του Νίκου Σαμαρά, Αρχιτέκτονα PhD, Λέκτορα ΤΜΧΠΠΑ ΠΘ με γνωστικό αντικείμενο τις Αναπλάσεις Ιστορικών Κέντρων
Η διώροφη Οικία Αλεξάνδρου στη Λάρισα, βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνία της διασταύρωσης των οδών Παπακυριαζή και Παύλου Μελά. Το σπίτι, τοποθετημένο στην γωνία του οικοπέδου, σε επαφή με τους δύο δρόμους, διαθέτει αυλή σε σχήμα Γ, στην ανατολική και τη βόρεια πλευρά του.
Η είσοδος στο κτήριο γίνεται μέσω της αυλής, από την ανατολική πλευρά του. Αρχικά το κτήριο είχε τετραγωνική κάτοψη, ενώ στη σημερινή του μορφή υπάρχει και η μεταγενέστερη μικρή διώροφη προσθήκη κατ’ έκταση, στη βορειοδυτική γωνία του, σε επαφή με την οδό Παύλου Μελά, σε πλάτος ίσο με το ένα τρίτο της βόρειας πλευράς του.
Το κτήριο υπέστη εκτεταμένες ζημιές κατά τον σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941, οπότε και καταστράφηκε ολοσχερώς ο όροφος. Κατά την μεταπολεμική αποκατάσταση των ζημιών, ανακατασκευάστηκε πλήρως ο όροφος και η στέγη, ενώ το αρχικό ξύλινο πάτωμα αντικαταστάθηκε από πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος, πράγμα που απαίτησε την προσθήκη δοκών και υποστυλωμάτων, εσωτερικά, σε επαφή με την διατηρημένη αρχική λιθοδομή της τοιχοποιίας του ισογείου. Σ’ αυτή τη φάση πραγματοποιήθηκε η μικρή διώροφη προσθήκη κατ’ έκταση, για την εξασφάλιση χώρων υγιεινής, και προστέθηκαν οι περιμετρικοί εξώστες.
Αναλύοντας μια φωτογραφία-ντοκουμέντο
Η αρχική μορφή του κτηρίου μας είναι γνωστή μέσω μιας φωτογραφίας-ντοκουμέντου, μετά τον σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941, που έθεσε στη διάθεσή μας για να τη φωτογραφίσουμε ο προσφάτως εκλιπών ιδιοκτήτης του κτηρίου, κύριος Δημήτρης Αλεξάνδρου. Ήταν τον Δεκέμβρη του 2016, σε μια επίσκεψή μας, προκειμένου να του συστήσω τον Δημήτρη Δημητρούλια, που σχεδίαζε εκείνη την περίοδο την παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ για την πολιτιστική κληρονομιά της Λάρισας, και στο οποίο μου είχε προτείνει να αναλάβω την επιστημονική επιμέλεια.
Η φωτογραφία παρουσιάζει τη δυτική πλευρά του κτηρίου, στην οδό Παύλου Μελά, και τη βόρεια πλευρά του, προς την αυλή. Φαίνεται η ολοκληρωτική κατάρρευση του βόρειου τοίχου του ορόφου, καθώς και οι εκτεταμένες ζημιές στην τοιχοποιία του δυτικού τοίχου. Στην άκρη του οικοπέδου υπήρχε δίφυλλη καγκελόπορτα, όμοιου σχεδιασμού με αυτή που σώζεται σήμερα στη νότια περίφραξη της αυλής, στην οδό Παπακυριαζή και που αποτελεί την κύρια πρόσβαση στο σπίτι. Το πλάτος της πόρτας για την πρόσβαση στην αυλή από την οδό Παύλου Μελά περιορίστηκε σημαντικά, με την μεταγενέστερη προσθήκη. Άξιο παρατήρησης είναι πως και η βόρεια πλευρά του κτηρίου, η λιγότερο προβεβλημένη όψη του, διέθετε τον τυπικό νεοκλασικό διάκοσμο, όμοιας ποιότητας με εκείνον της δυτικής όψης, στην οδό Παύλου Μελά.
Την τριμερή καθ’ ύψος διάρθρωση της όψης, χαρακτηριστική της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, συγκροτούσαν η λίθινη βάση, ο κορμός του κυρίως κτηρίου, και η στέψη με το περιμετρικό γείσο της στέγης. Η βάση, δομημένη με εμφανή πολυγωνική λιθοδομή, διέθετε, στις ακμές του κτηρίου και στις παραστάδες του φεγγίτη στη στάθμη υπογείου, λαξευτούς ορθογωνικούς γωνιόλιθους.
Η βάση με την πολυγωνική λιθοδομή και τους λαξευτούς γωνιόλιθους σώζεται και σήμερα. Οι τοίχοι του κορμού ήταν επιχρισμένοι και έφεραν τυπικό νεοκλασικό διάκοσμο από τραβηχτό σοβά. Το κοιλόκυρτης διατομής γείσο της στέγης υποστήριζε πυκνή σειρά από κεραμικούς γεισίποδες, ενώ τα προβάλλοντα ακροκέραμα ολοκλήρωναν την επιτυχή επίστεψη του κτηρίου με βαθμιδωτή ανάπτυξη.
