Της Βάσως Πανάγου
Ο ζωγράφος και γλύπτης Κώστας Νταής γεννήθηκε το 1954 στη Λάρισα. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Τήνου (1968-1971). Εργάστηκε στις αναστηλώσεις της Ακρόπολης των Αθηνών ως μαρμαρογλύπτης και ως σκιτσογράφος στο λογοτεχνικό περιοδικό «ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ». Στο ενεργητικό του έχει πολλές ατομικές εκθέσεις (1979-2019) και συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (1987-1999). Έργα του υπάρχουν σε δημόσιους χώρους, στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας και σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Είναι μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.
Τα 9 υπαίθρια γλυπτά έργα του στη Λάρισα (εκτός αυτών στο Α΄ Δημοτικό Νεκροταφείο) είναι τα εξής:
– Μνημείο της ειρήνης
– Προτομή της Δήμητρας Τσάτσου (1991)
– Ανάγλυφο με ιστιοφόρο καράβι
– Στήλη-μνημείο της Άννας Φρανκ (1999)
– Αναθηματική στήλη για τους Λαρισαίους Εβραίους πεσόντες στον πόλεμο 1940-1941 (2003)
– Προτομή του Τάκη Γαργαλιάνου (2000)
– Στήλη με ανάγλυφη προτομή του Σωτήρη Σκίπη (2007)
– Προτομή του Σκαρλάτου Σούτσου (2017)
– Προτομή του Λόρδου Βύρωνα (2008)
Μνημείο της ειρήνης
Στη συνοικία Λιβαδάκι στην πλατεία Ειρήνης, βρίσκεται το Μνημείο της ειρήνης, μία μαρμάρινη στήλη σε βάθρο, που στέφεται από ένα περιστέρι. Το έργο συμπληρώνουν άλλα ένθετα περιστέρια που πετούν προς όλες τις κατευθύνσεις. Η ακατέργαστη και ακανόνιστη στήλη παραπέμπει σε βράχο, στον οποίο τα πουλιά ξεκουράζονται πριν συνεχίσουν την πορεία τους. Ο δημιουργός αποδίδει τη μορφή των περιστεριών με απλότητα και ζωντάνια, να συμβολίζουν ανά τους αιώνες την έννοια της αγνότητας και της ειρήνης. Τον συμβολισμό συμπληρώνει το κλαδί ελιάς, που ένα από τα περιστέρια μεταφέρει με το ράμφος του.
Προτομή της Δήμητρας Τσάτσου (1991)
Την προτομή της Δήμητρας Τσάτσου, φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη βρίσκουμε στην ομώνυμη πλατεία, που περικλείεται από τις οδούς Δαβάκη, Κατσίγρα, Αγγελακοπούλου και Μπαλντούμη. Η προτομή στήθηκε από τον Δήμο Λάρισας το 1991 ως ελάχιστος φόρος τιμής στη μνήμη της Δήμητρας Τσάτσου (1921-1944), Λαρισαίας ηρωίδας της αντίστασης ενάντια στους κατακτητές, η οποία οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα των γερμανικών στρατευμάτων στις 8/3/1944 μαζί με άλλους 39 πατριώτες, ως αντίποινα για την ανατίναξη της γερμανικής αμαξοστοιχίας στα Τέμπη στις 23/2/1944. Το βάθρο της προτομής θυμίζει το μικρό ύψωμα της εκτέλεσης (τη μαγούλα του αντιαεροπορικού Λάρισας). Η απουσία λεπτομερειών στο ένδυμα προβάλλει περισσότερο τη μορφή με το έντονο βλέμμα και τα ζυγωματικά του προσώπου. Η κόμη αποδίδεται ελεύθερη μέχρι τους ώμους, ενδεικτική της νεαρής ηλικίας. Στο πλαϊνό μέρος της προτομής είναι η υπογραφή του γλύπτη και η χρονολογία.
Ανάγλυφο με ιστιοφόρο καράβι
Στη συνοικία Παπασταύρου (στο άκρο του Αλκαζάρ), συναντούμε ένα έργο του γλύπτη (φιλοτεχνήθηκε στο εργαστήριο «Δωρικός» Κ. Νταής-Α. Κούτρης). Στην πρόσοψη κάθετης στήλης, ο γλύπτης απέδωσε ανάγλυφα σε μαρμάρινη ένθετη πλάκα ένα ιστιοφόρο. Η απλότητα με την οποία αποδίδεται το θέμα και η έλλειψη λεπτομερειών στο φόντο, προσδίδουν στο ανάγλυφο κίνηση και ζωντάνια και παραπέμπουν σε πινελιές ζωγραφικής.
