Γράφει ο Ευάγγελος Μπαλντούνης, Καθηγητής φιλόλογος
Εκπληκτικό κατόρθωμα παραμένει στο πέρασμα του χρόνου η οικοδόμηση του ξακουστού πυροφόρου Φάρου της Αλεξάνδρειας (1η εικ: πίνακας τού Νταλί), τόσο κατασκευαστικά όσο και τεχνολογικά.
Οι λόγοι ανέγερσης του Φάρου: Ήταν σύμβολο της κυριαρχίας των Πτολεμαίων και λειτουργούσε ως μήνυμα σε όσους έρχονταν από θαλάσσης ότι η πόλη ήταν υπό την ηγεμονία τους. Συνιστούσε έμβλημα κοινωνικής, εμπορικής και πνευματικής δύναμης. Ο Φάρος πέρα από την προπαγάνδα των Πτολεμαίων, είχε και πρακτική λειτουργία. Ήταν οδηγός για τους ναύτες και τα πλοία τους. Η σπουδαιότητά του υπήρξε σημαντική για την ασφαλή είσοδο των εμπορικών καραβιών, που σήμαινε έσοδα. Η θάλασσα ειχε υφάλους και σε άλλα σημεία τα ύδατα ήταν αβαθή. Γι’ αυτό όσοι έρχονταν από την ανοιχτό πέλαγος χρειάζονταν ένα φανερό σημάδι για τη σωστή πορεία προς το λιμάνι. Είναι παγκοσμίως γνωστός ως «Φάρος της Αλεξάνδρειας», επειδή ήταν λίγο έξω από το λιμάνι τής πόλης.
Εξήγηση της ονομασίας του και η διάρκεια χτισίματος: Ο Φάρος χτίστηκε επί της νησίδας «Φάρος» και κόστισε 800 αργυρά τάλαντα. Συνδεόταν με τη ξηρά τεχνητά με ένα είδος γέφυρας, το Επταστάδιο (είχε μήκος 7 στάδια, 1300μ,). Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος αναφέρει ότι ήταν ορατός από απόσταση 300 σταδίων, δηλ. 30 μίλια (54 χλμ). Το νησί έδωσε το όνομα στο οικοδόμημα, κι όχι το αντίθετο. Το όνομα αυτό το πήρε από τον Φάρο, που ήταν ο κυβερνήτης τού πλοίου με το οποίο ο Μενέλαος και η Ωραία Ελένη είχαν περάσει από εκεί μετά την άλωση της Τροίας. Είναι πιθανόν αυτή η ονομασία να χάρισε και στους Φαραώ το όνομά τους… Βασιλιάς της Αιγύπτου ήταν τότε ο στρατηγός του Μ. Αλεξάνδρου Πτολεμαίος Α’, που κυβέρνησε για 40 χρόνια (323 – 283 πΧ). Η δόμηση του Φάρου ξεκίνησε το 292, αλλά δεν πρόλαβε να δει το μεγαλούργημά του ολοκληρωμένο, αφού πέθανε το 283. Ο γιος του Πτολεμαίος Β’ ο Φιλάδελφος που τον διαδέχτηκε, που κι αυτός διοίκησε σχεδόν 40 έτη (283 – 245) το είδε αποτελειωμένο το 280, έπειτα από 12 κοπιαστικά έτη και πολλά χρήματα.