Τα ανοίγματα του κτηρίου χαρακτήριζαν ιδιαίτερα υψίκορμες αναλογίες. Τα τρία παράθυρα του ισογείου, διέθεταν χαμηλές ποδιές με απλής μορφής ανάγλυφα θωράκια, ενώ οι παραστάδες τους, διαμορφωμένες σε μορφή ψευδοπεσσών, υποστήριζαν, μέσω επίκρανων, επιστύλια απλής διατομής. Τα τρία ανοίγματα του ορόφου ορίζονταν στη στάθμη του δαπέδου, από κοιλόκυρτα γείσα, στα οποία έβαιναν οι ποδιές των δύο ακραίων παραθύρων και το μαντεμένιο κιγκλίδωμα της μεσαίας μπαλκονόπορτας.
Το περιθύρωμα της μπαλκονόπορτας ήταν ανάλογης μορφολογίας με τα παράθυρα του ισογείου, ενώ τα παράθυρα του ορόφου έστεφαν κοιλόκυρτα γείσα υποστηριζόμενα από δύο μικρούς γεισίποδες, στα άκρα τους.
Δυστυχώς, κατά τις μεταπολεμικές οικοδομικές εργασίες, δεν κατέστη δυνατόν να διατηρηθούν τα διακοσμητικά περιθυρώματα θυρών και παραθύρων από τραβηχτό σοβά, το μεσαίο παράθυρο του ισογείου και ο φεγγίτης του υπογείου σφραγίσθηκαν, ενώ η νέα στέγη δεν φαίνεται από τους δύο δρόμους, εγκιβωτισμένη σε περιμετρικό στηθαίο. Στη νέα εκδοχή του ορόφου προτιμήθηκε ένας γωνιακός εξώστης στη συμβολή των δύο δρόμων, αντί του αρχικού μεσαίου εξώστη, ενώ η προσθήκη κατ’ έκταση των χώρων υγιεινής κατήργησε την αρχική συμμετρία της δυτικής όψης, τυπικό χαρακτηριστικό της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Η συμμετρία διατηρείται στη νότια (στην οδό Παπακυριαζή) και την ανατολική (στην αυλή) όψεις του κτηρίου, που όμως επίσης είναι απογυμνωμένες από τον αρχικό διάκοσμο. Στις δύο αυτές όψεις είναι εμφανής ο τονισμός του κατακόρυφου άξονα συμμετρίας με την μικρή προβολή του μεσαίου τμήματος, επίσης σύνηθες χαρακτηριστικό της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, αν και στην ανατολική όψη ο αρχικός τονισμός του κατακόρυφου άξονα αποδυναμώνεται από την προσθήκη του στοιχείου του οριζόντιου εξώστη.
Το εσωτερικό του σπιτιού
Στο ψηλοτάβανο εσωτερικό του κτηρίου, που διατηρεί την αρχική τριμερή οργάνωση της κάτοψης, με την κεντρική σάλα-διάδρομο και την εκατέρωθεν συμμετρική διάταξη των δωματίων, μπορεί κανείς να παρατηρήσει τα υποστυλώματα και δοκούς από οπλισμένο σκυρόδεμα, σε επαφή με τη σωζόμενη τοιχοποιία του ισογείου, ενώ οι διακοσμήσεις στις οροφές και τους τοίχους είναι μεταγενέστερες και οι περισσότερες έγιναν με προσωπική επιμέλεια του κυρίου Δημήτρη.
Εκείνος χαιρόταν να μοιράζεται την ομορφιά του σπιτιού του, καμαρώνοντας, εκτός από τα οικογενειακά του κειμήλια, και για τα αποκτήματά του από διάφορα παλαιοπωλεία των Αθηνών, που τα μετέφερε στη Λάρισα διασώζοντάς τα, όπως την ταπισερί της κεντρικής σάλας του ισογείου, που την αγόρασε από ένα κουρέα, που εκείνος ήθελε να την πετάξει.
Επί σειρά ετών υπήρξαμε γείτονες, τα πρώτα χρόνια δημιουργίας της οικογένειάς μου, και για πολλά χρόνια μετά, όταν με συναντούσε στο δρόμο, πάντα με σταμάταγε για να μου αγοράσει σοκολάτες για τα παιδιά μου, μια συνήθειά του γνωστή στους Λαρισαίους, που του έδινε χαρά. Η πρώτη φορά που μπήκα στο σπίτι του, ήταν όταν με κάλεσε για να μου δείξει πώς καταργούσε τη θέα του παραθύρου του αγαπημένου του, νοτιοανατολικού, δωματίου, η ύπαρξη του περιπτέρου, στο πεζοδρόμιο της Παπακυριαζή, που είχε πάψει πια να λειτουργεί, και που τελικά απομακρύνθηκε, κάπου στα 2005, αν θυμάμαι καλά.
Σημ. Στο κείμενο αυτό, που αποτελεί τμήμα ανακοίνωσης σε επιστημονικό συνέδριο, δεν μπόρεσα, να πάψω να τον αποκαλώ ‘κύριο’, καθώς έφυγε απ’ τη ζωή, πλήρης ημερών, την προηγούμενη Πέμπτη.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του larissanet.gr. Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν αποκλειστικά στο larissanet.gr Aναδημοσίευση μπορεί να γίνει με άδεια μόνο 1-2 παραγράφων, των πρώτων, με απαραίτητη προσθήκη ενεργού link για ανάγνωση του θέματος στο larissanet.gr Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
