Γράφει ο Δρ Χαράλαμπος Β. Στεργιούλης
B΄ μέρος
Μετά την πρώτη ενθύμηση του έτους 1452 (;) τη σχετική με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης η οποία είχε καταχωριστεί επί του ξύλου της στάχωσης της «Ἱερᾶς Κατηχήσεως» συναντούμε μία δεύτερη «ενθύμηση» η οποία αναφέρεται στον θάνατο του σουλτάνου Μουράτ Δ΄ (1623-1640): «† 1640 Ἰουνίου 30 ἀπέθανεν ὁ σουλτάν Μουράτης» (Λάμπρος, σ. 189, αρ. 260). Ο Μουράτ Δ΄, ένας από τους πλέον ικανούς σουλτάνους, προσπάθησε να θεραπεύσει μερικά από τα τρωτά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, καταδιώκοντας αμείλικτα τους υπεύθυνους των ατασθαλιών και της διαφθοράς στη διοίκηση και εμφυσώντας νέα ζωή στον οργανισμό του κράτους. Η σκληρότητα που επιδείκνυε, όπως στην καταστολή των εξεγέρσεων των ανατολικών επαρχιών, δημιούργησε αρνητική εικόνα για το πρόσωπό του. Ίσως γι’ αυτόν τον λόγο καταγράφεται και ο θάνατός του στην παραπάνω υπ’ αριθμό 260 ενθύμηση.
Η αμέσως επόμενη ενθύμηση αναφέρεται στη νομισματική αναπροσαρμογή που επέβαλε ο Ιμπραήμ Α΄(1640-1648), διάδοχος του Μουράτ Δ΄: «† 1641 ἐχάλασαν τά ἄσπρα ὁποῦ εἶχεν τό γρόση ἄσπρα 120 και ήλθεν εις ἄσπρα – 80» (Λάμπρος, σ. 160, αρ. 261). Κατ’ αυτόν τον τρόπο το γρόσι είχε 70-80 άσπρα αντί 120 που είχε πριν γίνει η αναπροσαρμογή. Πρόκειται για τη γνωστή νομισματική μεταρρύθμιση του Ιανουαρίου 1641, η οποία με τη νέα ισοτιμία που επέφερε προκάλεσε μία σχετική σταθερότητα στην οικονομία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μέχρι το 1669 περίπου. Και αυτό το γεγονός δεν άφησε αδιάφορο τον γραφέα, ο οποίος αντιλήφθηκε τη θετικότητα του μέτρου.
Αφήνοντας τα γεγονότα με γενικότερο χαρακτήρα, ο ίδιος γραφέας σε επόμενη επόμενη ενθύμηση του, του έτους 1661, αναφέρεται σε ένα γεγονός με τοπικό χαρακτήρα: «† 1661 ἐτράνεψαν τήν Παναγία· καί χάλασαν τους Αγίους Πάντας» (Λάμπρος, σ. 194, αρ. 282). Μία ενθύμηση η οποία έχει σχέση με τους ναούς της πόλης, αφού αναφέρεται στην ύψωση του ναού της Παναγίας και στην καταστροφή του ναού των Αγίων Πάντων, για τον οποίο δεν γνωρίζουμε την περιοχή στην οποία ήταν κτισμένος, όπως σημειώνει ο Κώστας Σπανός.
Το 1668 ο σουλτάνος Μωάμεθ (Μεχμέτ) Δ΄ (1648-1687) αφήνει την Κωνσταντινούπολη και μεταφέρει την έδρα του στη Λάρισα, κατά τη διάρκεια του τρίτου βενετοτουρκικού πολέμου (1645-1669), με το πρόσχημα της καλύτερης παρακολούθησης των επιχειρήσεων του τουρκικού στρατού στην Κρήτη. Η παραμονή του στη Λάρισα και η βαρύτατη φορολογία που επέβαλε, ανάγκασε τους χριστιανικούς πληθυσμούς να φύγουν από την πόλη και να μετακινηθούν στα ορεινά. Την παρουσία του επιβεβαιώνει και ο γραφέας στην έκδοση της «Ἱερᾶς Κατηχήσεως»: «† 1670 ἦλθεν ὡ βασιλεύς ω σουλτάν Ἀχμάτης εἰς τήν Λάρησα ὅπου ἐπολεμοῦσαν τήν Κρήτην» (Λάμπρος, σ. 197, αρ. 295).
