Ο γλύπτης Νικόλαος Γεωργαντής και η προτομή του Κώστα Κρυστάλλη στο Αλκαζάρ

Γράφει η Βάσω Πανάγου

(vasspanag@gmail.com)

Το Πάρκο Αλκαζάρ είναι ο κατεξοχήν χώρος πρασίνου της Λάρισας – 140 στρέμματα, άμεσα συνυφασμένος με τον Πηνειό ποταμό δίπλα του. Επί Τουρκοκρατίας ήταν ένας χέρσος τόπος, όπου στρατοπέδευε σε σκηνές ο τουρκικός στρατός. Δενδροφυτεύτηκε μετά το 1881 από το Τάγμα Σκαπανέων του στρατηγού Α. Γρίβα και το 1903 από το σωματείο «Φιλοδασική Ένωσις», που ίδρυσε η βασίλισσα Όλγα, η οποία και ονόμασε τον χώρο «Άλσος των Νυμφών».

Την ονομασία Αλκαζάρ την οφείλει στο ομώνυμο αναψυκτήριο που λειτούργησε εδώ μέχρι το 1925. Την περίοδο της Κατοχής υλοτομήθηκε ολοκληρωτικά από Ιταλούς και Έλληνες.

Το Πάρκο Αλκαζάρ είναι συνδεδεμένο με τη ζωή των κατοίκων της Λάρισας (1887-1937 ιππικοί αγώνες, παζάρι Σεπτεμβρίου – το πρώτο το 1889, ζωολογικός κήπος) για περισσότερα από 100 χρόνια. Χαμηλότερα από το επίπεδο της σύγχρονης πόλης, στο ύψος της κοίτης του ποταμού, προσφέρεται σήμερα για αναψυχή, διασκέδαση, περιπάτους και επαφή με τη μοναδική φύση (μεγάλη τεχνητή λίμνη, υπαίθριο κηποθέατρο, πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής, mini Golf).

Σε προηγούμενες δημοσιεύσεις έγινε αναφορά στις 4 προτομές που κοσμούν το πάρκο και έχουν φιλοτεχνηθεί από τον γλύπτη Γεώργιο Καλακαλλά (παρουσιάστηκαν στο φύλλο της 5^ης/3/2021) και στο Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης, έργο του Φιλόλαου Τλούπα (παρουσιάστηκε στο φύλλο της 12^ης/3/2021). Κατεβαίνοντας τα σκαλοπάτια της κύριας εισόδου του Πάρκου Αλκαζάρ αμέσως μετά τη γέφυρα του Πηνειού, στα αριστερά μας συναντούμε την προτομή του Κώστα Κρυστάλλη, με δημιουργό της τον Νικόλαο Γεωργαντή.

Ο γλύπτης Νικόλαος Γεωργαντής γεννήθηκε και πέθανε στην Αθήνα (1883-1947). Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Γεώργιο Βρούτο. Στη συνέχεια τελειοποίησε τις σπουδές του στην Ιταλία (Γένοβα, Ρώμη, Φλωρεντία) και στην Académie de la Grande Chaumière και τη Σχολή Καλών Τεχνών (École des Beaux Arts) στο Παρίσι (1905).

Το 1908 επέστρεψε στην Αθήνα. Ήταν μέλος του Σωματείου Ελλήνων Γλυπτών, το οποίο ιδρύθηκε το 1929 και μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ). Χρημάτισε Πρόεδρος του Επαγγελματικού Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου ως τον θάνατό του. Παραγωγικότατος γλύπτης, φιλοτέχνησε ανδριάντες, προτομές, ηρώα, ταφικά μνημεία. Ο ακαδημαϊκός ρεαλισμός στο έργο του, καθώς και οι συμβολισμοί είναι πρωταρχικής σημασίας.

Τιμήθηκε με το παράσημο των Ιπποτών του Παναγίου Τάφου. Στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών ξεχωρίζουν τα γλυπτά του στους Οίκους Μ. Λευκαδηνού, Λάμψα – Πετρακοπούλου και του Γεωργίου Σουρή (1932). Το 1936 φιλοτέχνησε την προτομή του Δημητρίου Καμπούρογλου, ενός από τους αρχισυντάκτες της αθηναϊκής ιστορίας. Επίσης έργα του είναι το Μνημείο Εφέδρου Αξιωματικού (1972) στο Προαύλιο των Δικαστηρίων της Σχολής Ευελπίδων, το Ηρώο των πεσόντων στους πολέμους 1912–1921 στο Μαρούσι (1923) κ.ά.

Στα δύο μαρμαρογλυφεία του, το ένα στην οδό Αναπαύσεως για ταφικά μνημεία και το άλλο στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου για αντίγραφα αρχαίων έργων, προσπάθησε να γεφυρώσει τα είδη της νεοελληνικής γλυπτικής. Η σύζυγος του γλύπτη, Ελένη Βοζίκη (1881-1977) ήταν ζωγράφος και κόρη του ήταν η γλύπτρια Λουκία Γεωργαντή (1919–2001), η οποία δούλεψε μαζί του από τα 17 μέχρι τα 27 της χρόνια.

Ο γλύπτης φιλοτέχνησε, κατόπιν προκήρυξης πανελλήνιου διαγωνισμού το 1939 από τον Όμιλο Εκδρομέων Λαρίσης, την προτομή του Κώστα Κρυστάλλη, τα αποκαλυπτήρια της οποίας πραγματοποιήθηκαν με επισημότητα και παρουσία του ίδιου την 21η/1/1940 στο Πάρκο Αλκαζάρ. Ο Κώστας Κρυστάλλης (Συρράκο 1868 – Άρτα 1894) ήταν ποιητής και πεζογράφος της Α΄ Αθηναϊκής σχολής, γνωστός και ως «ο ποιητής του βουνού και της στάνης».

