Οι προτομές των Ιωάννη Κέλλα και Γιάννη Παπαγαρυφάλλου

Γράφει η Βάσω Πανάγου

Οι άλλες δύο προτομές στο πάρκο των γλυπτών στο Φρούριο της Λάρισας είναι του Ιωάννη Κέλλα και του Γιάννη Παπαγαρυφάλλου.

Την ορειχάλκινη προτομή του Ιωάννη Κέλλα φιλοτέχνησε ο Θεόδωρος Παπαγιάννης. Ο γλύπτης Θεόδωρος Παπαγιάννης γεννήθηκε στο Ελληνικό Ιωαννίνων το 1942. Σπούδασε με υποτροφία στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1960-1965) με καθηγητές τους Γιάννη Παππά (γλυπτική) και Νίκο Κερλή (γυψοτεχνία-χαλκοχυτική). Ως υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (1966-1968) πραγματοποίησε μελέτες πάνω στην αρχαιοελληνική και μεσογειακή τέχνη. Παρουσίασε έργα του για πρώτη φορά το 1967 κατά τη διάρκεια έκθεσης στο Ζάππειο. Το 1970 ξεκίνησε την πανεπιστημιακή του πορεία ως βοηθός στο εργαστήριο γλυπτικής του Γιάννη Παππά στην ΑΣΚΤ. Το 1975 πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στο Κέντρο Εικαστικών Τεχνών της Αθήνας, στου οποίου την ίδρυση συμμετείχε. Συνέχισε τις σπουδές του στην Ecole des Arts Appliques et des Metiers d’ Art στο Παρίσι (1981-82) και στη συνέχεια το 1987 εκλέχτηκε Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και το 1991 αναδείχτηκε Τακτικός Καθηγητής στο Α΄ Εργαστήριο Γλυπτικής.

Πραγματοποίησε πολλές ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε πλήθος ομαδικών, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει σχεδιάσει το μετάλλιο της εισόδου της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ. το 1979 και το μετάλλιο για τον εορτασμό των 150 χρόνων της Βουλής των Ελλήνων το 1978. Φιλοτέχνησε ανδριάντες, μνημεία και προτομές. Γλυπτά του υπάρχουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές μουσείων και πινακοθηκών και σε πολλούς δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο γλύπτης ασχολήθηκε με τη μνημειακή γλυπτική αλλά και με μικρού μεγέθους έργα. Σε όλες τις φάσεις της δημιουργίας του, η ανθρώπινη φιγούρα αποτελεί το επίκεντρο του έργου του. Δημιούργησε μορφές αυστηρότητας και λιτότητας και από τη νατουραλιστική απεικόνιση πέρασε σε πιο αφαιρετικές φόρμες. Έχει τιμηθεί µε πολλά βραβεία και διακρίσεις (Α΄ Βραβείο στο διαγωνισμό για το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης – Βόλος 1985, Α΄ Βραβείο στο διαγωνισμό για το Μνημείο της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου – Γιάννενα 1985, Α΄ Βραβείο στο διαγωνισμό για το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης). Το έργο του «Οι δρομείς» (23 μ. ύψος), με συμβολικό χαρακτήρα γύρω από τη μετανάστευση, έχει τοποθετηθεί στο διεθνές αεροδρόμιο O’ Hare του Σικάγο. Το 2009 ξεκίνησε τη λειτουργία του το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης» στο Ελληνικό Ιωαννίνων του Δήμου Κατσανοχωρίων, που στεγάζεται στο πετρόκτιστο Δημοτικό Σχολείο Ελληνικού της δεκαετίας του ’30, με μοναδικά εκθέματα στις αίθουσες και τους διαδρόμους (προτομές, προπλάσματα, γλυπτά).