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως η επόμενη ενθύμηση αναφέρεται στην κατάληψη της Χίου από τους Βενετούς: «† 1694 Αὐγούστου 4 ἐπῆραν οἱ Βενετζιάνοι τήν Χήον» (Λάμπρος, σ. 203, αρ. 325). Πράγματι, η σύντομη κατάληψη της Χίου από τους Βενετούς (1694-1695) ήταν ένα γεγονός μεγάλης σημασίας για την τύχη του νησιού, αφού οδήγησε στην επαναδιαπραγμάτευση του καθεστώτος της Χίου, στην περιστολή των προνομίων της εμπορικής αριστοκρατίας, η οποία σε μεγάλο βαθμό άρχισε να μετακινείται προς την Σμύρνη και άλλα εμπορικά κέντρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και στην έξωση της συντριπτικής πλειονότητας του καθολικού πληθυσμού από το νησί μετά την ανακατάληψή του από τους Οθωμανούς.
Ακολουθούν δύο ενθυμήσεις με ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι οποίες αναφέρονται σε δύο κληρικούς της Λάρισας οι οποίοι υπέστησαν μαρτυρικό θάνατο από τους Οθωμανούς – με διαφορά πέντε χρόνων ο ένας από τον άλλο, το 1702 ο πρώτος και το 1707 ο δεύτερος– και θα μπορούσαν και αυτοί να συγκαταλέγονται στη χορεία των Νεομαρτύρων. Δυστυχώς όμως δεν γνωρίζουμε τίποτε περισσότερο για τους δύο ιερείς ή για τον μαρτυρικό τους θάνατο. Οι δύο ενθυμήσεις είναι η μοναδική μέχρι σήμερα μαρτυρία. Πρόκειται για τους μάρτυρες παπά Φόρλη και παπά Κυριακό. Ο πρώτος υπέστη τον διά αγχόνης θάνατο από τους Οθωμανούς, ενώ ο δεύτερος φαίνεται ότι υπέστη μία σειρά από μαρτύρια. Οι ενθυμήσεις έχουν ως εξής: «† 1702 ἐκρέμασαν τόν παπα Φόρλη Ὀκτωβρίου 12» (Λάμπρος, σ. 206, αρ. 337) και «† 1707 ἐμαρτύρησε ω παπα Κηρηάκεις» » (Λάμπρος, σ. 207, αρ. 341).
Μεταξύ των δύο αυτών ενθυμήσεων καταγραφής του μαρτυρικού θανάτου των δύο ιερέων μεσολαβεί μία ενθύμηση της δολοφονία του βεζίρη του «Ταλτά Πάνει» από τον σουλτάνο Μουσταφά Β΄ (1695-1703), επί της βασιλείας του οποίου υπογράφηκε η συνθήκη του Κάρλοβιτς (1699), συμφωνα με την οποία αναγνωρίστηκε η Οθωμανική αυτοκρατορία ως ευρωπαϊκή δύναμη. Η ενθύμηση είναι η εξής: «† 1704 ἔπνηξεν ὁ σουλτάν Μουσταφάς τον βεζίρη τοῦ Ταλτά Πάνει» (Λάμπρος, σ. 206, αρ. 338).
Το 1710-1711 ξεσπά ένας από τους πολλούς στην Ιστορία ρωσοτουρκικούς πολέμους. Στις 9 Νοεμβρίου 1710 ο σουλτάνος Αχμέτ Γ΄ (1703-1730) κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας του Μεγάλου Πέτρου. Χωρίς να έχει περιθώρια διπλωματικών ελιγμών ο Μέγας Πέτρος, λίγους μήνες αργότερα (11 Μαρτίου 1911), κήρυξε με τη σειρά του τη Ρωσία σε εμπόλεμη κατάσταση με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Την πρόκληση αυτού του πολέμου μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών διέσωσε η παρακάτω ενθύμηση της «Ἱερᾶς Κατηχήσεως»: «† 1711 ἐσήκουσεν ὁ σουλτάν Ἀχμάτης σεφέρη μέν τό Μόσχονβον» (Λάμπρος, σ. 208, αρ. 345)». Ο πόλεμος κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία για τον τσάρο, αφού αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Οθωμανική αυτοκρατορία το λιμάνι του Αζώφ, να διαλύσει τον στόλο που κατασκεύαζε εκεί και να υπογράψει και μία ακόμη σειρά ταπεινωτικών όρων (21 Ιουλίου 1711).
(συνεχίζεται)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ι. Χασιώτης, ‘‘Ο Κρητικός πόλεμος (1645-1669) και η εποποιΐα της πολιορκίας του Χάνδακος (1648-1669)’’, στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. 10, 334-350.
Κ. Σπανός, Θεσσαλικές Ενθυμήσεις 1404-1881, (τόμος Α΄: 1404-1799), Λάρισα 2011.
Ευτυχία Λιάτα, Φλωρία δεκατέσσερα στένουν γρόσια σαράντα, Η κυκλοφορία των νομισμάτων στον ελληνικό χώρο, 15ος – 19ος αι., [Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών 58], Αθήνα 1996.
Σαραντάκου Έφη, Μισαηλίδου Άννα, Μπενέκη Ελένη, Βαρλάς Μιχάλης, «Χίος», 2005, Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου, URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=6910>.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
