Γράφει ο Δρ Χαράλαμπος Β. Στεργιούλης
Η Ι. Μ. Λαρίσης και Τυρνάβου ανέδειξε σπουδαίους εκκλησιαστικούς άνδρες κατά τη διάρκεια της μακραίωνης πορείας της. Αν κάποιος ανατρέξει στην ιστορία της, θα διαπιστώσει την προσφορά σημαντικών ανθρώπων – από τη θέση του μητροπολίτη Λαρίσης – στον τόπο και στο Έθνος γενικότερα. Κάποιοι από αυτούς ξεχώρισαν τόσο, ώστε η Εκκλησία τους κάλεσε να υπηρετήσουν την Ίδια και το Έθνος από υψηλότερη θέση, από την καθέδρα δηλαδή του Οικουμενικού Πατράρχη Κωνσταντινουπόλεως, και μάλιστα σε δύσκολες περιόδους, όπως της Τουρκοκρατίας Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγεται και ο μητροπολίτης Μελέτιος, τον οποίο ο λόγιος Μανουήλ Γεδεών χαρακτηρίζει ως τον «ἀτυχέστερον τῶν πατριαρχῶν τῆς ΙΗ΄ ἐκατονταετηρίδος».
Ο Μελέτιος καταγόταν από το νησί της Τενέδου και, αφού εντάχθηκε στον κλήρο, το 1750 εξελέγη μητροπολίτης Λαρίσης, θέση στην οποία παρέμεινε για μία 18ετία, μέχρι το 1768. Προφανώς κατά τη διάρκεια της αρχιερατείας του στη Λάρισα θα πρέπει να κέρδισε την εκτίμηση των Λαρισαίων, αφού, όπως σημειώνει ο Αν. Γούδας, επρόκειτο για έναν άνδρα «κάτοχον μεγάλης παιδείας, περικεκοσμημένον ὑπὸ πολλῶν ἀρετῶν, φιλομαθέστατον, κόσμιον καὶ ἐλεήμονα». Ο φιλάνθρωπος Μελέτιος αγαπήθηκε από τους Λαρισαίους αλλά και από τους υπόλοιπους Θεσσαλούς τόσο, ώστε «ἄχρι τῆς σήμερον οἱ Θεσσαλοὶ μνημονεύουσι μετὰ δακρύων τῶν μεγάλων εὐεργετημάτων», σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γούδα.
Ενώ ο Μελέτιος είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη και την αγάπη του ποιμνίου του, ο οικουμενικός πατριάρχης Σαμουήλ Α΄ Χαντζέρης ο Βυζάντιος (1763-1768 και 1773-1774) έπεφτε θύμα επιορκίας και μηχανορραφίας και, αφού εξέπεσε του πατριαρχικού αξιώματος, εξορίστηκε στο Άγιον Όρος. Αξίζει να σημειωθεί πως ο Σαμουήλ κάνει λόγο για ενεργή εμπλοκή του Μελετίου στα γεγονότα της παραίτησης και της εξορίας του.
Ο Μελέτιος όμως ανέβηκε στον πατριαρχικό θρόνο σε μία εξαιρετικά δύσκολη περίοδο. Το 1768 ήταν το έτος έναρξης ενός από τους πιο σημαντικούς ρωσοτουρκικούς πολέμους. Ο ρωσοτουρκικός αυτός πόλεμος έληξε το 1774 με την ήττα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την υπογραφή της γνωστής συνθήκης του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή. Κατά τη διάρκεια του οι υπόδουλοι Έλληνες γνώρισαν για μία ακόμη φορά την αγριότητα των Τούρκων να ξεσπάει πάνω τους μετά την αποτυχημένη έκβαση των Ορλωφικών, κυρίως στην Πελοπόννησο.
Σε αυτήν την ταραγμένη περίοδο κλήθηκε ο Μελέτιος Λαρίσης να αφήσει τη Λάρισα και να αναλάβει τα ηνία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ως εθνικός και πνευματικός ηγέτης του υπόδουλου Ελληνισμού. Γνώριζε πόσο πιο δύσκολο γινόταν το έργο του σε περίοδο αναταραχής, με τους Τούρκους να υποπτεύονται κάθε κίνηση και ενέργεια των Ελλήνων ως φιλορωσική, και πολύ περισσότερο του Πατριάρχη.
