Η Νέλλα Γκόλαντα και το έργο της

Γράφει η Βάσω Πανάγου

Η Νέλλα (Πηνελόπη-Ελένη) Γκόλαντα γεννήθηκε στην Αθήνα, κατάγεται όμως από τα ορεινά Αμπελάκια του Νομού Λάρισας. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών χαρακτική, ψηφιδωτό και τέχνη του βιβλίου. Από νωρίς το ενδιαφέρον της στράφηκε στην αναμόρφωση του αστικού περιβάλλοντος μέσω της τέχνης.

Τα «Κατοικημένα Γλυπτά Τοπία» της διακρίνονται για τον συνολικό σχεδιασμό και την ολιστική προσέγγισή τους, τους υπαινιγμούς και τους συμβολισμούς.

Η τέχνη της, η γλυπτική τοπίου μεγάλης κλίμακας, είναι ενταγμένη δυναμικά στον χώρο. Το έργο της αναπτύσσεται στο τρίπτυχο αρχιτεκτονική-γλυπτική-περιβάλλον στην κλίμακα του ανθρώπου, στον επαναπροσδιορισμό του δημόσιου περιβάλλοντος χώρου και ανάγεται σε καθημερινό διάλογο και διάδραση με τους πολίτες.

Έργα τοπίου μεγάλης κλίμακας της Νέλλας Γκόλαντα είναι: η Πλατεία Φλοίσβου Παλαιού Φαλήρου (1976–1982), η γλυπτή Προκυμαία Φλοίσβου στο Παλαιό Φάληρο (1984–1986), το γλυπτό Θέατρο Αιξωνής στη Γλυφάδα (1984–1992), η Πλατεία Ταχυδρομείου (1993–1996) και η Κεντρική Πλατεία (1996–1998) στη Λάρισα, η πεζοδρόμηση–σύνδεση του περιβάλλοντος χώρου του Α΄ Αρχαίου Θεάτρου της Λάρισας (2006) με τις πλατείες αυτές, ο παραλιακός Ποδηλατόδρομος –Πεζόδρομος Ραφήνας–Νέας Μάκρης (1992–1995), ο Βοτανικός Κήπος στο Άλσος Βεΐκου (1993), ο Υπαίθριος Χώρος του Νέου Δημαρχείου Παλαιού Φαλήρου (2005–2006), η Κεντρική Πλατεία Γλυφάδας Βάσω Κατράκη (2005–2008).

Από το 1995 σε συνεργασία με την Ασπασία Κουζούπη συγκροτούν την ομάδα «Γλυπτά Αρχιτεκτονικά Τοπία», σχεδιάζοντας, μελετώντας και πραγματοποιώντας έργα τοπίου μεγάλης κλίμακας, όπως: στα ανενεργά Ορυχεία Μαρμάρου Διονύσου Αττικής η αποκατάσταση και μετατροπή σε Ανοιχτό Μουσείο Παλαιάς Λατομικής Τέχνης (1994–1997), οι αισθητικές επεμβάσεις στην Αττική Οδό και στη Δυτική Περιφερειακή Υμηττού (1999–2005), η διαμόρφωση του Υπαίθριου Χώρου του Νέου Δημαρχείου Παλαιού Φαλήρου (2005–2006), η τοποθέτηση Γλυπτών Παιγνίων με Νεολιθικά Σύμβολα στον πεζόδρομο του Αρχαιολογικού Μουσείου Καρδίτσας (2013). Επίσης έχει φιλοτεχνήσει γλυπτά μνημεία (Πεσόντων Φαληριωτών 1985, ταφικό μνημείο Αντώνη Τρίτση στο Α΄ Νεκροταφείο 1993, γλυπτική σύνθεση στον σταθμό του Η.Σ.Α.Π. στο Νέο Ηράκλειο 2003) και επιτοίχια γλυπτά σε δημόσιους χώρους (Εμπορική Τράπεζα Λάρισας 1982, Κηφισιάς 1984, Αγροτική Τράπεζα Πλ. Συντάγματος 1987).

