Γράφει ο Δημήτρης Τσουκνιδής
Με σκοπό να αιτιολογηθεί, εν μέρει, η αύξηση των γυναικοκτονιών στη χώρα μας, θα παραθέσουμε έναν συλλογισμό τριών σημείων ξεκινώντας από μια επιστημονική έρευνα του καθηγητή David Phillips, όπως καταγράφεται από τον καθηγητή Robert B. Cialdini (Cialdini, 2007).
Σημείο πρώτο: Η έρευνα του Phillips ονομάστηκε «Φαινόμενο Βέρθερ» και απέδειξε ότι, αμέσως μετά τη δημοσίευση μιας ιστορίας αυτοκτονίας σε ένα πρωτοσέλιδο, ο αριθμός των αυτοκτονιών αυξανόταν δραματικά σε εκείνες τις γεωγραφικές περιοχές όπου η ιστορία είχε προβληθεί υπερβολικά.
Το επιχείρημα του Philips βασίζεται στο γεγονός ότι κάποια βασανισμένα άτομα που διαβάζουν για την αυτοκτονία κάποιου άλλου, αυτοκτονούν μιμητικά. Με απλά λόγια, οι άνθρωποι λειτουργώντας με βάση την αρχή του «κοινωνικού προτύπου», αποφασίζουν με ποιον τρόπο θα δράσουν έχοντας ως βάση τους το πώς είχαν ενεργήσει κάποια άλλα βασανισμένα άτομα (αρχή κοινωνικού προτύπου: οι άνθρωποι μιμούνται τη συμπεριφορά ατόμων που τους μοιάζουν).
Ο Philips βρήκε επίσης ότι η τάση αυτή των αυτοκτονιών να «γεννούν» αυτοκτονίες συνέβαινε κυρίως σε εκείνα τα μέρη της χώρας όπου η πρώτη αυτοκτονία είχε πάρει τη μεγαλύτερη δημοσιότητα, ενώ επιπρόσθετα ανακάλυψε ότι όσο μεγαλύτερη δημοσιότητα είχε δοθεί στην πρώτη αυτοκτονία τόσο μεγαλύτερος ήταν ο αριθμός των αυτοκτονιών που ακολουθούσαν.
Αν τα ευρήματα του Philips ισχύουν, και δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε ότι δεν ισχύουν, προσθέτει ο Cialdini, τότε τα βαρύγδουπα πρωτοσέλιδα είναι πιθανότερο να οδηγήσουν σε θανάτους περισσότερων ανθρώπων.
Πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι, τόσο οι εκδότες εφημερίδων όσο και οι υπεύθυνοι των τηλεοπτικών ειδήσεων, έχουν λόγο να ανησυχούν για τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν ιστορίες αυτοκτονίας. Οι τηλεοπτικές αναπαραστάσεις και τα προγράμματα της τηλεόρασης που σχετίζονται με το θέμα – ακόμα και προγράμματα που σχεδιάζονται για να περιορίσουν το πρόβλημα – προκαλούν μια άμεση αύξηση των αυτοπροκαλούμενων θανάτων, όπου τα ευαίσθητα και μιμητικά άτομα είναι τα συχνότερα θύματα (Cialdini, 2007).
Σημείο δεύτερο: Ο δεδομένος πολλαπλασιασμός των διαδικτυακών ειδησεογραφικών μέσων (ιστοσελίδες, social, portal) σε συνδυασμό με την επιδίωξη των προαναφερθεντων μέσων για όλο και μεγαλύτερη απήχηση (φαινόμενο clickbait), οδηγεί σε παραγωγή και υπερπροβολή βαρύγδουπων τίτλων που περιέχουν αίμα και δάκρυ.
Σημείο τρίτο: Τα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (εφημερίδες, τηλεοπτικοί σταθμοί) γνωρίζουν ήδη από καιρό πως η υπερπροβολή θλιβερών γεγονότων με ακραία δραματικό τρόπο (μελαγχολική μουσική, μακάβριοι επιθετικοί προσδιορισμοί, κεφαλαία γράμματα με τεράστιο μέγεθος γραμματοσειράς) μαγνητίζει τους αναγνώστες και τους τηλεθεατές.
