Γράφει ο Δρ Χαράλαμπος Β. Στεργιούλης
Α΄ μέρος
Ανάμεσα στις έντυπες εκδόσεις που διασώζονται στην ιστορική Πατμιάδα Βιβλιοθήκη, βρίσκεται και η «Ἱερά Κατήχησις, ἤτοιτῆς Θείας καί Ἱερᾶς Λειτουργίας Ἐξήγησις …» του Κερκυραίου ιατροφιλοσόφου Νικολάου Βουλγάρεως η οποία πρωτοεκδόθηκε το 1681 στη Βενετία. Η συγκεκριμένη έκδοση της «Ἱερᾶς Κατηχήσεως» ανήκε, όπως μας πληροφορεί ο Σπυρίδων Λάμπρος, στον πρώην πανιερώτατο μητροπολίτη Πηλουσίου Αμφιλόχιο Κάππο(1820-1902). Εκείνο όμως που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι ότι το συγκεκριμένο αντίτυπο, προτού φθάσει στα χέρια του μητροπολίτη πρώην Πηλουσίου, βρέθηκε κάποια στιγμή στη Λάρισα, λίγο μετά την έκδοσή του. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει ο Σπ. Λάμπρος από το πλήθος των ενθυμήσεων, συνολικά 22, οι οποίες προφανώς έχουν γραφεί από τον πρώτο κάτοχο του βιβλίου, ο οποίος έζησε στη Λάρισα, κατά το 18οαι. Οι ενθυμήσεις, εκτός της πρώτης (αρ. 126) η οποία περιγράφεται παρακάτω και αναφέρεται στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης, καταγράφουν γεγονότα που συνέβησαν μεταξύ των ετών 1640-1735.
Ευτυχές γεγονός ήταν η απόκτηση της συγκεκριμένης «Ἱερᾶς Κατηχήσεως» από τον Αμφιλόχιο Πηλουσίου, ο οποίος έδειχνε ιδιαίτερο ζήλο για τη συγκέντρωση χειρογράφων και βιβλίων με τα οποία πλούτισε τη βιβλιοθήκη της Πατμιάδας Εκκλησιαστικής Σχολής. Έτσι το σημαντικό αυτό παλαίτυπο για την ιστορία της Λάρισας δεν χάθηκε ούτε καταστράφηκε και εμείς είμαστε σε θέση να έχουμε μία μικρή αλλά αξιόλογη πηγή για την ιστορία της πόλης μας έναν αιώνα πριν την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.
Προτού όμως περάσουμε στην περιγραφή των «ενθυμήσεων» που εντοπίζονται στη συγκεκριμένη έντυπη έκδοση της βιβλιοθήκης της Πάτμου ας αναφερθούμε για λίγο στη ζωή και το έργο του ταπεινού αυτού λογίου επισκόπου.Επρόκειτο για μία αγία μορφή, ο οποίος καταγόταν από τη Πάτμο και υπήρξε σπουδαστής της Πατμιάδας Εκκλησιαστικής Σχολής. Σε νεαρή ηλικία έφυγε από την Πάτμο για τη Ρωσία προς αναζήτηση μίας καλύτερης τύχης. Η γνωριμία του όμως με κάποιους αγιορείτες μοναχούς της Ι.Μ. Παντελεήμονος Αγίου Όρους (Ρωσικό) μετέστρεψε εντελώς τους σχεδιασμούς του νεαρού Πάτμιου, ο οποίος αποφάσισε να τους ακολουθήσει κατά την επιστροφή τους στο Άγιον Όρος. Στο ρωσικό μοναστήρι ο Αμφιλόχιος έλαβε το σχήμα του μοναχού και στη συνέχεια χειροτονήθηκε διάκονος και ιερέας. Κάποια στιγμή οι πατέρες της Ι.Μ. Κουτλουμουσίου Αγίου Όρους τον κάλεσαν να αναλάβει την ηγουμενία της μονής. Ο Αμφιλόχιος δέχθηκε και άφησε τη μονή της μετανοίας του για να διακονήσει από τη νέα του θέση στο Κουτλουμούσι. Για μικρό χρονικό διάστημα άσκησε τα καθήκοντα του ηγουμένου και στη συνέχεια έφυγε και εντάχθηκε στην αδελφότητα της γειτονικής, στο Ρωσικό μοναστήρι, Ι.Μ. Ξενοφώντος.
Η φήμη του ως ενάρετου και πνευματικού ανδρός εξαπλώθηκε γρήγορα με αποτέλεσμα ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Νικάνωρ να τον χειροτονήσει, το 1866, μητροπολίτη Πηλουσίου. Στην ιστορική μητρόπολη Πηλουσίου ο Αμφιλόχιος παρέμεινε για τέσσερα χρόνια, μέχρι το 1870, όταν αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την Αίγυπτο μετά από απόφαση του νέου πατριάρχη Αλεξανδρείας Σωφρονίου Δ΄ (1870-1899) του οποίου το όνομα έχει συνδεθεί και με την άδικη εκδίωξη του αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως.
