Γράφει ο Ευάγγελος Μπαλντούνης (Καθηγητής φιλόλογος)
Το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Ολυμπίου Διός ήταν μία κολοσσιαία καθήμενη μορφή του θεού.
Οι διαστάσεις του: Είχε ύψος 13μ συν 1,10μ η βάση του. Το μήκος του ήταν 9,90μ και το πλάτος 6,60μ. Σμιλεύτηκε στην Αρχαία Ολυμπία περί το 435 πΧ από τον Φειδία και ήταν τοποθετημένο μέσα στο ναό. Πρόκειται για ένα από τα πιο μεγαλοπρεπή μνημεία που κατασκευάστηκαν στην αρχαιότητα.
Η αναγκαιότητα της κατασκευής του: Το 470 πΧ χτίστηκε στο χώρο της Ολυμπίας ο μέγας ναός του Διός από τον Ηλείο αρχιτέκτονα Λίβωνα. Αποτέλεσε πρότυπο για αρκετούς δωρικούς ναούς, λόγω της γεωμετρικής αυστηρότητάς του. Μας παρέδωσε ένα εξαίρετο δημιούργημα αρμονίας, με διαστάσεις 64μ επί 28μ και ύψος 20μ . Για λίγα χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του, δεν υπήρχε άγαλμα του Δία. Ένας μεγαλόπρεπος ναός για να δικαιολογεί αυτόν τον χαρακτηρισμό, έπρεπε να φιλοξενεί και ένα ανάλογης αξίας και αισθητικής άγαλμα του θεού στον οποίο ήταν αφιερωμένος.
Το κάλεσμα του Φειδία: Οι Ηλείοι έχοντας ακούσει για το χρυσελεφάντινο άγαλμα της ΑΘηνάς που φιλοτέχνησε ο Φειδίας στον Παρθενώνα, επιθύμησαν και αυτοί ένα παρόμοιο καλλιτεχνικό μεγαλούργημα. Έτσι όταν ο Φειδίας έφυγε από την Αθήνα για πολιτικούς λόγους, εκλήθη για την κατασκευή ενός επιβλητικού έργου τέχνης που θα προσέδιδε λάμψη στο χώρο. Αυτό όχι μόνο θα εντυπωσίαζε και θα έδειχνε το μεγαλείο του Θεού, αλλά θα μπορούσε να μετατραπεί σε πόλο έλξης κόσμου από όλη την Ελλάδα, καθώς και ένδειξη ισχύος. Πράγματι το λατρευτικό άγαλμα έγινε ξακουστό και πλήθη το επισκέπτονταν. Επί αιώνες ήταν ένα από τα θεάματα που κάθε θνητός όφειλε να δει πριν πεθάνει.
Τεχνικά χαρακτηριστικά της γλυπτικής σύνθεσης: Η δημιουργία αυτού του έργου τέχνης διήρκησε 8 χρόνια. Η τεχνική του Φειδία βασιζόταν στο ξύλο, καθώς το σώμα των αγαλμάτων ήταν ξύλινο και εμποτιζόταν με ένα ειδικό υγρό για να μην αποξηρανθεί. Το ξύλο ήταν ενδεδυμένο με στρώματα χρυσού και πλάκες ελεφαντοστού. Οι οφθαλμοί ήταν από πολύτιμους λίθους, ενώ ο μανδύας από μάρμαρο ντυμένο με φύλλα χρυσού. Τα σανδάλια του ήταν χρυσά, το κεφάλι στεφανωμένο με ασημένιο στέφανο ελιάς, τα μαλλιά και η γενειάδα χρυσά. Διάφοροι ανεκτίμητοι λίθοι ήταν κολλημένοι πάνω στο μακρύ και πυκνό γένι του. Το πρόσωπο ήταν επιβλητικό και όταν ο Φειδίας ρωτήθηκε από πού το εμπνεύστηκε, απάντησε από τον Όμηρο.
