Βραβεία Αγωνιστών του 1821

Του Κώστα Σπανού

Εκδότη του Θεσσαλικού Ημερολογίου

Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, ακολούθησε η δημιουργία του τακτικού στρατού, ο οποίος αποτελούνταν από αρκετά λιγότερους άνδρες από αυτούς οι οποίοι πολέμησαν στη διάρκεια του επαναστατικού αγώνα.

Τότε δημιουργήθηκαν πολλά προβλήματα στους αγωνιστές εκείνους των οποίων η πατρίδα παρέμεινε στην οθωμανική επικράτεια. Ανεπάγγελτοι, χωρίς περιουσία και με οικογένεια ζητούσαν βοήθεια από τη νεότευκτη πολιτεία, η οποία όμως δεν είχε τη δυνατότητα να τους βοηθήσει. Τότε αποφασίσθηκε να δοθούν βραβεία στους αγωνιστές, ώστε να μπορούν κάποια στιγμή να το παρουσιάσουν σε κάποια υπηρεσία για κάποια βοήθεια.

Η πρώτη επιτροπή, η οποία ανέλαβε να εξετάσει τα αιτήματα των αγωνιστών συστήθηκε το 1833, λίγο μετά τον ερχομό του Όθωνα. Ο αγωνιστής, για να γίνει πιστευτός από την Επιτροπή των Αγωνιστών, εκτός από την αίτησή του, την βεβαίωση του δημάρχου της περιοχής, όπου είχε εγκατασταθεί, υπέβαλε και ένα ή περισσότερα πιστοποιητικά του αρχηγού ή των αρχηγών «υπό την οδηγίαν» των οποίων είχε συμμετάσχει στις διάφορες μάχες.

Αρκετοί αγωνιστές δεν έλαβαν το αριστείο ούτε και κάποια βοήθεια. Μετά την επανάσταση του Μακρυγιάννη και του Καλλέργη, οι αγωνιστές αναθάρρησαν και υπέβαλαν ξανά τα δικαιολογητικά τους, σε μία καλύτερη αντιμετώπιση.

Πολλοί από τους αγωνιστές έλαβαν ένα αριστείο, το οποίο, ανάλογα με τον βαθμό του αγωνιστή στην Επανάσταση, ήταν σιδηρούν, για τους απλούς στρατιώτες, χαλκούν για όσους είχαν κάποιον βαθμό (λοχίες, χαμηλόβαθμοι αγωνιστές, πρώην αρματολοί) και αργυρούν για αρχηγούς μεγάλων στρατιωτικών τμημάτων.

Όλα τα έγγραφα για την έκδοση των αριστείων δεν σώθηκαν. Σώθηκαν, όμως, αρκετά, συνήθως 1-3, για κάθε αγωνιστή, και φυλάσσονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), τα οποία μπορεί να βρει εύκολα ο ενδιαφερόμενος. Από αυτά, αρκετά έχουν δημοσιευθεί στο Θεσσαλικό Ημερολόγιο, από συνεργάτες μου.

Αρκετοί αγωνιστές εξακολουθούσαν να παραπονούνται και να ζητούν κάποια χρηματική ενίσχυση από το κράτος. Τότε δημιουργήθηκε η επί των Θυσιών και Αγώνων Εξεταστική Επιτροπή, στην οποία υποβλήθηκαν πολλά πιστοποιητικά και θεσσαλών αγωνιστών. Ανάμεσα σε αυτούς περιλαμβάνονται και 7 Λαρισαίοι.

Τα σωζόμενα από τα έγγραφα αυτά, αιτήσεις και πιστοποιητικά, αποτελούν το αρχείο Αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης, από τα οποία μετέγραψα πολλά, Θεσσαλών και Μακεδόνων, και τα δημοσίευσα, στα Μακεδονικά της Ε.Μ.Σ. της Θεσσαλονίκης, στο βιβλίο μου Άγνωστοι Θεσσαλοί Κλεφταρματολοί αγωνιστές κατά την Επανάσταση του 1821 και άλλα σε διάφορα περιοδικά.