Η Νέλλα Γκόλαντα έχει συμμετάσχει σε Biennale Ευρωπαϊκού Αρχιτεκτονικού Τοπίου με τα έργα της, λαμβάνοντας διακρίσεις: 1970 Μεσογειακή Biennale Αλεξάνδρειας, 1973 Sao Paolo, 1983 Αλεξάνδρειας, 1999 Βαρκελώνη (2 κεντρικές πλατείες της Λάρισας, Λατομεία Διονύσου – Ανοιχτό Μουσείο), 2003 Βαρκελώνη (γλυπτικές επεμβάσεις τοπίου στη Δυτική Περιφερειακή Υμηττού), 2005 Βαρκελώνη (Σπίτι στη νήσο Κέα – θέση Σπαθί), 2006 Βαρκελώνη, 2006 Βενετία (Σπίτι στη νήσο Κέα – θέση Σπαθί), 2007 Παρίσι, 2010 & 2012 Βαρκελώνη (Κεντρική Πλατεία Γλυφάδας Βάσω Κατράκη), 2012 Μιλάνο (Αττική Οδός), 2016 Βενετία (τιμητική πρόσκληση).

Για το έργο της και τις εικαστικές επεμβάσεις στον δημόσιο χώρο, έχουν γίνει εκτενείς δημοσιεύσεις σε βιβλία και περιοδικά γλυπτικής, τέχνης και αρχιτεκτονικής (Γερμανία, Ιταλία, Αγγλία, Ισπανία, Γαλλία Βραζιλία) και έχει εκδοθεί μονογραφία. Έχουν γίνει ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στο Στρασβούργο (1983), την Πράγα (1993) και στους Δελφούς (1984) και έχουν πραγματοποιηθεί Διπλωματικές μελέτες σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έργα της βρίσκονται σε μουσεία και συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Στη Λάρισα, με την οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένο το όνομά της, η διεθνούς φήμης γλύπτρια τοπίου, φιλοτέχνησε έργα που διακρίνονται για την σύνδεσή τους με το αστικό και φυσικό περιβάλλον, σε μία πρόταση και κατασκευή ιδιαίτερη, γεμάτη με στοιχεία ιστορικής μνήμης.

Η ιδέα του «υδάτινου στοιχείου» την συντροφεύει στην πόλη. Μέσα από την συνολική και ολιστική εικαστική επέμβαση και αναμόρφωση των δύο μεγάλων κεντρικών πλατειών (Κεντρική Πλατεία και Πλατεία Ταχυδρομείου) και τμήματος της πεζοδρομημένης διαδρομής που φθάνει μέχρι το Α΄ Αρχαίο Θέατρο της πόλης, η Νέλλα Γκόλαντα κατόρθωσε και έβαλε στη ζωή και την καθημερινότητα των κατοίκων της Λάρισας την τέχνη, προβάλλοντας μέσα από τα δημιουργήματά της τη δύναμη ενός πρωταγωνιστικού στοιχείου του τοπίου, το οποίο είναι το ποτάμι, ο Πηνειός. Το νερό στα σιντριβάνια στις 2 πλατείες της Λάρισας, αναδύεται μέσα από αρχιτεκτονικούς αναβαθμούς και ισιώματα, ως η πηγή της ζωής και η διαρκής ροή του χρόνου.

Στην πλατεία Ταχυδρομείου ο γλυπτός ποταμός (1993-1996) ανασυνθέτει τη σχέση της πόλης με το ποτάμι της. Το έργο της δημιουργού ξεκινά από εδώ και αναπτύσσεται σε δύο μέρη-επίπεδα, που συμβολίζουν την αναδίπλωση των ορεινών όγκων. Ο πρώτος γλυπτός όγκος (α΄ τμήμα έργου) – σιντριβάνι, σε μεγάλη κεκλιμένη επιφάνεια και διακοσμημένος με στοιχεία του βουνού, του κάμπου και της αρχιτεκτονικής της πόλης (γούρνες, μυλόπετρες, παλιά ρείθρα πεζοδρομίων, ετερόκλητα αρχιτεκτονικά μέλη που παραπέμπουν στην ιστορία των σεισμών της πόλης), συμβολίζει την ορεινή Θεσσαλία και οι καταρράκτες των νερών συμβολίζουν τις ορεινές πηγές του Πηνειού ποταμού. Προβάλλει στη συνέχεια, ο δεύτερος γλυπτός όγκος-σιντριβάνι (β΄ τμήμα έργου), με ετερόκλητα στοιχεία (πηγαδόστομο, τροχοί, μυλόπετρα, στέρνες), όπου το ποτάμι συνεχίζει την πορεία του με ένταση.

