Ο γλύπτης Νικόλας και τα υπαίθρια γλυπτά έργα του στη Λάρισα

Γράφει η Βάσω Πανάγου

Εκτός από την προτομή του Μιχαήλ Σάπκα στην Κεντρική Πλατεία της Λάρισας (παρουσίαση της οποίας, καθώς και του βιογραφικού του γλύπτη, δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 29^ης/4/2021), στη Λάρισα συναντούμε άλλα δύο υπαίθρια έργα του γλύπτη Νικόλα (Νικόλαος Παυλόπουλος): το άγαλμα της θεάς Υγείας στον αύλειο χώρο της ΔΕΥΑΛ και τη στήλη-μνημείο για τη «Μάχη της Σημαίας» στην οδό Καρδίτσης.

Σε παραπήνεια περιφερειακή περιοχή στην οδό Κ. Σανδράκη, επέκταση της οδού Λαγού, υπάρχει ο Υδατόπυργος και το Κτίριο της ΔΕΥΑΛ (Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Λάρισας), καθώς και Ναΰδριο. Εκτός από την τεχνολογική και λειτουργική δομή του συγκροτήματος, τον χώρο διακοσμούν 2 υπαίθρια γλυπτά έργα: το έργο «Λάρισα και Πηνειός» της γλύπτριας Βασιλικής Γρουσοπούλου-Μαρκούση (παρουσιάστηκε στο φύλλο της 2^ας/4/2021) και το γλυπτό άγαλμα της θεάς Υγείας.

Ο γλύπτης Νικόλας φιλοτέχνησε το 1962 το άγαλμα της αρχαιοελληνικής θεάς Υγείας, προσωποποίηση της υγείας του σώματος και της ψυχής, τα αποκαλυπτήρια του οποίου πραγματοποιήθηκαν τον Μάιο του 1963. Η Υγεία ήταν κόρη του ήρωα και θεού ιατρού Ασκληπιού. Το άγαλμα βρίσκεται κοντά στον Υδατόπυργο, υποδηλώνοντας τη στενή σχέση υγείας και νερού. Η απεικόνιση παραπέμπει στην αρχαία ελληνική τέχνη αλλά και με έντονο το προσωπικό ύφος του δημιουργού. Η θεά Υγεία εντυπωσιάζει με το σφριγηλό σώμα της, που αναδεικνύεται από τον χειριδωτό, ποδήρη χιτώνα και το βάθρο.

Το δεξί της πόδι, ελαφρά λυγισμένο, προσδίδει στο έργο κίνηση. Η περίτεχνη κόμμωση με τις πλεξούδες και το πρόσωπο με τα δυνατά χαρακτηριστικά, θυμίζουν περισσότερο φυσιογνωμία (πορτρέτο) της νεότερης παραδοσιακής τέχνης. Οι ανατομικές λεπτομέρειες του σώματος είναι εντυπωσιακές (στέρνο, στήθος, δάχτυλα χεριών και ποδιών). Τη θεότητα συνοδεύει, όπως σε όλες τις απεικονίσεις της, το σύμβολό της – το φίδι, σύμβολο και του Ασκληπιού, το οποίο είναι τυλιγμένο γύρω της. Το κεφάλι του είναι στο δεξί της χέρι, υψωμένο προς τη φιάλη στο άλλο χέρι της Υγείας, από όπου θα έτρωγε ή όπου η θεά θα εξήγαγε το δηλητήριό του.

Ενώ όλο το άγαλμα είναι μαρμάρινο, το φίδι είναι φτιαγμένο από μπρούτζο, η οξείδωση του οποίου, όπως και οι λεπτομέρειες του φολιδωτού δέρματος, το κάνουν να ξεχωρίζει. Μπροστά από το άγαλμα της Υγείας υπάρχει μικρή στρογγυλή λιμνούλα, στην οποία καθρεφτίζεται το γλυπτό. Στο βάθρο του αγάλματος είναι χαραγμένα τα ονόματα των πρωτεργατών της ΔΕΥΑΛ, των Διευθυντών, τα ονόματα του Προέδρου και των Συμβούλων. Επίσης αναγράφεται ο δημιουργός: «Το έργον εφιλοτεχνήθη εν έτει 1962 υπό του γλύπτου ΝΙΚΟΛΑ».

Στην οδό Καρδίτσης, μπροστά από το Κλειστό Γυμναστήριο της Λάρισας, βρίσκεται το μνημείο για τη «Μάχη της Σημαίας», έργο του γλύπτη Νικόλα. Το μνημείο αρχικά βρισκόταν απέναντι από τη σημερινή του θέση, πλαισιωμένο από κυπαρίσσια, όπου στήθηκε το 1930 επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα, για τους πεσόντες Έλληνες στρατιωτικούς του 1/38 Ευζωνικού Συντάγματος.