Κάτω από τη φυλλωσιά ψηλών δέντρων στον λόφο του Φρουρίου και στο πάρκο των γλυπτών, βρίσκεται η μπρούτζινη προτομή του Γιάννη Κέλλα, «ΛΑΡΙΣΑΙΟΥ ΣΜΗΝΑΡΧΟΥ ΗΡΩΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1940-1945 ΠΟΥ ΜΕ ΑΝΕΠΑΝΑΛΗΠΤΕΣ ΝΙΚΕΣ ΔΟΞΑΣΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ, ΔΙΑΣΩΣΑΣ ΤΗΝ ΓΕΝΝΕΤΗΡΑ ΠΟΛΗ», όπως αναγράφεται στην επιγραφή του μαρμάρινου βάθρου. Το έργο φιλοτεχνήθηκε και στήθηκε το 1980, με δαπάνη του αδελφού του, Αλεξ. Κέλλα, Διευθυντή του Υπ. Γεωργίας, το οποίο δηλώνεται εγχάρακτα στο μνημείο. Ο Ιωάννης Κέλλας (1908-1966) ήταν αεροπόρος και αξιωματούχος της Πολεμικής Αεροπορίας. Τελείωσε το σχολείο στη Λάρισα, όπως και την Αβερώφειο Γεωργική Σχολή και κατόπιν κατατάχθηκε στην Αεροπορία. Αποφοίτησε από τη Σχολή Πολέμου στην Αθήνα. Διετέλεσε Διοικητής της 21ης Μοίρας Διώξεως από τη συγκρότησή της μέχρι το τέλος του πολέμου και της 335 Ελληνικής Μοίρας Διώξεως στη Μέση Ανατολή. Είχε στο ενεργητικό του τις περισσότερες καταρρίψεις εχθρικών αεροπλάνων. Μετά τον πόλεμο συνέχισε στην πολιτική αεροπορία, ως κυβερνήτης στις Ολυμπιακές Αερογραμμές. Ο Ιωάννης Κέλλας απεικονίζεται στην προτομή με τη στρατιωτική του στολή και το δίκοχο στην κεφαλή. Η δωρικότητα της ενδυμασίας με τις άκρως απαραίτητες λεπτομέρειες, που λειτουργεί και ως άξονας συμμετρίας, έρχεται σε αντίθεση με την δυνατή εκφραστικότητα του προσώπου, που υπερέχει στην προτομή. Το έργο διακρίνεται για τη ζωντάνια που αποπνέει: του ήρωα πιλότου, με τις επιτυχείς επιχειρήσεις και νίκες του έναντι του εχθρού. Ένα ελαφρύ μειδίαμα στα καλοσχηματισμένα χείλη του απεικονιζόμενου, μεταφέρει στον θεατή το αίσθημα της αισιοδοξίας. Στο βάθρο της προτομής υπάρχει η υπογραφή του καλλιτέχνη.

Η προτομή του Γιάννη Παπαγαρυφάλλου είναι έργο του Ζάχου Μπεκιάρη. Ο Ζάχος Μπεκιάρης ήταν γλύπτης, σκηνογράφος και καθηγητής καλλιτεχνικών. Γεννήθηκε στον Αμπελώνα Λάρισας το 1931 και πέθανε το 2013. Μετά την αποφοίτησή του από το Δημοτικό Σχολείο Αμπελώνα συνέχισε τις σπουδές του στο 1ο Γυμνάσιο Λάρισας. Στα 27 του χρόνια έδωσε εξετάσεις στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου σπούδασε ως υπότροφος, γλυπτική στο εργαστήριο του Γιάννη Παπά, ενώ ταυτόχρονα φοίτησε και στο εργαστήριο σκηνογραφίας με δάσκαλο τον Β. Βασιλειάδη. Αποφοίτησε το 1963 με άριστα, λαμβάνοντας υποτροφία σε όλη τη διάρκεια των σπουδών του. Συμμετείχε σε πολλές εκθέσεις και έλαβε ποικίλες διακρίσεις. Στην αρχή ασχολήθηκε με ρεαλιστικές σκηνές της καθημερινής ζωής. Mε το έργο «Υδροχοούσα Χωρική», το οποίο αργότερα δώρισε στον Δήμο Αμπελώνα, έλαβε το 2ο βραβείο στην έκθεση Φιλοθέης το 1978.

Έργα του κοσμούν μνημεία και χώρους σε Αμπελώνα, Λάρισα, Αθήνα, Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις. Φιλοτέχνησε γύρω στις 50 προτομές και 14 Ηρώα, που βρίσκονται σε δημόσιους χώρους και ιδιωτικές συλλογές. Ως καθηγητής καλλιτεχνικών εργάστηκε στη Λάρισα και στην Αθήνα. Μετά από διαγωνισμό του Υπουργείου Παιδείας συνέγραψε βιβλίο για τα καλλιτεχνικά της Β΄ Γυμνασίου, το οποίο κέρδισε το 1ο βραβείο και εκδόθηκε από τον Οργανισμό Εκδόσεων Σχολικών Βιβλίων και ετοίμασε προς έκδοση δεύτερο βιβλίο για το Γυμνάσιο και Λύκειο. Ήταν μέλος του ΕΕΤΕ. Τη γενέτειρά του, τον Αμπελώνα της Λάρισας, κοσμούν τα έργα του «Υδροχοούσα Χωρική» και το μνημείο για τους πεσόντες Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης του Αμπελώνα 1940.