Συμπέρασμα: Από τον συνδυασμό των τριών σημείων που παραθέσαμε προκύπτουν, κατά τη γνώμη μας, συγκεκριμένα αποτελέσματα. Εάν ισχύει το «φαινόμενο Βέρθερ» (περί μιμητισμού προερχόμενου από την αρνητική επίδραση των ΜΜΕ) και εάν τα παραδοσιακά και σύγχρονα ΜΜΕ της Ελλάδας συμπεριφέρονται με τον τρόπο που περιγράψαμε παραπάνω, τότε προκύπτει ως συμπέρασμα το γεγονός πως όσο περισσότερο υπερπροβάλλονται με δακρύβρεχτο τρόπο βίαιες συμπεριφορές (π.χ. αυτοκτονίες, γυναικοκτονίες, βανδαλισμοί) τόσο περισσότερο «φυτεύονται»αυτές οι συμπεριφορές στο νου των τηλεθεατών/αναγνωστών, εκ των οποίων οι ψυχικά ασταθείς θα τις μιμηθούν με βάση την ισχυρή επίδραση του κοινωνικού προτύπου.
Ως λύση θα μπορούσε να προταθεί η υιοθέτηση από τα παραδοσιακά και σύγχρονα ΜΜΕ μιας πολιτικής που ταυτίζεται με τα όσα αναφέρει ο Ουμπέρτο Έκο στο άρθρο του περί του μύθου της αντικειμενικότητας της είδησης, μια πολιτικής δηλαδή σύμφωνα με την οποία η ενημέρωση των πολιτών θα γίνεται με αποφυγή παραγωγής και υπερπροβολής βαρύγδουπων τίτλων, αλλά χρησιμοποιώντας περιγραφική γλώσσα η οποία διαχωρίζει το γεγονός από την προσωπική οπτική του δημοσιογράφου.
Επιπροσθέτως, έχουμε παρατηρήσει πως ο τηλεοπτικός χρόνος προβολής των συνθηκών ενός εγκλήματος είναι αντιστρόφως ανάλογος με την προβολή των ποινών που επιβάλλονται από το δικαστικό μας σύστημα στον δράστη.
Ωστόσο, επειδή είναι γνωστό πως η δημοσιοποίηση των ποινών δρα αποτρεπτικά στη συνείδηση επίδοξων εγκληματιών, η ισομέρεια προβολής μεταξύ ενός εγκλήματος και των ποινών που επιβάλλονται τελικά στο δράστη, θα αποτελούσε ενδεχομένως μια στρατηγική που θα μπορούσε να αμβλύνει την επίδραση του κοινωνικού προτύπου αποτρέποντας εγκλήματα μίμησης.
Σχετική βιβλιογραφία: Η τέχνη της πειθούς, R. Cialdini, Σημειολογία, Umberto Eco
*Ο Δημήτρης Τσουκνιδής είναι πτυχιούχος Φιλοσοφίας (Πανεπιστήμιο Πατρών) και θεωρητικός της επικοινωνίας με σπουδές στις Συμπεριφoρικές επιστήμες (ΑBH, SHC, MMHA, HTA, BHRTI, ABNLP). Είναι δημιουργός και εισηγητής της εκπαιδευτικής μεθόδου “RE.B” (6ο συνέδριο Επιστημονικής Ένωσης Εκπαίδευσης Ενηλίκων). Δίδαξε για πάνω από 15 χρόνια συγγραφή αποδεικτικού δοκιμίου και ανάπτυξη λογικής επιχειρηματολογίας σε μαθητές Λυκείου, υποψηφίους Νομικών σχολών. Ως εισηγητής της μεθόδου ΗΤ εργάζεται στο πεδίο Solution-focusedbrieftherapy (SFBT) βοηθώντας σήμερα ανθρώπους με κρίσεις πανικού και φοβίες.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
