Στο φύλλο της εφημερίδας της Παρασκευής 20 Μαΐου 2022, ο δάσκαλος και συγγραφέας Κωνσταντίνος Αθ. Οικονόμου έγραψε ένα εκτενές κείμενο για τους Εβραίους της Θεσσαλίας. Σύμφωνα με τον κ. Οικονόμου οι αρχαιότεροι Εβραίοι της Θεσσαλίας ονομάζονταν Ρωμανιώτες. Πολύ αργότερα, κυρίως κατά τον 16ο αιώνα, προστέθηκαν σ’ αυτούς και άλλοι Εβραίοι από την Ισπανία, κυνηγημένοι από τις διώξεις που είχε εξαπολύσει εναντίον τους η βασίλισσα Ισαβέλλα. Οι νέοι αυτοί Εβραίοι ονομάζονταν Σεφαραδίτες και μιλούσαν την Ισπανική γλώσσα. Τέλος, κατά τους τελευταίους δυο αιώνες της Τουρκοκρατίας έφτασε στην Ελλάδα μια τρίτη ομάδα Εβραίων κυνηγημένων από την Πολωνία και την Ουγγαρία, βρίσκοντας καταφύγιο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Αυτή η τελευταία ομάδα ονομάστηκε Εσκενάζι. Οι Εβραίοι της Θεσσαλίας ως επί το πλείστον ήταν έμποροι ή αυτοαπασχολούμενοι τεχνίτες. Οι δε Εβραίοι της Λάρισας ήταν ιδιαίτερα δραστήριοι έμποροι και είχαν σχέσεις με συναδέλφους τους στο Μοναστήρι, τη Θεσσαλονίκη και το Σεράγεβο. Διαβάζοντας όλα αυτά τα ενδιαφέροντα στοιχεία, τις ίδιες μέρες, έτυχε να διαβάζω και το βιβλίο του Λαρισαίου Αχιλλέα Φωτάκη με τίτλο «Για τους Εβραίους της Σαλονίκης», από τις Εκδόσεις «Καπόν». Το βιβλίο αποτελείται από ένα σύνολο άρθρων του ιστορικού λαογράφου Ηλία Πετρόπουλου που έχουν σχέση με το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Τα άρθρα αυτά αποτέλεσαν ουσιαστικές αναφορές- διαμαρτυρίες του Πετρόπουλου εναντίον στη λήθη και τις κρατικές χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας για το εβραϊκό παρελθόν.
Επηρεασμένος και από τις προσωπικές του εμπειρίες, καθώς όταν ήταν παιδί είχε φίλους Εβραίους που χάθηκαν στο Άουσβιτς, επιχείρησε να μιλήσει όταν πάρα πολλοί σιωπούσαν και αυτό το γεγονός είναι πολύ σημαντικό. Αναφέρει σε ένα απόσπασμα του βιβλίου: «Στη Θεσσαλονίκη έβλεπε κανείς συχνά Εβραίους με κόκκινα μαλλιά. Εγώ ήμουν ένα παιδί ξανθό, με γαλανά μάτια και πρόσωπο γεμάτο φακίδες. Έμοιαζα με Εβραίο, τα ελληνόπουλα νόμιζαν ότι ήμουν Εβραίος. Έτσι όταν περνούσα από κάποιες ελληνικές γειτονιές, με φίλευαν μερικές σφαλιάρες ή μου πετούσαν πέτρες. Όλα αυτά με έκαναν να αισθανθώ από τότε τι υπέφεραν οι δύστυχοι Εβραίοι, με αποτέλεσμα να ταυτιστώ μαζί τους». Ως ένας μη Εβραίος λοιπόν, ο Πετρόπουλος, είχε την εμπειρία να προσφέρει στους αναγνώστες έναν τρόπο να διαβάσουν την ιστορία και να τοποθετηθούν πάνω σ’ αυτή έχοντας μια καλή εικόνα.
Γράφει με την καρδιά του και μέσα από την δική του ξεχωριστή έρευνα που είχε κάνει. Ως λαογράφος μας ενημέρωνε μέσα από τα έργα του για αρκετά στοιχεία, έθιμα και παραδόσεις που έχουν αξία στο πέρασμα των χρόνων. Σημαντικό για την συνολική εικόνα της δουλειάς του Πετρόπουλου είναι να αναφερθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις όταν καταδείκνυε κάτι, π.χ. τα νεκροταφεία των Εβραίων, επειδή δεν υπήρχε φωτογραφικό υλικό σχεδίαζε ο ίδιος τους τάφους από μνήμης. Την ίδια τακτική ακολουθούσε ως λαογράφος και για πολλά άλλα κοινωνικά στοιχεία και ιστορικά πράγματα. Μιας και αναφέρθηκαν οι εβραϊκοί τάφοι ας παραθέσουμε ένα ακόμη απόσπασμα του βιβλίου στο οποίο γίνεται αναφορά στο τελετουργικό κομμάτι των εβραϊκών κηδειών: «Οι εβραϊκές κηδείες ήταν ολιγοπρόσωπες. Ένας ραβίνος, μερικοί άντρες και ποτέ γυναίκες. Κάποτε- κάποτε μια γιομαδέρα (μοιρολογίστρα). Η νεκροφόρα σταμάταγε στην πύλη του νεκροταφείου. Από ‘κει διεκόμιζαν τον νεκρό ως τον τάφο, πάνω σε ξύλινο φορείο. Το πτώμα τυλιγμένο σαν μούμια, δεν ξεχώριζε αν ανήκε σε γυναίκα ή σε άντρα. Όμως μια ένδειξη άφηνε να φανερωθεί το φύλο του νεκρού, αν τα χέρια ήταν σταυρωμένα στο στήθος τότε επρόκειτο για γυναίκα, αν ήσανε τεντωμένα τότε ο πεθαμένος ήτο άντρας».
Αυτό είναι ένα μικρό δείγμα της δουλειάς του Πετρόπουλου, αλλά κι εκείνης του Αχιλλέα Φωτάκη με την επιλογή των κειμένων του λαογράφου. Ο Φωτάκης αναφέρει ότι στον Πετρόπουλο τον συνάρπαζε το ενδιαφέρον του για τον «σκουπιδοντενεκέ της ιστορίας», τις φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες της καθημερινότητας της ζωής των ανθρώπων που όμως έχουν τεράστια σημασία για το πώς κινείται ο κόσμος. Ο ίδιος ο Φωτάκης είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από την ιστορία της αστυνομίας, των σεξουαλικών εγκλημάτων, του αντισημιτισμού και της αρμένικης ιστορίας, ζητήματα τα οποία έχει συζητήσει σε συνέδρια, βιβλία και άρθρα. Σε κάθε περίπτωση, επιμελήθηκε ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί από όλους μας.
Λάμπρος Αναγνωστόπουλος
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