Το έργο συνεχίζεται στην Κεντρική Πλατεία. Το ποτάμι εμφανίζεται σε όλο του το μεγαλείο στο σιντριβάνι (1995-1998), στην πεδινή του πλέον ανάπτυξη. Μετά την πτώση του νερού με ένταση από τους ορεινούς όγκους (στην Πλατεία Ταχυδρομείου), εμφανίζεται εκ νέου το ποτάμι, το οποίο ο θεσσαλικός κάμπος αφήνει να ξεδιπλωθεί ήρεμα. Ο φωτισμός στο σιντριβάνι με τα δεκάδες φώτα τη νύχτα, θυμίζει οικισμό, παρατηρούμενο από μακριά. Ο θεατής οδηγείται στο επόμενο τμήμα του έργου – ένα αρχαιολογικό σκάμμα με δίχωρο κτίσμα με δόμους, που παραπέμπει σε αρχαίο ναό. Οι διάδρομοι της πλατείας οδηγούν προς το Α΄ Αρχαίο Θέατρο, πλαισιωμένοι από φώτα που θυμίζουν κολώνες τηλεφώνου ή ηλεκτρικού. Ο σχεδιασμός του πλακόστρωτου μιμείται διατάξεις φυτεύσεων των χωραφιών και σιδηρόδρομους.

Στον πεζόδρομο της οδού Βενιζέλου (2005-2006) συναντούμε την ολοκλήρωση του ολιστικού έργου της γλύπτριας Νέλλας Γκόλαντα. Τα σχέδια των επιστρώσεων με τα ένθετα μαρμάρινα γεωμετρικά μοτίβα, παραπέμπουν σε κατόψεις αρχαίων κατοικιών της Λάρισας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– Ανδρεάκης Γιάννης, «Νέλλα Γκόλαντα: Διαμόρφωση του ιστορικού κέντρου της Λάρισας με ενιαίο σχεδιαστικό ρυθμό». Εφημερίδα «LARISSANET» Λάρισας 31/1/2020.

– Βατόπουλος Νίκος, Κάνοντας γλυπτό ένα τοπίο σοβαρά τραυματισμένο. Εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 1/4/2007.

– Βλαχάκη Χαρίκλεια, Νέλλα Γκόλαντα. «Έμπνευσή μου είναι ο χώρος, ο τόπος, ο χρόνος, το φως και η ανθρώπινη κλίμακα». Περιοδικό «ΘΕΣΣΑΛΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ», τ. 382ο, 2018, σελ. 90-95.

– Βλαχάκη Χαρίκλεια, Νέλλα Γκόλαντα: τέχνη σε διάλογο με το τοπίο. Διαθέσιμο από το http://charikliavlachaki.blogspot.gr/2012/02/normal-0-false-false-false-el-x-none-x.htm.

– Γιακουμακάτος Ανδρέας, Η περιβαλλοντική αναστήλωση. Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», 29/8/1999.

– «Η Λάρισα στην 15^η Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας». Με τη συμμετοχή της γλύπτριας πολεοδομικού τοπίου Νέλλας Γκόλαντα. Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 5/2/2017.

– Καράμπα Λίνα, Νέλλα Γκόλαντα: Ο πέτρινος ποταμός. 36 Πορτρέτα Δημιουργών. Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 13/1/2002.

– Κέκου Εύα, Νέλλα Γκόλαντα: Η εμπλοκή του χώρου – από τα Χαρακτικά στα Κατοικημένα Γλυπτά Τοπία. Art 22, Περί Τέχνης Ενημέρωση.

– ΛΑΡΙΣΑ 8000 χρόνια νεότητας. Νέλλα Γκόλαντα, «Η ανάκτηση του Ιστορικού Κέντρου. Αισθητικοί χειρισμοί». Δήμος Λαρισαίων (Έκδ. 2008).

– Ο «Γλυπτός Ποταμός» της Λάρισας υποψήφιος για το βραβείο Τοπίου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Το εντυπωσιακό έργο στην πλατεία Ταχυδρομείου είναι η πρώτη ελληνική συμμετοχή στον διαγωνισμό. Εφημερίδα «LIFO», 1/4/2017.

– Παπανικολάου Μιλτιάδης, Ιστορία της Τέχνης στην Ελλάδα. 18^ος και 19^ος αιώνας. Τόμος 2 (Εκδόσεις Αδάμ, Πέργαμος Εκδοτική, Αθήνα 2002).

– Πουρνάρα Μαργαρίτα, Νέλλα Γκόλαντα, η καλλιτέχνις που «σμίλεψε» τον δημόσιο χώρο. Εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 15/3/2017.

– “Τα «γλυπτά τοπία» της Ν. Γκόλαντα… πήγαν Βενετία”. Εκτίθενται στην 15^η Διεθνή Biennale Αρχιτεκτονικής. Εφημερίδα «LARISSANET» Λάρισας, 2/7/2016.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΡΓΩΝ – Βάσω Πανάγου

Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET

Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.