Περιγραφή της στάσης του Δία: Ο Ζευς καθόταν σε θρόνο από χρυσό, ελαφαντοστούν, έβενο και βαρύτιμους λίθους. Στο αριστερό χέρι κρατούσε το σκήπτρο του, φτιαγμένο από παντός είδους μέταλλα και στην κορυφή έφερε τον αετό, σήμα κατατεθέν του. Στο δεξιό του χέρι σήκωνε ένα χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς Νίκης, το οποίο είχε ταινία και στην κεφαλή στέφανο. Πλησίον των ποδιών του βρίσκονταν δύο αναπαυόμενοι λέοντες, προσφέροντας την αίσθηση μίας άγρυπνης προστασίας. Στο υποπόδιο υπήρχε και η υπογραφή του καλλιτέχνη: «Φειδίας Χαρμίδου υιός, Αθηναίος, μ’ εποίησε». Στο ιμάτιό του υπήρχαν σκαλισμένα μικρά ζώα και κρίνα.
Η απεικόνιση του θρόνου: Ο θρόνος διακοσμούνταν με ζωγραφιές ζώων και γλυπτές παραστάσεις. Τους βραχίονες του θρόνου στήριζαν γλυπτές Σφίγγες. Σε κάθε πόδι του υπήρχαν 4 μορφές Νικών που έμοιαζαν να χορεύουν. Τον θρόνο δεν τον υποβαστάζουν μόνο τα πόδια, αλλά και ισάριθμοι κίονες, που υψώνονται ανάμεσά τους. Κάτω από τον θρόνο δεν είναι δυνατόν να εισδύσει κανείς, γιατί υπάρχουν χωρίσματα σαν τοίχοι που το εμποδίζουν αυτό. Το βάθρο του αγάλματος από γαλάζιο ελευσίνιο μάρμαρο και με πλουσιότατη διακόσμηση, είχε διαστάσεις 6,70μ επί 10μ και ύψος 1,10μ. «Το τμήμα του δαπέδου μπροστά στο άγαλμα ήταν στρωμένο όχι με άσπρη, αλλά με μαύρη πέτρα. Γύρω εξείχε μία κρηπίδα για να συγκρατεί το λάδι με το οποίο ήταν γεμάτο, αντανακλώντας τα χρυσά μέρη του Διός. Το λάδι ήταν και ωφέλιμο για το άγαλμα, επειδή δεν άφηνε το ελεφανόδοντο να φθείρεται από την υγρή ατμόσφαιρα της Ολυμπίας» (Παυσανίας).
Οι εντυπώσεις επισκεπτών: Στο ανώτερο τμήμα, πάνω από την κεφαλή του Θεού, ο Φειδίας έπλασε τις κόρες του Δία: τις 3 Χάριτες από τη μία μεριά και τις 3 Ώρες από την άλλη. Ο περιηγητής Παυσανίας επισκέφθηκε τον ναό περιγράφοντας το άγαλμα λεπτομερώς. Λέγεται πως τού έκανε τεράστια εντύπωση ο θρόνος. Ο Ρωμαίος νικητής των Μακεδόνων (168 πΧ Μάχη Πύδνας), έμεινε έκπληκτος από την μεγαλοπρέπεια και την τελειότητα του αγάλματος. Έλληνας ρήτορας τού 1ου μΧ αι δήλωσε ότι μία μόνο ματιά στο άγαλμα μπορούσε να κάνει έναν άνθρωπο να ξεχάσει όλα τα προβλήματά του. Ο Στράβων επισημαίνει πως αν ο Δίας σηκωνόταν από τον θρόνο του, θα άφηνε τον ναό χωρίς οροφή….
Τον 3ο αι πΧ ο Αντίοχος Α’, βασιλιάς της Συρίας για 20 έτη (281 -261) και γιος του στρατηγού του Μ. Αλεξάνδρου Σέλευκου, έστειλε ως ανάθημα στην Ολυμπία ένα μάλλινο παραπέτασμα κοσμημένο με ασσυριακά υφαντά και βαμμένο με πορφύρα. Πρόκειται για αυτό που τοποθετήθηκε όπισθεν του αγάλματος, δίνοντας έτσι στο έργο μία άλλη διάσταση.
