Παρεμβάσεις μέσω τέχνης (χορού/κίνησης και μουσικής/ρυθμού) για την προαγωγή των ψυχοκοινωνικών και ψυχοπαιδαγωγικών δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών και των μαθητών με δυσκολίες
Σήμερα, ένα μεγάλος αριθμός μαθητών στα δημοτικά σχολεία αλλά και εφήβων στο Γυμνάσιο αντιμετωπίζουν ήπια ή και πιο σοβαρά προβλήματα που έχουν να κάνουν με τις οικογενειακές ιστορίες, τις διαπροσωπικές δυσκολίες που συναντούν στα διάφορα κοινωνικά πλαίσια, αλλά και τις αναπτυξιακές προκλήσεις, όπως οι σημαντικές αλλαγές μέσα τους και γύρω τους που επιφέρει η εφηβεία και τις οποίες καλούνται να διαχειριστούν. Οι έφηβοι και τα παιδιά δεν το δείχνουν πάντα με τρόπο σαφή, αλλά βιώνουν συχνά έντονες ψυχικές διεργασίες και αλλαγές και δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τα ενδοπροσωπικά, σωματικά-όπως η αυτοεικόνα και η εικόνα του σώματος-, αλλά και διαπροσωπικά ζητήματα, όπως και τα θέματα που προκύπτουν με την οικογένειά τους και την μελλοντική τους εξέλιξη.
Στο σχολικό πλαίσιο εφαρμόζονται πλέον και στην Ελλάδα διάφορα προγράμματα, όπως το δικό μας, που προάγουν την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων και στοχεύουν πρωτίστως στην εκπαίδευση και υποστήριξη των επαγγελματιών του σχολείου, προσφέροντάς τους εναλλακτικά ή συμπληρωματικά εργαλεία για την καλύτερη διαχείριση και μείωση των προβλημάτων των μαθητών και των ιδίων.
Τα παιγνίδια ρόλων, η μουσικοθεραπεία η χοροθεραπεία μαζί με άλλες βιωματικές κλινικές ή μη πρακτικές, ομαδικές ή ατομικές, αποτελούν πλέον σημαντικές διαστάσεις των διεθνών πρακτικών για βοήθεια σε παιδιά, εφήβους ενήλικους αλλά και για οικογένειες και χρησιμοποιούνται συστηματικά εδώ και δεκαετίες. Από την ζωγραφική και την παιγνιοθεραπεία μέχρι βιωματικά παιγνίδια/ δράσεις και ως μέθοδοι αναγνώρισης/διάγνωσης των προβλημάτων των παιδιών αλλά και παρέμβασης. Μέσα από αυτές τις βιωματικές δράσεις μπορεί ακριβώς να εκφράσει το παιδί και ο ενήλικος το «τραυματικό, αποδιοργανωτικό ή αγχωτικό» συναίσθημα και συμβάν και να χρησιμεύσει στον ειδικό ως αντικείμενο επεξεργασίας και στόχος αλλαγής.
Η πρόληψη μέσω δράσεων που σχετίζονται με την τέχνη είναι σημαντική. Αλλά και στο πλαίσιο του σχολείου όλες αυτές οι μορφές είναι απελευθερωτικές και ενισχυτικές για πολλά παιδιά με προβλήματα. Εστιασμένες δράσεις από επαγγελματίες πραγματικά μπορεί να αλλάξουν την μοίρα των παιδιών και να βοηθήσουν πολύ όλους τους εκπαιδευτικούς. Δεν χρειάζονται πολλά και αρκούν 2-3 ώρες την εβδομάδα.
Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα rhythm4inclusion
Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα rhythm4inclusion ([Erasmus+ ID 2018-1-SE01-KA201-039032]) που εφαρμόζαμε εδώ και 2 χρόνια σε 4 ευρωπαϊκές χώρες βασίστηκε σε μια ιδέα του Γιάννη Παπατζανή, μουσικού που ασχολείται με τα κρουστά και έχει συνεργαστεί με τον Ψαραντώνη και τον Ross Daily. Το πρόγραμμα εστιάζει στην ανάπτυξη και εφαρμογή μιας καινοτόμου μεθοδολογίας, που συνδυάζει την μουσική/ ρυθμό και τον χορό/ κίνηση. Ουσιαστικά, μέσα από εναλλακτικές πρακτικές και δράσεις στοχεύει να ενισχύσει την ψυχοκοινωνική υποστήριξη και ένταξη-συμπερίληψη όλων των μαθητών στην ευρωπαϊκή σχολική τάξη, ανεξάρτητα από ενδεχόμενες ιδιαιτερότητες, δυσκολίες και ευαλωτότητες που αντιμετωπίζουν.
