Γράφει ο Δημήτριος Π. Μπόγδανος
Καθηγητής Παθολογίας και Αυτοάνοσων Νοσημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στη Λάρισα και Διευθυντής της Κλινικής Ρευματολογίας και κλινικής Ανοσολογίας στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο της Λάρισας
Η διάγνωση και θεραπεία των αυτοάνοσων νοσημάτων δεν είναι πάντα εύκολη. Ακόμη δυσκολότερη είναι η δυνατότητα να προβλέψεις πότε κάποιος θα αναπτύξει ένα αυτοάνοσο νόσημα, ειδικά αν στο αίμα του κυκλοφορούν δείκτες αυτοανοσίας, τα γνωστά σε όλους αυτοαντισώματα.
Τι είναι όμως τα αυτοάνοσα νοσήματα και γιατί τις τελευταίες δεκαετίες βλέπουμε τεράστια αύξησή τους; Το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι το κύριο σύστημα άμυνας του οργανισμού έναντι των λοιμώξεων. Όσοι δεν έχουν υγιές και λειτουργικό ανοσοποιητικό (δηλαδή αυτοί που πάσχουν από σοβαρές ανοσοανεπάρκειες) μπορούν να νοσήσουν σοβαρά ακόμη και από τις πιο απλές λοιμώξεις.
Δυστυχώς, για λόγους που τώρα έχουμε αρχίσει να κατανοούμε, σε μερικές και μερικούς από εμάς, το ανοσοποιητικό μετά από ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον υπερενεργοποιείται σε τέτοιο βαθμό που καθίσταται βλαπτικό για τον οργανισμό και τα κύτταρά του, γνωστά ως λεμφοκύτταρα αντί να στρέφονται έναντι των λοιμογόνων παραγόντων επιτίθενται στα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού, σε μια διαδικασία αυτοκαταστροφής που οδηγεί σε ιστική βλάβη και καταστροφή των οργάνων του οργανισμού μας (πχ του παγκρέατος στον ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη, στον θυροειδή στην θυρεοειδίτιδα Hashimotoή Graves, στο δέρμα στην ψωρίαση, στα μυελίνη των νεύρων στην κατά πλάκας σκλήρυνση και στις αρθρώσεις στην ρευματοειδή και ψωριασική αρθρίτιδα).
Σήμερα 1 στους 10 ενήλικες πάσχει από τουλάχιστον μία αυτοάνοση νόσο ή θα αναπτύξει στο υπόλοιπο της ζωής του. Στο σύνολό τους λοιπόν τα αυτοάνοσα νοσήματα απασχολούν εκατοντάδες εκατομμύρια πολίτες στον πλανήτη και η αποτελεσματική τους θεραπεία τους αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα υγείας.
Σήμερα, υπάρχουν πάνω από 100 αυτοάνοσα νοσήματα που αφορούν κυριολεκτικά σε όλα τα όργανα και τους ιστούς (χωρίς εξαίρεση) του ανθρώπινου οργανισμού (από το κεντρικό νευρικό σύστημα, τους πνεύμονες, το συκώτι, το πάγκρεας και τα νεφρά μέχρι, τις αρθρώσεις και το δέρμα). Φαίνεται ότι έχουν αυξηθεί γιατί το προσδόκιμο της ηλικίας έχει αυξηθεί και γιατί όσο μεγαλώνει η ηλικία του ανθρώπου δυσκολεύεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα να ελέγξει τις διαταραχές που οδηγούν στην ανάπτυξη των αυτοάνοσων νοσημάτων, ένα φαινόμενο γνωστό και ως ανοσογήρανση. Ακόμη, περιβαλλοντικοί παράγοντες της σύγχρονης ζωής όπως το στρες, η ανθυγιεινή διατροφή πλούσια σε αλάτι, ζάχαρη και λιπαρά, το κάπνισμα, το αλκοόλ και η παχυσαρκία, η ανεπάρκεια της βιταμίνης D που λαμβάνουμε κυρίως από τον ήλιο φαίνεται ότι προδιαθέτουν στην εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων.
Τέλος, στην σύγχρονη εποχή διαθέτουμε διαγνωστικά εργαλεία κυρίως εξειδικευμένες εξετάσεις αίματος, γνωστές και ως ανοσολογικές εξετάσεις, που μας βοηθούν στην έγκυρη διάγνωση των νοσημάτων αυτών που και αυτές φαίνεται ότι έχουν βοηθήσει στην διάγνωση γνωστών και ανακάλυψη νέων αυτοάνοσων παθήσεων. Επομένως, στην αύξηση των περιστατικών φαίνεται να συμμετέχει και η χρήση αξιόπιστων διαγνωστικών εργαλείων.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση και θεραπεία των αυτοάνοσων νοσημάτων (ανεξάρτητα από το όργανο ή τα όργανα που γίνονται στόχος του υπερδιεγερμένου ανοσοποιητικού) ξεκινά πολύ πριν την βλάβη του οργάνου, όταν αρχίζουμε να έχουμε ανεξήγητη φλεγμονή δηλαδή φλεγμονή που δεν μπορεί να αποδοθεί σε λοιμώξεις ή άλλες αιτίες. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις η έγκυρη πρόληψη ξεκινά ακόμη και πολύ πριν την φλεγμονή, όταν κυκλοφορούν στο αίμα μας ή στα ούρα μας βιοδείκτες που δείχνουν ότι το ανοσοποιητικό μας έχει διεγερθεί σε τέτοιο βαθμό που απειλεί με φλεγμονή τον οργανισμό μας.
