλωση παρουσίασής του, όπου τρεις καθηγητές φιλοσοφίας αναλύουν και εξηγούν τα κύρια σημαία της
«Πρόθεσης» ( https://www.youtube.com/watch?v=k6VK_N8kRhg&t=915s ).
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