Πήγε σχολείο στο Συρράκο και μετά την εγκατάσταση της οικογένειάς του στα Γιάννενα, συνέχισε το 1880 στη Ζωσιμαία Σχολή. Το 1889 κατέφυγε στην Αθήνα μετά την δυσμένεια από τις τουρκικές αρχές για το ποίημά του «Αι σκιαί του Άδου». Εκεί εργάστηκε ως τυπογράφος και συνέγραψε ποιήματα και ηθογραφία. Τιμήθηκε με έπαινο στον Φιλαδέλφειο ποιητικό διαγωνισμό. Από το 1892 δημοσίευε σε συνέχειες το έργο του «Οι Βλάχοι της Πίνδου» στο περιοδικό «Εβδομάς». Κατόπιν διορίστηκε στην εταιρεία Σιδηροδρόμων Πελοποννήσου, λόγω όμως της επιδείνωσης της υγείας του, έφυγε για την Κέρκυρα και στη συνέχεια για την Άρτα στην αδερφή του, όπου πέθανε σε ηλικία 26 ετών από φυματίωση.

Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από τις επιρροές από το δημοτικό τραγούδι, τη λαογραφική θεματολογία και από παλιότερους ή σύγχρονούς του ποιητές, ενώ τα πεζά του διακρίνονται για τη χρήση της δημοτικής γλώσσας, την ηθογραφία, τη ζωντάνια και την απλότητα. Το πρώτο του πεζογράφημα με τίτλο «Vie De Montage» το εξέδωσε στο Παρίσι το 1895. Ασχολήθηκε επίσης με τη συλλογή ιστορικού και λαογραφικού υλικού και την ιστοριοδιφική έρευνα. Μάλιστα στους Γ΄ και Δ΄ τόμους του Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού των Μπαρτ και Χίρστ (1892 και 1893), δημοσίευσε 58 ηπειρωτικά άρθρα. Εκτός από τη Λάρισα, προτομές του έχουν στηθεί στο Συρράκο, στην Άρτα, στην Πρέβεζα, στα Γιάννενα και στην Πεντέλη.

Στην κορυφή στήλης, αποτελούμενης από πέτρες ακανόνιστου μεγέθους στηρίζεται η προτομή του ποιητή, που ακουμπά επάνω σε φτερά αετού. Στην μπροστινή πλευρά της στήλης υπάρχει ανάγλυφο αρχαίας πεντάχορδης άρπας, από τη βάση της οποίας ρέει νερό.

Σε μαρμάρινη πλάκα κάτω από τον γλυπτό αετό αναγράφεται το δίστιχο του ποιητή από το ποίημά του ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΑΪΤΟ: «Πάρε με απάνου στα βουνά / τι θα με φάει ο κάμπος». Η μορφή του ποιητή απεικονίζεται νεανική και γαλήνια, να ατενίζει στο άπειρο, ενώ αντίθετα του αετού αποδίδεται με ένταση και αγριότητα. Στην πλαϊνή πλευρά του γλυπτού διακρίνεται η υπογραφή του καλλιτέχνη και η χρονολογία φιλοτέχνησης του έργου: «ΓΕΩΡΓΑΝΤΗΣ ΓΛΥΠΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ 1939».

……………………………………………….

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– Τσολάκης Βασίλειος, Το πάρκο του Αλκαζάρ. Με αρχιτεκτονική ματιά (27/4/2017).

– Γιοβρή-Διαμαντή Ευαγγελία, Λάρισα – Η πορεία εξέλιξης σε μια βιώσιμη πόλη μέσω της δικτύωσης των αστικών υπαίθριων χώρων. Διαθέσιμο από το citybranding.gr Πόλεις και Πολιτικές: για την ανταγωνιστική ταυτότητα των πόλεων, 26/10/2015.

– Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Αλκαζάρ: το Άλσος των Νυμφών. «Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα». Εφημ. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας 10/10/2018.

……………………………………………….

– Λυδάκης Στέλιος, Η νεοελληνική γλυπτική. Ιστορία – Τυπολογία (Εκδ. Οίκος «Μέλισσα» 2011).

– Παυλόπουλος Δημήτρης, «Η Γλυπτική στην προπολεμική Αθήνα». Διαθέσιμο από το https://slpress.gr/politismos/i-glyptiki-stin-propolemiki-athina/

– Το Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών. Σμιλεύοντας τις Προσωπικότητες. Διαθέσιμο από το https://athensfirstcemeteryingreek.blogspot.com/2020/02/blog-post.htm.

– Νικόλαος Γεωργαντής. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Νικόλαος_Γεωργαντής

……………………………………………….

– Κώστας Κρυστάλλης, Συρράκο. Διαθέσιμο από το https://www.digitalglyptotheque.gr/greece_exhibits/κώστας-κρυστάλλης/

– Κώστας Κρυστάλλης. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Κώστας _Κρυστάλλης

– Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η προτομή του Κρυστάλλη στο Αλκαζάρ. ΛΑΡΙΣΑ, Μια εικόνα, χίλιες λέξεις. Εφημ. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας 24/9/2017.

……………………………………………….

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΛΥΠΤΟΥ – Βάσω Πανάγου, Παναγιώτης Δομούζης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΑΡΚΟΥ ΑΛΚΑΖΑΡ – Βάσω Πανάγου

Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET

Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.