Πράγματι λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, στις 4 Νοεμβρίου 1768, άρχισε να κυκλοφορεί η φήμη συνεργασίας του Μελετίου με τους Ρώσους. Γράφει ο Αραβαντινός, ερμηνεύοντας τους λόγους που ώθησαν κάποιους από τους ανώτερους κύκλους κληρικών και λαϊκών να κινηθούν εναντίον του νέου Πατριάρχη, συκοφαντώντας τον: «ὑπὸ τοιοῦτον πρόσχημα καὶ συκοφαντίαν ἐξεδικήθησαν αὐτὸν οἱ μεταξὺ τοῦ κλήρου καὶ τῶν λαϊκῶν καταχρασταὶ καὶ διεφθαρμένοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, καθ’ ὧν συστηματικῶς ἀντετάττετο ὁ πατριάρχης πρὸς εὔκλειαν τῆς Ἐκκλησίας καὶ εὐημερίαν τῶν χριστιανῶν».
Η σύλληψη του Μελετίου από τους Τούρκους ήταν πλέον θέμα χρόνου. Όταν λοιπόν συνελήφθηκε ένας Ιταλός τυχοδιώκτης, ο οποίος παρίστανε τον γιατρό, με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ της Ρωσίας, οι Τούρκοι τον βασάνισαν σκληρά, ζητώντας του να αποκαλύψει τα ονόματα των συνεργατών του. Υποσχέθηκαν όμως ότι μπορεί να τον αφήσουν ελεύθερο, αν ομολογήσει ως συνένοχο τον Μελέτιο. Ο φυλακισμένος Ιταλός μην αντέχοντας άλλο τα απάνθρωπα βασανιστήρια στα οποία καθημερινά τον υπέβαλαν οι Τούρκοι, συμφώνησε να κατονομάσει ως συνεργό του στην κατασκοπεία τον Πατριάρχη. Οι Τούρκοι αμέσως συνέλαβαν τον Μελέτιο μαζί με τον Μέγαν Οικονόμο του Πατριαρχείου και τον αρχιδιάκονό του Κύριλλο τον μετέπειτα μητροπολίτη Πισιδίας, ενώ τον Ιταλό, όπως άλλωστε συνήθιζαν, τον κρέμασαν, χωρίς να τον αφήσουν ελεύθερο, όπως του είχαν υποσχεθεί.
Ο Πατριάρχης, μετά τη σύλληψή του, οδηγήθηκε στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης και υποβλήθηκε σε διάφορα βασανιστήρια, όπως αυτό της «αλύσου» και του «κουτσώρου». Και όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Γούδας: «τοιαύτη λοιπὸν ἦτο ἡ περιοποίησις, ἣν οἱ Τοῦρκοι παρέσχον εἰς τὸν ἐνάρετον καὶ πεπαιδευμένον Μελέτιον». Βλέποντας όμως τον αδάμαστο χαρακτήρα του Μελετίου και την ηρεμία με την οποία υπέμεινε τα βασανιστήρια, οι δήμιοί του με ακόμη μεγαλύτερη λύσσα και εκδικητική μανία άρχισαν να του καταξέον τη σάρκα, για να κάνουν πιο φριχτό το μαρτύριό του.
Ο Μελέτιος άντεξε παραδειγματικά και τα νέα μαρτύρια, μέχρι που αποδείχθηκε η αθωότητά του. Οι Τούρκοι τότε τον αποφυλάκισαν και τον εξόρισαν στη Μυτιλήνη, στην οποία έφθασε στις 28 Απριλίου 1769, παραμένοντας στον πύργο του Μαριουδή. Ήδη λίγες μέρες νωρίτερα η Σύνοδος του Πατριαρχείου είχε εκλέξει νέο Πατριάρχη στη θέση του τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Θεοδόσιο Β΄ (1769-1773). Αφού ο Μελέτιος παρέμεινε για έξι ολόκληρα χρόνια εξόριστος, επέστρεψε στην πατρίδα του με άδεια του σουλτάνου Μουσταφά Γ΄ και παρέμεινε εκεί ιδιωτεύοντας μέχρι το θάνατό του, το 1779 (ή κατ’ άλλους επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε εκεί).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βλ. Αναστάσιος Γούδας, Βίοι Παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεψάντων ανδρών, τόμ. Α΄: Κλήρος, ἐν Αθήναις 1869, σσ. 10-14.
Παναγιώτης Αραβαντινός, Βιογραφική Συλλογή Λογίων της Τουρκοκρατίας, εισαγωγή-επιμέλεια Κ.Θ. Δημαρά, εκδ. Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών, Ιωάννινα 1960, σσ. 118-120.
Βασίλειος Μπακούρος, Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Σαμουήλ Α΄ Χαντζερής ο βυζάντιος: ο βίος και το έργο του (1700-1775), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Αθήνα 1998.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