Το έργο συντονίζει το Δημοτικό Σχολείο του Viksjöfors της Σουηδίας το οποίο συνεργάζεται με τη σχολή χορού Viksjöforsbaletten διοργανώνοντας κάθε χρόνο ένα διεθνές φεστιβάλ χορού και εφαρμόζοντας ένα καινοτόμο πρόγραμμα ενσωμάτωσης των τεχνών εν γένει και του χορού και κίνησης ειδικότερα στο επίσημο αναλυτικό σχολικό πρόγραμμα, αλλά και ως συμπληρωματικές τεχνικές και δράσεις με στόχο την ψυχική ευεξία όλων των μαθητών και την υποστήριξη των πιο ευάλωτων ή «προβληματικών» ομάδων μαθητών στη διδασκαλία όλων των μαθημάτων του προγράμματος. Από την Κύπρο συμμετέχει το εκπαιδευτικό κέντρο LCEducational που έχει την ευθύνη της παραγωγής του εκπαιδευτικού υλικού που αφορά τη μουσική. Από την Ελλάδα, συμμετέχει το Εργαστήριο Ψυχολογίας και Ειδικής Αγωγής (ΕΨΕΑ) του οποίου είμαι υπεύθυνος στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Εργαστήριο Διανεμημένων Πληροφοριακών Συστημάτων και Εφαρμογών Πολυμέσων του Πολυτεχνείου Κρήτης το οποίο παρέχει την πλατφόρμα τηλεκατάρτισης των εκπαιδευτικών https://r4i.coursevo.com/. Από το Ηνωμένο Βασίλειο συμμετέχει το Πανεπιστήμιο του Κόβεντρυ και το Institute for serious games.
Στόχος του προγράμματος
Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η καλλιέργεια των γνωστικών κοινωνικών/ διαπροσωπικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων όλων των μαθητών, στις κανονικές τάξεις του γενικού σχολείου, όπου συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους παιδιά με ή χωρίς ειδικές εκπαιδευτικές/ δυσκολίες ή διαταραχές. Πιο συγκεκριμένα, η καινοτόμος αυτή ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση, προωθεί τη χρήση του ρυθμού για την ενίσχυση των ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων (επικοινωνίας, αλληλεπίδρασης, σύνδεσης με τον άλλον, επαφής με το σώμα και τα δύσκολα/ αρνητικά συναισθήματα, μείωσης του άγχους, της διασπαστικότητας και των προβλημάτων συμπεριφοράς και ενίσχυσης της συγκέντρωσης) των μαθητών και την προώθηση ενός κλίματος σεβασμού, αποδοχής και συνεργασίας και μιας ενταξιακής και αλληλο-υποστηρικτής κουλτούρας και δυναμικής στην τάξη.
Οι εταίροι του έργου έχουν πολυετή εμπειρία στη χρήση των τεχνών και συγκεκριμένα του χορού και της μουσικής στα παραδοσιακά σχολικά προγράμματα καθώς και στην ανάπτυξη καινοτόμων και βασισμένων στην τέχνη ψυχοπαιδαγωγικών παρεμβάσεων για την υποστήριξη μαθητών με διαφόρων ειδών δυσκολίες. Παράλληλα, η ομάδα του ΕΨΕΑ έχει εμπειρία στην εκπαίδευση και υποστήριξης εκπαιδευτικών σε ζητήματα ανάπτυξης δράσεων με βάση την τέχνη στην διδακτική και ψυχοπαιδαγωγική πράξη. Αυτό το έργο όμως προχωρά ένα βήμα παραπέρα και εστιάζει στο πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο ρυθμός (αναφορικά με την μουσική, τον χορό/ κίνηση, αλλά και στον συνδυασμό τους) και οι σχετικές τεχνικές στην προώθηση της εμπλοκής και της συνεργασίας των μαθητών και στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της τάξης από τον εκπαιδευτικό. Πρόκειται δηλαδή για μια μεθοδολογία, που η πρακτική της εφαρμογή βοηθά τον εκπαιδευτικό να ανταποκριθεί στην πρόκληση της σύγχρονης τάξης, που αφορά την ισότιμη και αποτελεσματική ένταξη και αλληλεπίδραση όλων των παιδιών στις μαθησιακές και ψυχοκοινωνικές διαδικασίες και κυρίως των μαθητών που παρουσιάζουν δυσκολίες σχολικής προσαρμογής και συμμετοχής.
Ο σκοπός αυτού του πολυεπίπεδου προγράμματος στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης κατάρτισης εκπαιδευτικών κι άλλων επαγγελματιών του σχολείου (ειδικοί παιδαγωγοί, σχολικοί ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, κλπ.) είναι να παρουσιάσει μια σειρά δραστηριοτήτων που μπορεί να αξιοποιήσει ο εκπαιδευτικός για να παρέχει ίσες ευκαιρίες μάθησης σε κάθε μαθητή της τάξης του. Κυρίως, όμως, να αναπτύξει κάθε μαθητής με δυσκολίες και ευαλωτότητες το ανεσταλμένο δυναμικό του, ώστε να βρει μία θέση μέσα στο σχολικό πλαίσιο και την ομάδα των συμμαθητών, μειώνοντας παράλληλα εντάσεις, προστριβές, αποκλεισμούς και ανταγωνισμούς, καθώς και την διασπαστικότητα πολλών μαθητών.
Στο συμπόσιο που θα γίνει στη Σουηδία τον Αύγουστο διάφοροι προσκεκλημένοι θα μιλήσουν για τα οφέλη και τα αποτελέσματα παρόμοιων προγραμμάτων.
Ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www.r4i.tuc.gr/en/home
*Ο Ηλίας Ε. Κουρκούτας είναι Καθηγητής Ψυχολογίας Παιδικών & Εφηβικών Διαταραχών, Διευθυντής του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Ειδική Αγωγή & του Εργαστήριου Ψυχολογίας & Ε.Α. στο ΠΤΔΕ του Παν/μίου Κρήτης. Είναι επίσης συντονιστής του Κλάδου Κλινικής της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας (ΕΛΨΕ).
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