Στήλη-μνημείο της Άννας Φρανκ (1999)
Στην πλατεία Άννας Φρανκ ή πλατεία Ερυθρού Σταυρού, δίπλα στο Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας, που είναι αφιερωμένη στη Μνήμη του Ολοκαυτώματος, ο Κώστας Νταής φιλοτέχνησε τη στήλη–μνημείο από λευκό μάρμαρο (στο εργαστήριο «Δωρικός» Κ. Νταής-Α. Κούτρης). Στη στήλη απεικονίζονται ένα ανοιχτό βιβλίο –το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, ένας κονδυλοφόρος σε σχήμα κλαδιού ελιάς (συμβόλου της ειρήνης) και συρματοπλέγματα. Τη στήλη ανήγειρε ο Δήμος Λάρισας σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας και τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 31/10/1999, παρουσία των Πρέσβεων Ισραήλ και Ολλανδίας, του Προέδρου του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλάδας και Αρχών του τόπου. Εμπνευστής της ονοματοδοσίας της πλατείας ήταν ο Λαρισαίος σκηνοθέτης, Βαγγέλης Κολώνας. Η Άννα Φρανκ (Φρανκφούρτη 1929-Στρατόπεδο Μπέργκεν Μπέλσεν 1944) ήταν γερμανίδα Εβραιοπούλα που κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ολλανδίας, κρυβόταν μαζί με τους δικούς της και οικογενειακούς φίλους σ’ ένα σπίτι στο Άμστερνταμ, όπου κατέγραψε σε ημερολόγιο τις εμπειρίες και τα γεγονότα της διαμονής της εκεί. Μετά από δύο χρόνια τούς κατέδωσαν και η οικογένεια στάλθηκε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου η Άννα πέθανε, θύμα του Ολοκαυτώματος. Ο πατέρας της ήταν ο μόνος που επέζησε και όταν επέστρεψε μετά το τέλος του πολέμου στο Άμστερνταμ, ανακάλυψε το ημερολόγιο και προχώρησε στην έκδοσή του, που στη συνέχεια μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Στη βάση του μνημείου είναι χαραγμένη η φράση του ημερολογίου: «Παρ’ όλα αυτά εξακολουθώ να πιστεύω ότι οι άνθρωποι δεν είναι κακοί». Στην πλατεία από το 2012 έχει καθιερωθεί η συμμετοχή σχολείων της Λάρισας σε εκδηλώσεις, στη μνήμη των παιδιών του Ολοκαυτώματος, που μνημονεύονται στο πρόσωπο της Άννας Φρανκ.
Αναθηματική στήλη για τους Λαρισαίους Εβραίους πεσόντες στον πόλεμο 1940-1941 (2003)
Στον αύλειο χώρο της Εβραϊκής Συναγωγής έχει στηθεί από την Εβραϊκή Κοινότητα Λάρισας αναθηματική στήλη για τους Λαρισαίους Εβραίους πεσόντες στον πόλεμο 1940-1941. Το μνημείο φιλοτέχνησε ο Κώστας Νταής σε λευκό μάρμαρο (στο εργαστήριο «Δωρικός» Κ. Νταής-Α. Κούτρης). Τα αποκαλυπτήρια έγιναν τον Οκτώβριο του 2003 από τον Διοικητή της 1ης Στρατιάς. Το ακανόνιστο σχήμα της στήλης τής προσδίδει τη μορφή βράχου. Στη στήλη αναγράφεται: «ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΜΑΧΟΜΕΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ 1940-1941» και κάτω από το εγχάρακτο κλαδί δάφνης ακολουθούν τα ονοματεπώνυμα 4 Εβραίων πεσόντων (ανθυπασπιστή, λοχία και 2 στρατιωτών) που έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι για την Ελλάδα στο αλβανικό μέτωπο.