Το τέχνασμα με την επιγραφή: Σύμφωνα με τον Λουκιανό, με την ολοκλήρωση του Φάρου, ο δημιουργός του Σώστρατος έγραψε μία επιγραφή με το όνομά του. Μετέπειτα την κάλυψε με μια στρώση γύψου, πάνω στην οποία έγραψε το όνομα τού ηγεμόνα Πτολεμαίου. Γνώριζε όμως πως μετά από λίγο καιρό η στρώση θα έπεφτε και θα φανερωνόταν η από κάτω δική του επιγραφή: «Σώστρατος Δεξιφάνους Κνίδιος θεοῖς σωτῆρσιν ὑπὲρ τῶν πλοϊζομένων», («Σώστρατος του Δεξιφάνη του Κνίδου, προς τους Θεούς που προστατεύουν τους ναυτιλλομένους»). Κατά τα πρότυπα της εποχής, το έργο αφιερωνόταν πάντα στον βασιλιά και χώρος για άλλο όνομα δεν υπήρχε. Ο Σώστρατος όμως σε πείσμα των βασιλικών προθέσεων, ήθελε να αφιερώσει το λαμπρό έργο στους θεούς σωτήρες των ναυτικών, αφήνοντας ταυτόχρονα στην ιστορία το όνομά του.
Η διάρθρωση του Φάρου: Φτιάχτηκε από λευκό μάρμαρο για να αντανακλά τις ακτίνες του ήλιου και να φαίνεται από μακριά. Η βάση του θα ήταν 340 επί 340μ και δομήθηκε σε 4 επίπεδα. Το χαμηλότερο ήταν η τετράγωνη βάση που στέγαζε κυβερνητικά γραφεία και στάβλους για τα ζώα που κουβαλούσαν τα ξύλα. Εκεί ήταν και οι κατοικίες των μηχανικών και των φυλάκων. Το ισόγειο αυτό μέρος είχε πολλά παράθυρα και 300 δωμάτια για τη φρουρά και τους τεχνικούς, καθώς και αποθήκες για τα ξύλα που έκαιγε ο Φάρος. Το δεύτερο ήταν ένα πανύψηλο τετράγωνο κτίσμα. Στο κέντρο του υπήρχε κατακόρυφο κλιμακοστάσιο με δύο ελικοειδείς ράμπες, αρκετά φαρδιές για να περνά ένα φορτωμένο ζώο. Επίσης κάποιες μηχανικές διατάξεις που ανέβαζαν ξύλα στην κορυφή του. Υπήρχε υδραυλικός μηχανισμός με την βοήθεια του οποίου ανέβαζαν τα διάφορα εφόδια και καύσιμα του πυργίσκου.
Οι σκάλες είχαν άπλετο φυσικό φωτισμό από φεγγίτες στους εξωτερικούς τοίχους. Το τρίτο τμήμα ήταν μία ψηλή οκτάγωνη κατασκευή. Είχε εξώστες όπου οι επισκέπτες μπορούσαν να απολαύσουν τη θέα. Στον τέταρτο τομέα υπήρχε ένα κυκλικό κτίσμα στολισμένο με κίονες. Στην κορυφή του βρίσκονταν άγαλμα του Ποσειδώνος ή του Απόλλωνος.
Ο τρόπος που διέχυε το φως: Στο τμήμα αυτό βρισκόταν ο περίφημος μηχανισμός που έλαμπε σαν ήλιος. Αποτελούνταν από ορειχάλκινα γυαλισμένα κάτοπτρα και καθρέφτες που αντανακλούσαν το φως του ήλιου, ενώ το βράδυ έκαιγε μια φλόγα που προειδοποιούσε για την ύπαρξη εμποδίων. Είναι άγνωστο με τι ακριβώς τροφοδοτούνταν η φωτιά, που η συντήρησή της θα απαιτούσε τεράστιες ποσότητες καυσίμων. Πάντως όχι μόνο με ξυλεία, διότι ήταν λιγοστή στην περιοχή. Χρησιμοποιούσαν και αποξηραμένη ζωική κοπριά. Η μεταφορά της καύσιμης ύλης γινόταν από άλογα και μουλάρια χάρη στο σπειροειδές κεκλιμένο επίπεδο. Στο εσωτερικό του Φάρου υπήρχε μία ελικοειδής ράμπα που οδηγούσε από το κατώτερο σημείο ως την κορυφή. Αυτό επέτρεπε σε ζωντανά και άμαξες να κουβαλούν τα αναγκαία μέχρι πάνω.