Η θεσπέσια εικόνα του Δία: Εκείνο που προκαλούσε τον θαυμασμό και ένα αίσθημα έκπληξης στους προσκυνητές, ήταν η εξαίσια κεφαλή του Θεού με τη γλυκιά και καλοκάγαθη έκφραση. Ο Δίας του Φειδία έδειχνε τον τέλειο τύπο του ώριμου άνδρα με ανεπτυγμένες όλες τις σωματικές και πνευματικές δυνάμεις. Γι’ αυτό έγινε αντικείμενο ισχυρής εντύπωσης και θεωρείτο δυστύχημα να πεθάνει κανείς χωρίς να το δει. Η όψη του ενέπνεε δέος και χωριστή εκτίμηση. Το κεφάλι του Δία ακουμπούσε σχεδόν στην οροφή. Οι πιστοί μπορούσαν να ανεβούν στο υπερώο που σχημάτιζαν οι κιονοστοιχίες, για να θαυμάσουν από κοντά τη μορφή του.
Ποιητής έγραψε: «Ή θεός ήλθ’ επί γην εξ ουρανού εικόνα δείξων, Φειδία, ή συ γ’ έβης τον θεόν οψόμενος» = ή ο θεός ήλθε στη γη από τον ουρανό για να σού δείξει τη μορφή του , Φειδία, ή συ βέβαια πήγες στον ουρανό για να δεις τον θεό! Ήταν η μόνη εξήγηση που μπορούσε να δώσει κανείς στην τελειότητα του έργου! Το άγαλμα κατάφερε να μορφοποιήσει το θείον και τη νοηματική πληρότητα που συμβολίζει.
Απώλεια και καταστροφή του: Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καλιγούλας (37 – 41 μΧ), είχε διατάξει να μεταφερθεί το άγαλμα στη Ρώμη και να τού αλλάξουν το πρόσωπο, δίνοντάς του τη δική του μορφή. Ευτυχώς δεν πρόλαβε. Το 393 μΧ καταργήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Το 426 επί Θεοδοσίου Β΄ το Ιερό το κατέκλεψαν, ο ναός πυρπολήθηκε και το άγαλμα καταστράφηκε ή κατατεμαχίστηκε. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Θεοδόσιος Α’ νωρίτερα το 390, το μετέφερε στην Κων/πολη. Μεγάλη όμως πυρκαγιά το 475 το κατέστρεψε.
Το ατελιέ του Φειδία: Λίγο έξω από το ναό ανακαλύφθηκε το εργαστήριο τού Φειδία, όπου δούλεψε και συναρμολόγησε τα κομμάτια του αγάλματος. Έμεινε όρθιο για εκατοντάδες χρόνια και θεωρούνταν ιερός χώρος. Κατά την επικράτηση του Χριστιανισμού, στη θέση του χτίστηκε μία βασιλική. Εντοπίστηκαν εργαλεία, θραύσματα από ελεφαντόδοτο, πήλινα καλούπια, και μία κούπα με την υπογραφή: «Φειδίου ειμί».
“Ζωντανεύει” και πάλι: Για πρώτη φορά το μεγαλόπρεπο μνημείο ανακατασκευάστηκε με εξαιρετικές λεπτομέρειες. Φέρει την υπογραφή και την εγκυρότητα του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, «Κώστας Κοτσανάς». Το πλάσιμό του σε μικρότερη κλίματα διήρκεσε 2,5 χρόνια και αποτελεί αξιόπιστο αντίγραφο τού πρωτοτύπου, καθ’ ότι ακολουθεί πιστά όλες τις σωζόμενες πηγές. Ο ένθρονος Θεός αναπαρίσταται ακριβώς σύμφωνα με τα αρχαία νομίσματα της Ήλιδος που αποτυπώνουν ρεαλιστικά τη μορφή του.
~ Από το λαμπρό αυτό κόσμημα, ένα από τα 7 θαύματα, δυστυχώς δεν υπάρχει τίποτα. Μονάχα η ανάμνηση του παρελθόντος…. Ή μήπως και αυτή έχει χαθεί;
Βιβλιογραφία: – Παυσανίου «Ηλειακά»
– Peter Clayton: Τα Επτά θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