Στον λόφο του Φρουρίου στο «πάρκο των γλυπτών», υπάρχει η προτομή του Γιάννη Παπαγαρυφάλλου, έργο του γλύπτη σε μπρούτζο, σε ψηλό μαρμάρινο βάθρο. Ο Γιάννης Παπαγαρυφάλλου (Λάρισα 1915-1948) υπήρξε κορυφαία μορφή της ελληνικής δημοσιογραφίας, αγωνιστής της Αριστεράς και ιδρυτικό μέλος του ΕΑΜ στη Λάρισα. Εγκατέλειψε τη Νομική Σχολή και διορίστηκε για ένα διάστημα στην Ένωση Συνεταιρισμών Λαρίσης. Έλαβε μέρος στον πόλεμο της Αλβανίας στην πρώτη γραμμή. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση, με αποκορύφωμα το στεφάνωμα του αφιερωμένου στο 1821 Ηρώου στο Αλκαζάρ, τον Οκτώβριο του 1942. Εξαιτίας αυτής του της ενέργειας ρίχτηκε στις ιταλικές φυλακές και βασανίστηκε. Ήταν ο τελευταίος διευθυντής της εφημερίδας «Αλήθεια». Υπερασπίστηκε πιστά και αταλάντευτα τα ιδανικά της Αντίστασης και τις ιδέες του και οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 20 Μαρτίου του 1948, θύμα των έκτακτων στρατοδικείων. Η μορφή του απεικονίζεται σοβαρή και σκεπτική, με το κλασικό αντρικό ντύσιμο της εποχής. Εκτός από τα βιογραφικά του στοιχεία, στο βάθρο αναγράφεται: «ΕΔΩΣΕ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΙΣΤΕΥΟΝΤΑΣ Σ’ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΚΟΣΜΟ». Στο δεξί μπράτσο της προτομής βλέπουμε και την υπογραφή του γλύπτη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– Λυδάκης Στέλιος, Οι Έλληνες Γλύπτες – Η νεοελληνική γλυπτική: ιστορία – τυπολογία – λεξικό γλυπτών (Εκδοτικός οίκος «Μέλισσα», Αθήνα 1981), Τόμ. 5^ος.

– Λυδάκης Στέλιος, Η νεοελληνική γλυπτική: ιστορία – τυπολογία – λεξικό γλυπτών (Εκδοτικός οίκος «Μέλισσα», Αθήνα 2011).

– Θεόδωρος Παπαγιάννης. Διαθέσιμο από το http://www.theodoros-papagiannis.gr/

– Λάζου Μαριάννα, Παγκόσμια αναγνώριση για τον Ηπειρώτη γλύπτη Θ. Παπαγιάννη. Ανεξάρτητος Τύπος της Ηπείρου 17/5/2011.

– Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης». Διαθέσιμο από το https://www.mcap.gr/

– Μπίστικα Ελένη, «Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης», ένα κύτταρο πολιτισμού και σχολειό τέχνης στο Ελληνικό Ιωαννίνων». Εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 6/9/2009.

– Ιωάννης Κέλλας. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Ιωάννης_Κέλλας.

– Ζιαζιάς Γιώργος, Τοπωνυμική Εγκυκλοπαίδεια Οδών και Πλατειών Λάρισας (Λάρισα 1995).

– Καλογιάννης Βάσος, «Η Ελλάδα και η Λάρισα τιμούν τον ήρωα Ιωάννη Κέλλα. Με την ευκαιρία των αποκαλυπτηρίων της προτομής του στο χώρο του Φρουρίου». Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 15/4/1980.

– Τσόλας Κώστας, «Ο Αμπελώνας τιμά τον Ζάχο Μπεκιάρη. Θα δοθεί το όνομά του σε δρόμο της πόλης». Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 8/12/2013.

– Λυδάκης Στέλιος, Οι Έλληνες Γλύπτες – Η νεοελληνική γλυπτική: ιστορία – τυπολογία – λεξικό γλυπτών (Εκδοτικός οίκος «Μέλισσα», Αθήνα 1981), Τόμ. 5^ος.

– Κουρτικάκης Κ. Αντώνιος, Λεύκωμα Ελλήνων Καλλιτεχνών (1800-1977), τόμος Β. Ζωγράφοι – Γλύπτες – Χαράκτες – Αγιογράφοι – Διακοσμητές – Ξυλογλύπτες – Κεραμίστες (Αθήνα 1977).

– Ρηγόπουλος Ε., «Η γειτονιά των μνημείων». Πάρκο γλυπτών και προτομών το Φρούριο. Αριθμούν 14 μαζί με όσα βρίσκονται υπό κατασκευή. Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 10/10/2010.

– «“Αφανής και λησμονημένοςˮ. Ένας μάρτυρας της ελληνικής δημοσιογραφίας που εκτελέστηκε κατά τον Εμφύλιο και αγνοήθηκε από τους συντρόφους του». Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», 9/9/2001.

– «Γιάννης Παπαγαρυφάλλου. “Κάλεσμα αγώνα για ζωή η κληρονομιά τουˮ». Εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», 20/4/2004.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ Αρχείο Θεόδωρου Παπαγιάννη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΖΑΧΟΥ ΜΠΕΚΙΑΡΗ Αρχείο Ξενοφώντα Μπεκιάρη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΡΟΤΟΜΩΝ Βάσω Πανάγου

Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET

Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.