Γράφει η Βάσω Πανάγου
Το ψηλότερο σημείο της Λάρισας, στο βορειοκεντρικό τμήμα της πόλης και στο ιστορικό κέντρο, η Ακρόπολη ή ο λόφος του Φρουρίου (20 μ. ύψ.), όπως είναι ευρύτερα γνωστός, περιβάλλεται από τις οδούς Βενιζέλου, Ολύμπου, Δήμητρας και Γεωργιάδου (19 οικοδομικά τετράγωνα) και βρίσκεται πολύ κοντά στην κοίτη του Πηνειού ποταμού. Με τη μακραίωνη ιστορία του, την αδιάλειπτη και συνεχή κατοίκηση ανά τους αιώνες, την αξία και σημασία του πάντοτε για τη Λάρισα, αποτελεί έως σήμερα πυρήνα και σημείο αναφοράς για την πόλη και τους κατοίκους.
Η υψομετρική διαφορά του λόφου σε σχέση με την υπόλοιπη πόλη, έπαιξε σημαντικό έως καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τοπίου της Λάρισας. Εδώ βρισκόταν προϊστορικός οικισμός, η ακρόπολη στους αρχαίους χρόνους, ο ναός της Αθηνάς Πολιάδος, το α΄αρχαίο θέατρο στη Ν. πλαγιά του λόφου, το θρησκευτικό κέντρο της πόλης, η παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, λουτρό και μεσοβυζαντινός ναός. Επίσης, το οθωμανικό Μπεζεστένι (τέλη 15ου αι.), που σώζεται ακόμη και σήμερα και μέχρι τα τέλη του 19ου αι. χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό, δίνοντας την ονομασία «Φρούριο» στον χώρο. Η περιοχή αποτελούσε τη μοναδική ελληνική συνοικία (Τρανός Μαχαλάς, Δ. και ΝΔ. πλευρά του λόφου) στην πρώιμη Τουρκοκρατία.
Εδώ γινόταν το ξακουστό παζάρι κάθε Τετάρτη και υπήρχε η μεγάλη αγορά, καθιστώντας την περιοχή πυρήνα εμπορικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Επίσης εδώ βρισκόταν η Μητροπολιτική κατοικία, το Επισκοπικό Μέγαρο, Δημοτικό Σχολείο, καθώς και το δημόσιο ρολόι της πόλης. Σήμερα το πάρκο του Φρουρίου αποτελεί χώρο περιπάτου και αναψυχής, πολιτιστικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, άμεσα συνδεδεμένο με τον ναό του πολιούχου Αγίου Αχιλλείου, με βιοκλιματική ανάπλαση για τη βελτίωση του τοπικού μικροκλίματος της περιοχής και γενικότερα είναι παράδειγμα «αρχαιολογικού πάρκου», ενσωμάτωσης μνημείων-σύγχρονων χώρων και δραστηριοτήτων σε ενιαίο αστικό χώρο. Επίσης, αποτελεί μία σημαντική υπαίθρια γλυπτοθήκη.
Απέναντι από τον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Αχιλλείου, στη βόρεια πλευρά του λόφου του Φρουρίου, σ’ έναν ελεύθερο χώρο με πράσινο, συναντούμε την προτομή του Μητροπολίτη Λαρίσης, Πολύκαρπου Δαρδαίου, έργο του γλύπτη Μιχάλη Τόμπρου.
Ο Μιχάλης Τόμπρος (Αθήνα 1889–1974) ήταν γλύπτης της γενιάς του Μεσοπολέμου, πρωτοπόρος καλλιτέχνης, καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, ακαδημαϊκός και εκδότης περιοδικού εικαστικών τεχνών. Δυναμική προσωπικότητα με κλασική μόρφωση και άρτια τεχνική κατάρτιση. Καταγόταν από οικογένεια μαρμαρογλυπτών από το Κόρθι της Άνδρου. Ο πατέρας του ήταν μαρμαροτεχνίτης. Σπούδασε γλυπτική και σχέδιο στην Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα στην οποία γράφτηκε σε ηλικία 14 ετών (1903-1909), με δασκάλους τους Γεώργιο Βρούτο, Λάζαρο Σώχο, Αλέξανδρο Καλούδη και Δημήτριο Γερανιώτη, ενώ παράλληλα εργαζόταν στο εργαστήριο μαρμαρογλυπτικής του Ν.Μ. Περάκη.
Το 1912-1913 έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, ενώ το 1914 συνέχισε τις σπουδές του στο Academie Juliane School στο Παρίσι με υποτροφία κληροδοτήματος του Γεωργίου Αβέρωφ, με το ξέσπασμα του πολέμου όμως διέκοψε τις σπουδές του και επέστρεψε στην Αθήνα. Άρχισε να διδάσκει γλυπτική στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου το 1919, αλλά το 1923 παραιτήθηκε. Ως το 1928 έζησε στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή με την καλλιτεχνική πρωτοπορία και γνώρισε μεγάλους καλλιτέχνες όπως τον George Braque και τον Picasso. Κατά τα έτη 1934-35 υπήρξε εκδότης του περιοδικού τέχνης «Ο 20ός αιώνας», ο πρώτος εκδότης του πρώτου αμιγώς εικαστικού εικονογραφημένου περιοδικού στην Ελλάδα.
