Γράφει η Βάσω Πανάγου
Πριν μερικούς μήνες κυκλοφόρησε στην Κύπρο το βιβλίο της Λαρισαίας Καθηγήτριας και Αντιπροέδρου της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών, Ευφροσύνης Ριζοπούλου-Ηγουμενίδου με τίτλο «Κατάστιχον Περιουσίας του Δραγομάνου της Κύπρου Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου».
Η Δρ. Ευφροσύνη (Φρόσω) Ριζοπούλου-Ηγουμενίδου γεννήθηκε στη Λάρισα. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Προϊστορική και Κλασική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Χαϊδελβέργης και στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και Μουσειολογία στο ICCROM στη Ρώμη. Είναι διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 1978 εγκαταστάθηκε στην Κύπρο. Εργάστηκε ως καθηγήτρια στη Μέση Εκπαίδευση (1980-1982). Κατόπιν στο Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου ως Αρχαιολογικός Λειτουργός (1983-1995) και ως υπεύθυνη του Κλάδου Νεότερου Πολιτισμού (1990-1995). Από το 1995 έως το 2013 εργάστηκε ως Καθηγήτρια Λαϊκής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Από το 2012 είναι Εμπειρογνώμων της Κυπριακής Εθνικής Επιτροπής UNESCO για την εφαρμογή της Σύμβασης για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Από το 2013 είναι Ομότιμη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και από το 2015 Adjunct Professor στο Ινστιτούτο Κύπρου (The Cyprus Institute) στη Λευκωσία. Το 2019 εξελέγη ιδρυτικό μέλος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών και Αντιπρόεδρος της Ακαδημίας.
Το βιβλίο που κυκλοφόρησε στη Λευκωσία το 2020, έχει ακριβή τίτλο «Κατάστιχον Περιουσίας του Δραγομάνου της Κύπρου Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου, Συμβολή στην έρευνα του υλικού, κοινωνικού και πνευματικού βίου της Κύπρου κατά τον 18ο και τις αρχές του 19ου αιώνα» και είναι έκδοση του Ιδρύματος Αναστάσιος Γ. Λεβέντης. Αποτελείται από 629 σελίδες και 232 εικόνες.
Ο Χατζηγεωργάκης Κορνέσιος υπήρξε μία σημαντική αλλά και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της Κύπρου στα τέλη του 18ου με αρχές του 19ου αιώνα, που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο και άφησε τη σφραγίδα του στο νησί. Ήταν Δραγομάνος (διερμηνέας) του Σεραγίου για 30 έτη, ο σημαντικότερος, με τεράστια περιουσία, εύρος εξουσίας, κύρος, πολιτική δύναμη, κοινωνική προβολή, δυναμισμό και αγέρωχη στάση έναντι των Οθωμανών. Τα κοινωφελή έργα του, οι αγαθοεργίες και οι μεγάλες δωρεές του, οι σχέσεις του με ανώτερους κύκλους του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αξιωματούχους της Υψηλής Πύλης, Φαναριώτες και άλλες σημαντικές προσωπικότητες, αλλά και ο φθόνος, η πτώση, οι καταγγελίες σε βάρος του, η φυγή του και το τραγικό και βίαιο τέλος του στην Κωνσταντινούπολη το 1809, τον καθιστούν ένα ιστορικό πρόσωπο με εξέχουσα θέση στην τοπική ιστοριογραφία. Η ζωή του περιγράφεται από περιηγητές του νησιού, προξένους χωρών, ενώ τεκμήρια σώζονται σε σημαντικά αρχεία. Αναφορές για τον Δραγομάνο απαντώνται σε εκκλησιαστικές πηγές, σε λαϊκό άσμα και στη σύγχρονη λογοτεχνία. Η ιστορία του Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου είναι αποτυπωμένη στη συλλογική μνήμη.
Ο χαρακτήρας του βιβλίου είναι πολυδιάστατος και πολύπλευρα αναγνώσιμος, το περιεχόμενό του άπτεται της ειδικότητας του φιλόλογου, γλωσσολόγου, αρχαιολόγου, ιστορικού, βυζαντινολόγου, εθνολόγου, αρχιτέκτονα, ακόμη και συντηρητή χαρτιού. Η βιβλιογραφία –ξενόγλωσση και ελληνική- είναι εκτενής, οι πηγές πρωτογενείς, οι χάρτες διαφωτιστικοί, οι φωτογραφίες ιδιαίτερα καλαίσθητες και ερμηνευτικές. Πραγματεύεται το ιδιόχειρο κατάστιχο της περιουσίας του Χατζηγεωργάκη, που διασώθηκε από τους απογόνους του και καταγράφει την ακίνητη και κινητή περιουσία του περίφημου Δραγομάνου. Η προσέγγιση του κατάστιχου είναι επιστημονική, αναλυτική και ερμηνευτική με σχόλια. Το κείμενό του παρατίθεται ολόκληρο στο πρωτότυπο και σε διπλωματική μεταγραφή.