Ο Αμφιλόχιος, μετά την αναχώρησή του από την Αίγυπτο, επέστρεψε στο νησί του, στην Πάτμο (1871). Για τα επόμενα τριάντα χρόνια της ζωής του ο Αμφιλόχιος αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα στο νησί του. Εκτός από την ασκητική ζωή που ζει, κτίζει ναούς, καλλιγραφεί, αντιγράφει πατερικά κείμενα και μελετά. Η αγάπη του για τα βιβλία ήταν γνωστή. Ευρισκόμενος άλλωστε,κατά την προηγούμενη τετραετία, στην Αλεξάνδρεια δεν ήταν λίγα τα χειρόγραφα της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης, τα οποία έτυχαν της ιδιαίτερης φροντίδας του λογίου μητροπολίτη Πηλουσίου.
Η αγιότητα του Αμφιλοχίου ήταν επίσης γνωστή. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αίγυπτο μία επιδημία χολέρας ξέσπασε με χιλιάδες θύματα. Ο Αμφιλόχιος σε αντίθεση με πολλούς άλλους κληρικούς, οι οποίοι φοβήθηκαν μήπως αρρωστήσουν και άφησαν έτσι αβοήθητους τους χριστιανούς της Αιγύπτου, παρέμεινε στη θέση του, περιθάλπτοντας με κάθε τρόπο τους αρρώστους και όσους άλλους είχαν ανάγκη. Αλλά και στην Πάτμο, κατά τη διάρκεια μίας παρατεταμένης ανομβρίας, ο Αμφιλόχιος προσευχόταν αδιάκοπα για να βρέξει και να λυτρωθεί το νησί. Οι προσευχές του εισακούστηκαν από τον Θεό και μία δυνατή βροχή ανακούφισε τους κατοίκους.
Την ημέρα της εορτής του οσίου Σάββα του Ηγιασμένου ο ταπεινός αυτός επίσκοπος προαισθάνθηκε το τέλος του. Κοινώνησε των αχράντων Μυστηρίων και παρέδωσε το πνεύμα του στον Θεό. Ήταν 5 Δεκεμβρίου 1902.
Ανάμεσα στα βιβλία του, όπως είπαμε, περιλαμβανόταν και η έντυπη έκδοση της «ἹερᾶςἘξομολογήσεως» η οποία, αφού περιήλθε στα χέρια του, πήρε τη θέση της στα ράφια της βιβλιοθήκης της Πατμιάδας Σχολής και διασώθηκε χωρίς να καταστραφεί.
Το πρώτο χειρόγραφο σημείωμα που έχει γραφεί, όπως μας πληροφορεί ο Σπ. Λάμπρος, επί του ξύλου της στάχωσης της συγκεκριμένης «Κατηχήσεως» από το χέρι του γραφέα, πιθανότατα στη Λάρισα, έχει να κάνει με ένα γεγονός – σημείο αναφοράς για τον Ελληνισμό, την Άλωση της Κωνσταντινούπολης: «† 1452 Μαιου 29 εἰμέραΤρήτηἐπῆρεν ὁ ἀμηράςΜεεμέτηςτήνΚονσταντηνούποληκαίἐβασίλεβενεἰςαὑτήν ὁ Κοσταντήνος ὡ Παλεολόγος» (Λάμπρος, σ. 160, αρ. 126). Φυσικά η Άλωση της Κωνσταντινούπολης δεν έγινε το 1452 αλλά το 1453 και πρόκειται για λάθος του γραφέα. Πέρα όμως από αυτό η ως άνω αναφερόμενη ενθύμηση φανερώνει τη διάθεση των υπόδουλων Ελλήνων ‒ και μάλιστα όσων γνώριζαν γράμματα ‒ να διατηρήσουν στη μνήμη τους την τραγική πτώση της Κωνσταντινούποληςμε μας οδυνηρές για το γένος μας συνέπειες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Σπ. Λάμπρος, ‘‘Ενθυμήσεων ήτοι χρονικών σημειωμάτων συλλογή πρώτη (αρ. 1-562), Νέος Ελληνομνήμων 7 (1910), 113-313.
Θ. Μοσχονάς, ‘‘Μητροπολίται της Εκκλησίας Αλεξανδρείας από της Αραβικής κατακτήσεως (640-1900)’’, Εκκλησιαστικός Φάρος 41 (1945), 261.
Μωυσής μοναχός Αγιορείτης, Μέγα Γεροντικό εναρέτων αγιορειτών του εικοστού αιώνος, τόμ. Α΄, 1901-1955, σ. 43-44, εκδόσεις Μυγδονία, Θεσσαλονίκη 2011.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