Διορίσθηκε Καθηγητής Γλυπτικής Β΄ της Σχολής Καλών Τεχνών το 1938. Τον Νοέμβριο του 1940 επέβλεψε τη μεταφορά των αρχαιοτήτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών και το 1943 αποσπάστηκε στη Διεύθυνση Καλών Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας. Το 1949 ο Τόμπρος δημιούργησε το έμβλημα του Δήμου Αθηναίων που χρησιμοποιείται και σήμερα. Διετέλεσε διευθυντής της ΑΣΚΤ το διάστημα 1957-1959 και το 1960 σταμάτησε να διδάσκει. Το 1967 η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε το Αριστείον Καλών Τεχνών και το 1968 τον εξέλεξε μέλος της.
Το 1970 εκλέχτηκε πρόεδρος της Ακαδημίας στην τάξη Γραμμάτων και Τεχνών. Φιλοτέχνησε ηρώα, προτομές, ανδριάντες και μνημειακά σύνολα. Το ευρύ έργο του (σε μάρμαρο, μπρούτζο, γύψο, πηλό) διακρίνεται για τον ρεαλιστικό ή κλασικό/ακαδημαϊκό χαρακτήρα, ενώ ελεύθερες συνθέσεις του έχουν νεωτεριστικά χαρακτηριστικά της εποχής του Μεσοπολέμου, καθώς και τις κυβιστικές και μετακυβιστικές τάσεις της Δύσης. Ήταν από τους πρώτους καλλιτέχνες που κινήθηκε με άνεση από την ακαδημαϊκή γλυπτική στους τρόπους της σύγχρονης γλυπτικής. Πήρε μέρος σε εκθέσεις στην Αθήνα και στο εξωτερικό (Παρίσι 1922, Μπιενάλε Βενετίας 1934, 1938, 1956, Διεθνής Έκθεση Παρισιού 1937, Διεθνής Έκθεση της Αιγύπτου 1947 και του Σαν Φραντσίσκο 1949, Μπιενάλε του Σάο Πάουλο 1955 κ.ά.), παρουσίασε το έργο του σε ατομικές και σημαντικές ομαδικές εκθέσεις (εκθέσεις με την Ομάδα Τέχνη, Salon des Artistes Francais, Salon des Tuileries Salon des Independents στο Παρίσι). Βραβεύτηκε το 1925, 1937 (GRAND PRIX) και το 1971 το Gold Medal Florence Biennale. Το 1979 έργα του δωρίστηκαν στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Άνδρου, όπου φυλάσσονται σε ειδική πτέρυγα.Πολλά έργα του υπάρχουν στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.
Ο Πολύκαρπος Δαρδαίος (Δάρδα Βορείου Ηπείρου 1778-Λάρισα 1821), κατά κόσμον Πέτρος Βέσσης, γεννήθηκε το 1778 στη Δάρδα της Βορείου Ηπείρου κοντά στην Κορυτσά. Παρακολούθησε μαθήματα σε Σχολές της περιοχής (Μοσχόπολη, Βεράτι, Καστοριά), και στα Ιωάννινα μαθήτευσε στο εκπαιδευτήριο του Ψαλλίδα, που τότε ήταν στην ακμή του. Το 1806 χειροτονήθηκε διάκονος, στην Κωνσταντινούπολη το 1808 εκλέχθηκε βοηθός επίσκοπος του Οικουμενικού Θρόνου, το 1809 έγινε Τοποτηρητής της Μητροπόλεως Εφέσου και το 1810 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Λαρίσης. Το 1811 ήρθε στη Λάρισα και το 1812 μετέβη στα Ιωάννινα, όπου ανέπτυξε φιλική σχέση με τον Αλή πασά, με τον οποίο αργότερα συγκρούστηκε. Στη Λάρισα προσπάθησε να συγκεντρώσει χρήματα από τις οικονομικές υποχρεώσεις των χριστιανών της μητροπόλεώς του στο διπλάσιο των προκατόχων του, προκαλώντας αντιδράσεις. Ακολούθησαν προστριβές και με τον διοικητή της Θεσσαλίας, Βελή πασά, καθώς ο Πολύκαρπος είχε συναντήσεις με καπεταναίους της περιοχής. Το 1818 αναγκάσθηκε να καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη. Επέστρεψε στη Λάρισα το 1820, όμως με την έναρξη της επανάστασης, συγκρούστηκε με τον Μαχμούτ πασά (Δράμαλη), καθαιρέθηκε, συνελήφθη, φυλακίσθηκε και στις 17/9/1821 αποκεφαλίσθηκε στις όχθες του Πηνειού, κοντά στην εκκλησία του Αγ. Αχιλλείου.