Προτομή του Τάκη Γαργαλιάνου (2000)
Η πλατεία Τάκη Γαργαλιάνου ανάμεσα στις οδούς Κενταύρων, Μανωλάκη και Μελετίου, βρίσκεται κοντά στο Β΄ Αρχαίο Θέατρο και στο κτίριο του Εργατικού Κέντρου Λάρισας, που ιδρύθηκε το 1910. Ο Τάκης Γαργαλιάνος αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας και της εργατικής τάξης. Πήρε μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, όπου τραυματίστηκε. Οργανώθηκε στο ΕΑΜ το 1941, το 1944 διετέλεσε Γραμματέας της Πανθεσσαλικής Επιτροπής ΕΑΜ, ως Πρόεδρος του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Ν. Λάρισας συνελήφθη το 1946 και στάλθηκε εξορία. Το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Λάρισας και εκτελέστηκε σε ηλικία 37 ετών, στο Μεζούρλο. Η προτομή σε λευκό μάρμαρο (αποκαλυπτήρια το 2000), εδράζεται σε μαρμάρινο βάθρο και στην μπροστινή πλευρά υπάρχουν χαραγμένα τα εξής: «ΤΑΚΗΣ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΣ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ 1945-1946. ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΑΣΙΣΤΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ. ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΜΕΖΟΥΡΛΟ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΗ ΤΟΥ 1949. Δ.Σ. Ε.Κ.Ν.Λ. ΜΑΪΟΣ 2000». Η μορφή του Τάκη Γαργαλιάνου αποδίδεται σοβαρή και αποφασιστική. Τα πλούσια μαλλιά του φανερώνουν την ηλικία του και η ενδυμασία του είναι ενδεικτική της εποχής και της κοινωνικής του τάξης. Στο βλέμμα, τα συνοφρυωμένα φρύδια και τα μισάνοιχτα χείλη απεικονίζονται η ορμή και η αγωνιστικότητά του.
Στήλη με ανάγλυφη προτομή του Σωτήρη Σκίπη (2007)
Η στήλη βρίσκεται στην πλατεία Σωτήρη Σκίπη στην περιοχή Σάλια. Ο λυρικός ποιητής και ακαδημαϊκός Σωτήρης Σκίπης (Αθήνα 1881-Ρονιάκ Γαλλίας 1952) γεννήθηκε στην Αθήνα αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια έως την ηλικία των 14 ετών στη Λάρισα. Ο πατέρας του ήταν Ταγματάρχης. Το 1897 πήγε στην Αθήνα για σπουδές στη Δραματική Σχολή του Βασιλικού. Σπούδασε επίσης Αισθητική και Λογοτεχνία στο Παρίσι. Το 1922 τιμήθηκε με το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και το 1924 διορίστηκε διευθυντής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Το 1938 ο Όμιλος Διανοουμένων Λαρίσης οργάνωσε γιορτή για να τον τιμήσει, στην οποία ο ποιητής παρευρέθη. Το 1946 εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα Γραμμάτων και Τεχνών. Τιμήθηκε με το παράσημο της Λεγεώνας της τιμής από το Γαλλικό Κράτος και με το βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας. Συνεργαζόταν με εφημερίδες και περιοδικά για λογοτεχνικά θέματα. Εκτός από ποιήματα έγραψε πεζά, θεατρικά, μελέτες, ενώ ασχολήθηκε και με τη μετάφραση. Ο Κώστας Νταής φιλοτέχνησε το έργο το 2007, το οποίο στήθηκε στον χώρο της πλατείας με δαπάνη της ΕΛΟΣΥΛ και φροντίδα του Δ.Σ. Αποτελείται από μαρμάρινη στήλη ακανόνιστου σχήματος, που εδράζεται σε βάθρο. Στην μπροστινή όψη υπάρχει οβάλ ορειχάλκινη, έξεργη, ανάγλυφη προτομή του Σωτήρη Σκίπη, όπου η μορφή του ποιητή αποδίδεται με εκφραστικότητα και ζωντάνια, με κυρίαρχα τα χαρακτηριστικά του προσώπου. Ο γλύπτης υπογράφει την προτομή και στη στήλη εγχάρακτα διαβάζουμε τον στίχο του ποιητή: «άσπρα καράβια τα όνειρά μας».
Προτομή του Σκαρλάτου Σούτσου (2017)
Το νεότερο από τα γλυπτά έργα του Κώστα Νταή στη Λάρισα, είναι η ορειχάλκινη προτομή του Σκαρλάτου Σούτσου στη συμβολή των οδών Ανθίμου Γαζή και Σκαρλάτου Σούτσου. Ο Σκαρλάτος Σούτσος (1806-1887) ήταν γιος του τελευταίου ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας, Αλεξάνδρου Σούτσου. Αξιωματικός του πυροβολικού και πολιτικός, διορίσθηκε το 1837 υπασπιστής του βασιλιά Όθωνα, χρημάτισε Υπουργός Στρατιωτικών το 1953-54 και το 1869/70. Ήταν ο επικεφαλής του ελληνικού στρατού που εισήλθε στις 31/8/1881 στην πόλη της Λάρισας, μετά από υποταγή 458 ετών στους Τούρκους. Το έργο αποτελεί δωρεά του Ελληνοβρετανικού Συνδέσμου με τη συμμετοχή του Δήμου Λαρισαίων (2017). Η επιβλητική και σκεφτική μορφή του Σκαρλάτου Σούτσου με τη στρατιωτική ενδυμασία και τα παράσημα, ελκύει τον θεατή με το βλέμμα της. Στο μπράτσο διακρίνεται η υπογραφή του γλύπτη.
