Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου
ΓΕΝΙΚΑ: Ο Κρατήρ [Λατ. Crater, συντ. Crt], είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς, αναγνωρισμένος από την αρχαιότητα. Έχει έκταση 282,4 τετ. μοίρες [53ος σε μέγεθος αστερισμός] και βρίσκεται ολόκληρος στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, αλλά είναι στο σύνολό του ορατός από την Ελλάδα, αλλά και από άλλους τόπους με γεωγραφικό πλάτος από 65° Βόρεια έως και 90° Νότια. Συνορεύει με τους αστερισμούς: Λέων, Εξάντας, Ύδρα, Κόραξ και Παρθένος. Είναι δυσδιάκριτος αστερισμός, αφού όλοι οι αστέρες του είναι αμυδρότεροι του τρίτου μεγέθους.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Αρχικώς στην αρχαία Ελλάδα συμβόλιζε τον Κάνθαρον [ειδικό αγγείο με πόδι] του Απόλλωνα, αλλά σύντομα επικράτησε η ονομασία Κρατήρ, δηλαδή εκείνο το αγγείο όπου γινόταν η μίξη (κράσις) του οίνου με νερό για να γίνει «κρασί», λέξη που είναι παράγωγη του κρατήρα. Άλλες αρχαίες ελληνικές ονομασίες ήταν Κάλπη, Αργείον και Υδρία. Αντίστοιχα οι Ρωμαίοι τον ονόμαζαν Urna, Calix, Scyphus ή Poculum. Αργότερα επικράτησε και στους Ρωμαίους η ελληνική λέξη για τον αστερισμό, «Crater». Σαν ιδιοκτήτες του σκεύους έχουν αποδοθεί υποθετικά πολλά μυθικά ονόματα, όπως ο Βάκχος [Διόνυσος], ο Ηρακλής, ο Αχιλλέας, η Διδώ, ο Δημοφώντας και η Μήδεια. Οι Άραβες αποκαλούσαν τον Κρατήρα Al Ma’laf (το παράπηγμα), αλλά όταν δέχθηκαν την ελληνική επιρροή τον ονόμασαν Al Batiyah, που σημαίνει πήλινο δοχείο αποθήκευσης του νερού. Αντιστοίχως και οι Πέρσες ονόμασαν τον αστερισμό Badiye και Al Batinah. Μία άλλη αραβική ονομασία, η Al Kas (ρηχή λεκάνη) μεταφέρθηκε στη μεσαιωνική Ευρώπη ως Alhas ή Alker, ή Alkes. Το τελευταίο κατέληξε σήμερα ως ιδιαίτερο όνομα του αστέρα α (άλφα) Κρατήρος. Αντιστοίχως οι Εβραίοι ονόμαζαν τον Κρατήρα ως Cos, δηλαδή κύπελλο.
Ο κρατήρας ως αστρική μορφή φαίνεται να ήταν άγνωστος στην αρχαία Αίγυπτο. Όμως ο Βρετανός αστρονόμος και ναύαρχος William H. Smyth (1788-1865) ανακάλυψε ένα μικρό αρχαίο αιγυπτιακό αγγείο με μια επιγραφή που έλεγε [μτφρ.]: «Οι σοφοί αρχαίοι γνώριζαν πως, όταν ο Κρατήρ άρχιζε να φαίνεται, τότε η γόνιμη πλημμύρα του Νείλου είχε φθάσει στο μέγιστο ύψος της». Τα κυριότερα άστρα του Κρατήρος μαζί με ορισμένα της Ύδρας αποτελούσαν το δέκατο σεληνιακό οίκο (sieu) των Κινέζων, με την ονομασία Yh, ή Yen (οι Πτέρυγες), αλλά ολόκληρος ο αστερισμός ήταν ο «Ουράνιος Σκύλος» που τόξευσε ο θεός Chang, ο θεός του ένατου σεληνιακού οίκου. Κατά τις χριστιανικές αναπαραστάσεις ουράνιων μορφών (17ος αι. μ.Χ.) ο Καίσιος ανέφερε ως Κρατήρα το κύπελλο του Ιωσήφ που βρέθηκε μέσα στον σάκο του Βενιαμίν. Για άλλους, ο αστερισμός συμβόλιζε μία από τις πέτρινες υδρίες της Κανά, ή το άγιο Δισκοπότηρο του Μυστικού Δείπνου. Αντίθετα, ο Ιούλιος Σίλερ έλεγε ότι ο αστερισμός μαζί με τμήμα του Κόρακος ήταν η Κιβωτός της Διαθήκης.
ΦΩΤΕΙΝΟΤΕΡΟΙ ΑΣΤΕΡΕΣ: Ο αστερισμός περιλαμβάνει 33 ορατούς αστέρες [φ.μ. ≤ 6,5]. Ο αστέρας α Κρατήρος, που δεν είναι και ο φωτεινότερος του αστερισμού, όπως προαναφέραμε, είναι γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Alkes. Ο αστέρας β Κρατήρος έχει φαινομενο μέγεθος 4,48. Ο γ Κρατήρος έχει φαινόμενο μέγεθος 4,08. Τέλος, ο δ, που είναι ο φωτεινότερος του αστερισμού, έχει φ.μ. 3,56.
ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ: Ο αστέρας δέκατου μεγέθους BD-10°3166 στον Κρατήρα, 218 έτη φωτός μακριά, έχει έναν εξωηλιακο πλανήτη να περιφέρεται γύρω του σε κυκλική τροχιά ελάχιστης ακτίνας [6,9 εκατομμυρίων χιλιομέτρων]. Μία περιφορά συμπληρώνεται σε μόλις 3 γήινες ημέρες, 11 ώρες και 41 λεπτά. Η ακριβής μάζα του πλανήτη είναι άγνωστη, αλλά πάντως μεγαλύτερη από 160 φορές τη μάζα της Γης. Στον αστερισμό υπάρχουν αρκετοί αλλά αμυδροί γαλαξίες με φωτεινότερους τους NGC 3887 και NGC 3962, με φαινόμενα μεγέθη 10,6 και 10,7 αντιστοίχως.
Konstantinosa.oikonompu@gmail.
ΒΙΝΤΕΟ:
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