Η προτομή έγινε με την οικονομική συνδρομή του επιχειρηματία Ηλία Κολέσκα και τα αποκαλυπτήριά της πραγματοποιήθηκαν στις 18/3/1956 επί δημαρχίας Δημητρίου Χατζηγιάννη. Εδράζεται σε ψηλό βάθρο και αυτό σε μεγάλη τετράγωνη βάση δύο βαθμίδων, όλα από λευκό μάρμαρο. Στην εμπρόσθια όψη του βάθρου αναγράφεται: «+ Ο ΛΑΡΙΣΗΣ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ ΔΑΡΔΑΙΟΣ 1821», ενώ σε άλλη πλευρά διαβάζουμε «ΕΡΓΟΝ ΤΟΜΠΡΟΥ ΔΩΡΕΑ ΗΛ. ΚΟΛΕΣΚΑ». Την προτομή χαρακτηρίζει λεπτομέρεια στην απεικόνιση και την έκφραση: το έντονο βλέμμα με τα συνοφρυωμένα φρύδια και τα σφιχτά χείλη στη μορφή, η ιερατική ενδυμασία, το στρογγυλό μετάλλιο – μενταγιόν και η χοντρή καδένα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Σδρόλια Σταυρούλα – Γιαλούρη Άννα, Αρχαιολογικός χώρος Φρουρίου Λάρισας. Διαθέσιμο από το http://odysseus.culture.gr/h/3/gh352.jsp?obj_id=7044
– Παπαδοπούλου Άννα, Πολεοδομική εξέλιξη της Λάρισας: 19ος αι. – σήμερα. Διάλεξη, Αθήνα 2006.
– Σταθακόπουλος Πάνος, «Αστικές αναπλάσεις, το εγχείρημα της Λάρισας 20 χρόνια μετά». Ομιλία από την Ημερίδα «Αστικές Αναπλάσεις», Επιστημονική Εταιρεία Πολεοδομικού και Χωροταξικού Δικαίου, Αθήνα 5/5/2011.
– Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ο λόφος της Ακρόπολης από ψηλά. ΛΑΡΙΣΑ, Μια εικόνα, χίλιες λέξεις. Εφημ. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας 7/8/2016 & 13/8/2017.
– Τόμπρος Μιχάλης – Εθνική Πινακοθήκη. Διαθέσιμο από το https://www.nationalgallery.gr/el/zographikh-monimi-ekthesipainter/tompros-mihalis.html
– Θεοτοκάς Γιώργος, «Η Γλυπτική. Ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος», Περιοδικό «Νέα Εστία», τ. 118, 15/11/1931, σ. 1223-1225.
– Salmon André, Μιχαήλ Τόμπρος, μτφρ. Α.Θ. Περιοδικό «Νέα Εστία», τ. 1, 15/4/1927, σελ. 36-39.
– Μυκονιάτης Ηλίας, Ελληνική τέχνη. Νεοελληνική γλυπτική (Εκδοτική Αθηνών, 1996)
– Λυδάκης Στέλιος, Η νεοελληνική γλυπτική. Ιστορία – Τυπολογία (Εκδ. Οίκος «Μέλισσα» 2011).
– Παυλόπουλος, Δημήτριος, Ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974). Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 1996.
– Μιχάλης Τόμπρος. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Μιχάλης_Τόμπρος
– Μαυρομιχάλη Ευθυμία, Γλύπτες του περασμένου αιώνα. Πρόσωπα, δραστηριότητες και καλλιτεχνικοί προσανατολισμοί της ελληνικής γλυπτικής του 19ου αι. Περιοδικό ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ, Εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», αφιέρωμα ΓΛΥΠΤΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 25/10/1998.
– Φαρμακίδης Επαμεινώνδας, Η Λάρισα. Τοπογραφική και ιστορική μελέτη (Εκδ. Βιβλιοπωλείου «Γνώση», Λάρισα 2001).
– Ζιαζιάς Γιώργος, Τοπωνυμική Εγκυκλοπαίδεια Οδών και Πλατειών Λάρισας (Λάρισα 1995).
– Αναστασίου Ι., Η αλληλογραφία Πατριαρχείου και Βελή Πασά για τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο. Πρακτικά του Α΄ Ιστορικού–Αρχαιολογικού Συμποσίου «Λάρισα – Παρελθόν και Μέλλον», Λάρισα 26-28/4/1985, σελ. 323-339.
– Γρηγορίου Αλέξανδρος, Το Α΄ Δημοτικό Νεκροταφείο της Λάρισας (2013).
– Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Εγκώμιο του Ιωάννη Βηλαρά στον Μητροπολίτη Λαρίσης Πολύκαρπο Δαρδαίο. «Εν Λαρίσση», Εφημερίδα «LARISSANET» Λάρισας, 24/7/2017.
– Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ο Βηλαράς εγκωμιάζει τον Δεσπότη Πολύκαρπο. «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα». Εφημ. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας 8/1/2020.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Βάσω Πανάγου, Παναγιώτης Δομούζης
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