Η προτομή του Λόρδου Βύρωνα (2008)
Ορειχάλκινη προτομή του Λόρδου Βύρωνα στη γωνία των οδών Ξάνθου και Βύρωνος στην Πλατεία Δημάρχου Αριστ. Λαμπρούλη. Φιλοτεχνήθηκε από τον Κώστα Νταή το 2008 και αποτελεί δωρεά του Ελληνοαμερικανοβρετανικού Συνδέσμου. Ο George Gordon Byron (Λόρδος Βύρων, Λονδίνο 1788-Μεσολόγγι 1824) ήταν Άγγλος ποιητής, πολιτικός και φιλέλληνας. Το όνομά του συνδέθηκε με τη στήριξη των επαναστατικών κινημάτων στην Ιταλία και την Ελλάδα. Πέθανε από υψηλό πυρετό σε ηλικία μόλις 36 ετών, στο πλευρό των Ελλήνων. Ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός συνέθεσε μακρά ωδή στη μνήμη του («Ωδή εις τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον»). Πρόκειται για μία προτομή όπου κυριαρχεί το ρομαντικό πρόσωπο με το έντονο βλέμμα, ολοκληρώνεται πάνω από τον μπούστο και χαρακτηρίζεται από ελαφρά συστροφή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Νταής Κώστας, «Μικρό βιογραφικό». Διαθέσιμο στο www.poein.gr 25/1/2018.
– Κώστας Νταής: Αναζητώντας αρμονίες των στοιχείων. «Πρόσωπα 2019», Εφημερίδα «LARISSANET» Λάρισας.
– Κώστας Νταής: «Δεν χρειάζεται καμιά κρίση για να ανακαλύψεις τη χαρά της τέχνης. Ευκαιρία να ζήσουμε μια άλλη ζωή». Συνέντευξη στον Μενέλαο Κατσαμπέλα. Εφημερίδα «LARISSANET» Λάρισας, 27/3/2020.
– Βουλγαράκης Δαμιανός, Δήμητρα Τσάτσου (Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Λάρισας 1992).
– Βουλγαράκης Δαμιανός, «Ημερολόγιο Στρατοπέδου». Η εκτέλεση των 40 πατριωτών στις 8/3/1944. Η σύλληψη και το μαρτύριο της Λαρισαίας ηρωίδας Δήμητρας Ι. Τσάτσου (Λάρισα 1979).
– Φλούντζης Αντώνης, Στρατόπεδα Λάρισας – Τρικάλων 1941-1944. Η γέννηση του αντάρτικου στη Θεσσαλία (Εκδ. Παπαζήση 1977).
– Ζιαζιάς Γιώργος, Τοπωνυμική Εγκυκλοπαίδεια Οδών και Πλατειών Λάρισας (Λάρισα 1995).
– ΛΑΡΙΣΑ 8000 χρόνια νεότητας. Ρίτα Μωυσή, «Εβραϊκή Κοινότητα Λάρισας – Πορεία μέσα στο χρόνο». Δήμος Λαρισαίων (Έκδ. 2008).
– Άννα Φρανκ. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Άννα_Φρανκ
– Σωτήρης Σκίπης. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Σωτήρης_Σκίπης
– Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ο Όμιλος Διανοουμένων και Φιλοτέχνων Λαρίσης τιμά τον Σωτήρη Σκίπη (1938). ΛΑΡΙΣΑ, Μια εικόνα, χίλιες λέξεις. Εφημ. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας 22/3/2020.
– Σκαρλάτος Σούτσος. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Σκαρλάτος_Σούτσος
– Παπαθεοδώρου Νικόλαος, 31 Αυγούστου 1881: Ο στρατηγός Σκαρλάτος Σούτσος απελευθερώνει τη Λάρισα. ΛΑΡΙΣΑ, Μια εικόνα, χίλιες λέξεις. Εφημ. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας 3/9/2017.
– Ρηγόπουλος Ε., «Η γειτονιά των μνημείων». Πάρκο γλυπτών και προτομών το Φρούριο. Αριθμούν 14 μαζί με όσα βρίσκονται υπό κατασκευή. Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» Λάρισας, 10/10/2010.
– Λόρδος Βύρων. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Λόρδος_Βύρων
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΩΣΤΑ ΝΤΑΗ – Αρχείο Κώστα Νταή
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΛΥΠΤΩΝ – Κώστας Νταής, Βάσω Πανάγου, Παναγιώτης Δομούζης
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