Παράλληλα στο βιβλίο παρουσιάζονται η ιδιωτική και κοινωνική ζωή στην Κύπρο στα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου αιώνα, η θέση του νησιού στην Οθωμανική αυτοκρατορία, οι οικονομικές και πολιτιστικές σχέσεις με την Ευρώπη και σημαντικές πόλεις της Μεσογείου, όψεις του υλικού βίου, θρησκευτικές αντιλήψεις κ.ά. Ο αναγνώστης, μέσα από την καταγραφή του συσσωρευμένου πλούτου, δυσανάλογου με τα πενιχρά μέσα διαβίωσης των άλλων κοινωνικών στρωμάτων, μπορεί να ανασυνθέσει τον τρόπο ζωής της ελίτ της Κύπρου, των ατόμων που κατείχαν την κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας, και να κατανοήσει την δύναμη των πραγμάτων ως φορέων οικονομικού και κοινωνικού status, αξιών και συμπεριφορών.
Το κατάστιχο έχει μεγάλο ενδιαφέρον: με κόκκινο εξώφυλλο και χαρτί από τη Λυών της Γαλλίας με υδατόσημα, και χειρόγραφη καταγραφή ανάμεσα στα έτη 1794-1822 με κόκκινο αρχικά και στη συνέχεια με μαύρο μελάνι, που φανερώνει την αλλαγή του γραφέα και τις ανατροπές στην ιστορία του Δραγομάνου και της οικογένειάς του. Ο γλωσσικός πλούτος, το πλήθος των ονομάτων (χριστιανών και μουσουλμάνων με τις ιδιότητές τους) και κυρίως όλα τα υπάρχοντα (κινητά και ακίνητα, τα περισσότερα στη Λευκωσία, εκ των οποίων 15 ήταν οι κατοικίες) και τα αντικείμενα που καταγράφονται και περιγράφονται με ακρίβεια. Η ορθόδοξη χριστιανική πίστη του Χατζηγεωργάκη προβάλλεται με πολλούς τρόπους στο κατάστιχο, στο οποίο η θρησκευτικότητα είναι έντονη. Στις τελευταίες σελίδες καταγράφονται με χρονολογική σειρά οι γεννήσεις και τα αστρολογικά ζώδια των έξι παιδιών του Δραγομάνου, με την ανάλογη ερμηνεία (με γνώση των θεμελιωδών αρχών της αστρονομίας) και τις συμπληρώσεις του πρωτότοκου γιου του, Χριστόδουλου. Με την αλλαγή του γραφέα, το «εγώ» του Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου στο κατάστιχο γίνεται «εμείς» από τον Χριστόδουλο και τα θέματα αφορούν όλη την οικογένεια και το διαλυμένο πλέον νοικοκυριό.
Όλα τα καταγεγραμμένα ακίνητα στο Κατάστιχο έχουν χαθεί, εκτός από το διώροφο αρχοντικό-κονάκι. Η οικία του Χατζηγεωργάκη, αρχοντικό του 18ου αι. που ανεγέρθη πάνω σε κατάλοιπα μεσαιωνικής κατοικίας του 15ου αι., διασώζεται στο κέντρο της παλιάς Λευκωσίας. Αποτελεί κηρυγμένο μνημείο από το 1935, ξεχωρίζει για τον αρχιτεκτονικό του τύπο, το μέγεθος και τον πλούσιο εσωτερικό ζωγραφικό διάκοσμο και από το 1987 λειτουργεί ως Εθνολογικό Μουσείο. Στο κατάστιχο υπάρχουν αναφορές στην παρουσία εικόνων και βιβλίων στο αρχοντικό, υποδηλώνοντας κατοχή ιδιωτικής βιβλιοθήκης του δραγομάνου, δυστυχώς όμως δεν έχει διασωθεί ο κατάλογος των βιβλίων. Επίσης η καταγραφή ειδών ιπποσκευής και η κατοχή πλοίων για μεγάλης εμβέλειας, μακρινών αποστάσεων εμπόριο. Εντυπωσιακά είναι τα 4 ζωγραφικά πορτρέτα που διασώθηκαν στο αρχοντικό (2 του Χατζηγεωργάκη, ένα του γιου του Ιωάννη και ένα της συζύγου του Ιωάννη, Ιουλιανής).
Το κατάστιχο του Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου, πρωτογενής πηγής για την έρευνα της ιστορίας της Κύπρου και σημείο αναφοράς για έναν κόσμο που έχει χαθεί, αποτελεί το opus magnum μιας παλιάς Λαρισαίας, συμπατριώτισσάς μας, η οποία συγκαταλέγεται ανάμεσα στους Λαρισαίους που τιμούν την πόλη μας μακριά από αυτήν.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