Η πρώτη σελίδα του εγγράφου του Όθωνα, με το οποίο χορηγήθηκαν τα αργυρά αριστεία στους 26 αγωνιστές (9 Ιουνίου του 1844)

Στο αρχείο αυτό σώζονται πολλά πιστοποιητικά κάθε αγωνιστή, από 5 έως 20 και άνω. Από τη μελέτη των εγγράφων των δύο αρχείων (ΓΑΚ, Αριστεία και ΕΒΕ) προκύπτει το συμπέρασμα ότι στην Επανάσταση συμμετείχαν πολυάριθμοι Θεσσαλοί. Αρκεί να αναφέρω μόνο ένα παράδειγμα: το 1833, είχαν εγκατασταθεί στη Φθιώτιδα 354 αγωνιστές από την περιοχή του Ασπροποτάμου (βλ. στο Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τ. 44/2003, σελ. 307-318).

Σημειωτέον ότι πολλοί Θεσσαλοί και Μακεδόνες ίδρυσαν, δίπλα στην Αταλάντη, έναν νέο οικισμό τον οποίο ονόμασαν Νέα Πέλλα. Ανάμεσά τους συμπεριλαμβανόταν και ο Παναγιώτης, γιος του Νικοτσάρα.

Στην πρώτη περίοδο, με τα Αριστεία των ΓΑΚ, οι αιτήσεις και τα πιστοποιητικά των αγωνιστών υποβάλλονταν στο υπουργείο των Στρατιωτικών. Μετά από κάποιον έλεγχο για την εγκυρότητά τους, ο υπουργός αποφάσιζε ποιοι μπορούσαν να πάρουν το σχετικό αριστείο και υπέβαλε την απόφασή του, για την έκδοση του σχετικού εγγράφου στον βασιλιά Όθωνα.

Ένα τέτοιο έγγραφο θα παρουσιάσω στο παρόν άρθρο μου, προεχόμενο από τα Αριστεία των ΓΑΚ. Η απόφαση του υπουργού των Στρατιωτικών υποβλήθηκε στον Όθωνα την 1 Ιουνίου 1844, με τον τίτλο «χορήγησις αργυρών αριστείων» και περιλάμβανε 24 αγωνιστές. Το βασιλικό έγγραφο εκδόθηκε, πολύ σύντομα, στις 9 Ιουνίου του 1844. Μεταξύ των 26 αγωνιστών, οι οποίοι έλαβαν το πολύ τιμητικό αργυρούν αριστείο, συμπεριλαμβάνονται και 6 Θεσσαλοί:

1) Παλαμιώτης Αναγνώστης Γ., από τον Παλαμά.

2) Περραιβός Θεμιστοκλής, γιος του Χριστόφορου.

3) Περραιβός Μιχαήλ Α., συγγενής μάλλον του Χριστόφορου, άγνωστος για εμένα μέχρι τώρα. Εκτός από τον Χριστόφορο και τον γιο του Θεμιστοκλή, είναι γνωστοί ο Αρσένιος, ηγούμενος της Ολυμπιλώτισσας, και ο ανεψιός του Στέργιος Περραιβός.

4) Τζαχείλας Γεώργιος, από τη Ραψάνη.

5) Φεραίος Κυριαζής, από το Βελεστίνο.

4) Ψείρας Νάνος [Γιάννης], αρματολός των Χασίων, από τη Δεσκάτη.

Οι άλλοι 18 είναι οι εξής:

1) Αλεξίου Χρηστάκης.

2) Βουζάνος Δημήτριος

3) Ζιάκας Θεόδωρος, αρματολός των Γρεβενών.

4) Διάκου Αθανάσιος Δ.

5) Κυριακού Σπύρος.

6) Λαμπράκης Αθανάσιος.

7) Μαυρανώτη Κωνσταντίνος

8) Νικολάου Γεώργιος Τόλια.