Σε αυτές τις πολύ πρώιμες καταστάσεις, πολύ πριν τη βλάβη, αν επέμβουμε έγκαιρα μπορούμε να προλάβουμε την νόσο. Οι δείκτες αυτοί, γνωστοί ως αυτοαντισώματα, είναι εύκολο να ανιχνευθούν ειδικά σε εξειδικευμένα εργαστήρια με πολύχρονη και εστιασμένη εμπειρία στις ανοσολογικές εξετάσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι τεστ αυτοοαντισωμάτων γίνονται συχνά σε μέλη της ίδιας οικογένειας, ένα μέλος της οποίας μπορεί να υποφέρει από αυτοάνοσο νόσημα γιατί έχει φανεί ότι η πιθανότητα και άλλο μέλος να αναπτύξει αυτοάνοση πάθηση είναι πολύ μεγαλύτερη από’τι στον γενικό πληθυσμό.
Τι πρέπει να κάνουμε για να προλάβουμε την εμφάνιση των αυτοάνοσων παθήσεων; Πρέπει να είμαστε ευαισθητοποιημένοι για συμπτώματα που μπορεί να αφορούν σε αυτοάνοσα νοσήματα, πχ μια ανεξήγητη αναιμία, λευκοπενία ή θρομβοπενία, ή εμφάνιση λευκώματος στα ούρα, ή μια φλεμονώδη αρθρίτιδα.
Πρέπει επίσης πάντα να αναζητούμε εξήγηση αν στο αίμα μας εμφανίζονται αυτοαντισώματα, ειδικά αν αυτά είναι σε υψηλό τίτλο και σχετίζονται με αυτοάνοσες παθήσεις. Επίσης, αν στην οικογένεια μας πάσχουν μέλη με αυτοάνοσα νοσήματα (τα αυτοάνοσα νοσήματα δεν είναι κληρονομικά) πρέπει να είμαστε πιο ευαισθητοποιημένοι και να έχουμε τακτική παρακολούθηση αν εμφανιστούν στις εξετάσεις ή στο σώμα μας ευρήματα που να μπορούν να αποδοθούν σε κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Τέλος, όσο πιο υγιεινή είναι η διατροφή μας και πιο λιγότερο στρεσσογόνα είναι η ζωή μας, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα να αναπτύξουμε αυτοάνοσο νόσημα.
Η θεραπεία των αυτοάνοσων νοσημάτων δεν είναι πάντα εύκολη, ειδικά αν όσοι πάσχουν εμφανιστούν όψιμα. Ωστόσο, νέες στοχευμένες θεραπείες που ονομάζονται βιολογικές έχουν βοηθήσει στην αντιμετώπιση των περισσότερων παθήσεων και έχουν αντικαταστήσει παλιές ανοσοκατασταλτικές θεραπείες όπως αυτές που βασίζονταν στα κορτικοστεροειδή προσφέροντας καλύτερη ποιότητα ζωής και προλαμβάνοντας τις επιπλοκές και την εξέλιξη των νοσημάτων, πολλά εκ των οποίων οδηγούσαν ακόμη και στην αναπηρία ή στην απώλεια της ζωής.
Κάθε περίπτωση ασθενούς είναι μοναδική και κάθε θεραπεία πρέπει να έρθει να «κουμπώσει» στα ιδιαίτερα προβλήματα και τις επιθυμίες του ασθενούς και την επιδίωξη του γιατρού του για το τέλειο θεραπευτικό αποτέλεσμα, λαμβάνοντας υπόψιν και το γεγονός ότι τα νοσήματα αυτά είναι χρόνια και ταλαιπωρούν τους ασθενείς για το υπόλοιπο της ζωή τους. Προσωπικά, νοιώθω ολοκληρωμένος σαν γιατρός όταν μετουσιώνομαι σε «θεραπευτή» των αυτοάνοσων νοσημάτων προσφέροντας ολοκληρωμένη θεραπευτική λύση. Όταν δηλαδή ο ασθενής μου βλέπει ότι το νόσημά του αντιμετωπίζεται με απόλυτη επιτυχία, όταν αποκτά ποιότητα ζωής και όταν αντιμετωπίζει με αισιοδοξία το άμεσο μέλλον έχοντας την αίσθηση της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης στο πρόσωπό μου.
Πηγή: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ HEALTH 2022
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