Το πεπρωμένο του: Ο Φάρος ήταν ένα θαύμα της μηχανικής, μία στιβαρή κατασκευή που παρέμεινε όρθια για πάνω από 1500 χρόνια. Ήταν ένας πύργος συνολικού ύψους περ. 140μ και υπήρξε για τότε το πιο ψηλό οικοδόμημα του κόσμου, μετά τις πυραμίδες. Παρέμεινε σε λειτουργία ως την πλήρη καταστροφή του από σεισμούς. Συγκεκριμένα, τρεις σεισμοί το 796, 1303 και 1323 μΧ, προξένησαν ανεπανόρθωτες βλάβες στο μνημείο. Το 1325 Άραβας περιηγητής επισκέφτηκε τον μισοκατεστραμμένο Φάρο.
Μετά από 15 χρόνια πήγε για δεύτερη φορά και ανέφερε ότι ήταν σε τόσο κακή κατάσταση, που ήταν αδύνατο για κάποιον να μπει μέσα. Ύστερα από 130 χρόνια (1480) ο Σουλτάνος της Αιγύπτου Καΐτ Μπέης χρησιμοποίησε τα ερείπια και έχτισε κάστρο στον ίδιο χώρο, πάνω στη θεμελίωση του Φάρου. Υπήρχε για 400 έτη, ως το 1882 που κατεδαφίστηκε από τους Άγγλους. Οι Άραβες ενθουσιασμένοι από τον Φάρο, που τον αποκαλούσαν «Ελ – Μανάρα», έδωσαν το όνομά του στα ψηλά κτήρια της θρησκείας τους, γνωστά σαν «μιναρέδες».
Το 1994 Γάλλοι αρχαιολόγοι ερεύνησαν το λιμάνι της Αλεξάνδρειας και βρήκαν αρκετό από το οικοδομικό υλικό του Φάρου. Οι ανιχνεύσεις κατέγραψαν 2655 κομμάτια, μέσα στα οποία υπήρχαν 5 οβελίσκοι, 32 σφίγγες και 6 τεράστια αγάλματα των Πτολεμαίων. Το Ανώτατο Συμβούλιο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου ανακοίνωσε ότι ο Φάρος πρόκειται να ανακατασκευαστεί στο σημείο που βρισκόταν στην αρχαιότητα (στην εικόνα: απεικόνιση σε νομίσματα 2ου αι πΧ). Έχουν ήδη υποβληθεί οι μελέτες και το κατασκευαστικό σχέδιο και αναμένονται οι σχετικές εγκρίσεις…
Αναγνώριση της αξίας των φάρων: Οι φάροι αγέρωχοι και συνάμα ταπεινοί, εκπέμπουν ακούραστα το φως τους, οδηγώντας και προστατεύοντας τους θαλασσοπόρους, από την εποχή του Ομήρου ως τις μέρες μας. «Κι όπως στους ναύτες φαίνεται, μέσα στον πόντο η λάμψη από φωτιά που καίει ψηλά, σ’ ένα βουνό αναμμένη». Οι στίχοι αυτοί της Ιλιάδος είναι η πρώτη αναφορά σε φάρο. Έρημοι και μυστηριακοί, διαχρονικό βοήθημα στους ναυτιλλομένους. Μέσα «στην στίλβουσα σιωπή τους» (Α. Εμπειρίκος) κρύβουν ιστορίες γοητευτικές και φοβερές που συνέβησαν σε ώρες γαλήνης, μα και κινδύνου…. Οι πνευματικές και τεχνικές ικανότητες του ανθρώπου, σε κοινωνίες σωστά δομημένες, πάντα θα μας καταπλήσσουν.
Βιβλιογραφία:
α) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών.
β) Peter Clayton: Τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου κόσμου, εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