Το Σύνταγμα αυτό είχε ως έδρα του την Καρδίτσα και βρισκόταν υπό τις διαταγές του αντισυνταγματάρχη Αθανασίου Φράγκου στην αιματηρή και πολύνεκρη πολεμική σύγκρουση στις 30 Μαΐου του 1917 (με το παλιό ημερολόγιο), λίγο έξω από τη Λάρισα και μεταξύ της οδού Λάρισας-Καρδίτσας και των σιδηροδρομικών γραμμών στη θέση Μεζούρλο, με τις δυνάμεις της Entente, κατά την κατάληψη της Λάρισας από τα γαλλικά συμμαχικά στρατεύματα, Ο απολογισμός της αντίστασης αυτής ήταν 59 νεκροί Έλληνες αξιωματικοί και οπλίτες και 2 Γάλλοι αξιωματικοί και 7 οπλίτες τραυματίες. Συνελήφθησαν 49 Έλληνες αξιωματικοί που οδηγήθηκαν σε παλαιούς τούρκικους στρατώνες στην Κατερίνη, καθώς και 269 στρατιώτες που χρησιμοποιήθηκαν σε έργα στο Λιτόχωρο.

Στη μάχη αυτή, η πολεμική ελληνική σημαία βρέθηκε στα χέρια των πολλαπλάσιων γαλλικών αποικιακών στρατευμάτων Μαροκινών σπαχήδων (ιππέων) και Σενεγαλέζων πεζών (αποικιακά στρατεύματα) της Προσωρινής Μεραρχίας του στρατηγού Venel. Η σημαία παραδόθηκε από τον Γάλλο ανθυπίλαρχο των Σπαχήδων Verselíppe στον Γάλλο αρχιστράτηγο-διοικητή της συμμαχικής Στρατιάς της Ανατολής, Maurice Sarrail, και μεταφέρθηκε στη Γαλλία ως τρόπαιο μιας μάχης ενός ακήρυκτου πολέμου με συμμαχικό στρατό. Κοσμεί την προθήκη της Αίθουσας Τιμών του 1ου Συντάγματος Τεθωρακισμένων (παλαιότερα 1ο Σύνταγμα Μαροκινών Σπαχήδων), στο στρατόπεδο Μπακέ της Valence (κοιλάδα του Ροδανού, Ν. Γαλλία). Το τρόπαιο ονομάστηκε «ακατανόητο τρόπαιο» ή «τρόπαιο αμηχανίας» (trophée encombrant).

Πάνω σε μαρμάρινο βάθρο είναι τοποθετημένη μαρμάρινη στήλη με ανάγλυφο φυτικό διάκοσμο στην μπροστινή πλευρά (κλάδος δάφνης και στάχυα) και ανάγλυφα τα ονόματα των τεσσάρων Λαρισαίων πεσόντων στη «μάχη της σημαίας» (Ζήσιμος Δημ. Ταγματάρχης Πεζικού, Παλαιοδημόπουλος Επαμ. Λοχίας, Τσακανίκας Λοχίας και Κάκαβος Φώτ. Στρατιώτης). Παρακάτω η επιγραφή αναφέρει: «ΕΙΣ ΕΝΔΕΙΞΙΝ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΑΣ ΤΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ Ο ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΕΣΤΗΣΕ ΤΟΔΕ 30 Μαΐου – 1917». Διακρίνεται η υπογραφή του δημιουργού «Νικόλας γλύπτης».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– «75 χρόνια ΔΕΥΑΛ». Ένθετο «Reporter», Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 24/7/2005.

– ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, τ. 2 «Οι Θεοί». Γενική Εποπτεία Ι. Θ. Κακριδής. (Εκδοτική Αθηνών 1986).

– Το Εικαστικό Μουσείο του γλύπτη Νικόλα. Διαθέσιμο από το http://nicolas-museum.blogspot.gr

– Κανδήλα Ιουλία, Η είσοδος του γαλλικού στρατού στη Λάρισα το 1917 και η «μάχη της σημαίας». Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΤΟΥ 1917, Περιφέρεια Θεσσαλίας 2019, σελ. 37-53.

– Γρηγορίου Αλέξανδρος, Η παρουσία του γαλλικού στρατού στη Λάρισα (1917), μέσα από δημοσιεύματα του γαλλόφωνου ημερήσιου και περιοδικού Τύπου. Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΤΟΥ 1917, Περιφέρεια Θεσσαλίας 2019, σελ. 55-65.

– Καρδαράς Κώστας, Η μάχη της σημαίας και το «ακατανόητο τρόπαιο». Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 5/6/2016.

– Κοκκορόγιαννης Κωνσταντίνος, Ο υποστράτηγος Αθανάσιος Φράγκου κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού και κατά την Μικρασιατική εκστρατεία. Πρακτικά του Γ΄ Συνεδρίου Αλμυριώτικων Σπουδών (2007), σελ. 359-381.

– Βάλλας Δημήτρης, Η σημαία των Ευζώνων που χάθηκε στη Λάρισα. Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 9/3/2014.

– Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ανναμίτες στους δρόμους της Λάρισας. ΛΑΡΙΣΑ, Μια εικόνα, χίλιες λέξεις. Εφημ. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας 5/6/2016.

– Κυριάκος Θωμάς, 30 Μαΐου 1917. Η μάχη της σημαίας ή το «ακατανόητο τρόπαιο». Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 3/6/2017.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΛΥΠΤΩΝ – Παναγιώτης Δομούζης

Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET

Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.