Ο Φιλόλαος Τλούπας, γνωστός διεθνώς ως Philolaos, υπήρξε καλλιτέχνης – γλύπτης παγκοσμίου φήμης και από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες στο εξωτερικό. Γεννήθηκε στις 4/3/1923 στη Λάρισα και πέθανε στις 18/9/2010 στο Παρίσι. Ο πατέρας του ήταν επιπλοποιός και ο παππούς του λεβητοποιός (χαλκουργός).
Ο Φιλόλαος ήταν αδελφός του σπουδαίου και επίσης καταξιωμένου φωτογράφου, Τάκη Τλούπα. Από παιδί καταπιανόταν και πειραματιζόταν με υλικά και κατασκευές και παρατηρούσε τα αγάλματα στην πόλη του. Έφηβος έφτιαξε την προτομή του Συνταγματάρχη Λιάπκιν (ήρωας μυθιστορήματος του Μ. Καραγάτση και υπαρκτό πρόσωπο της κοινωνίας της Λάρισας). Το 1944 εισήχθη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα. Εκεί σπούδασε γλυπτική και ζωγραφική κοντά στον γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο, ενώ το ίδιο διάστημα μαθήτευσε στο εργαστήριο του Θανάση Απάρτη, όπου ανακάλυψε διαφορετικές προσεγγίσεις στην τέχνη, καθώς και ένα πνεύμα ελεύθερης σκέψης.
Οι σπουδές του διακόπηκαν 2 φορές: λόγω των πολιτικών αναταραχών το 1944 και λόγω της στρατιωτικής του θητείας το 1947. Αποφοίτησε το 1950 και έφυγε για σπουδές στο Παρίσι. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού και στο ατελιέ του μεγάλου καλλιτέχνη Marcel Gimond. Ασχολήθηκε με την κεραμική στη Σχολή της Chevreuse, όπου εργάστηκε ως καθηγητής για αρκετά χρόνια. Από το 1951 έως το 1967 δίδασκε κεραμική στη σχολή χειρωνακτικών εργασιών του Claireau, στην περιοχή Saint Rémy lès Chevreuse, 30 χλμ. από το Παρίσι.
Ο Φιλόλαος Τλούπας δημιούργησε έργα πρωτότυπης αισθητικής, μεγάλης κλίμακας για δημόσιους χώρους, με δυναμικό σχήμα, μνημειακό χαρακτήρα, αίσθηση της κίνησης και συμβολική διάσταση. Το έργο του επηρεάστηκε από τον κονστρουκτιβισμό. Ενδιαφέρθηκε όμως και για τη γλυπτική σε μικρές διαστάσεις (μικρογλυπτική). Ο ανοξείδωτος χάλυβας ήταν ένα υλικό που τον βοηθούσε να εκφράζεται, ενώ στράφηκε και σε άλλα υλικά, όπως ξύλο, μάρμαρο, σίδηρο, επεξεργασμένο σκυρόδεμα.
Στη δεκαετία του ’60 συνεργάστηκε με αρχιτέκτονες και άρχισε να δημιουργεί εικαστικές παρεμβάσεις σε ανοιχτούς χώρους. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 εφηύρε την τεχνική που ονόμασε «béton lavé» (πλυμένο σκυρόδεμα και χαλίκια δεμένο με ταινίες ανοξείδωτου χάλυβα –κοινώς ατσάλι), την οποία εφάρμοσε στη γλυπτική του. Χάρη στο γνήσιο ερευνητικό ενδιαφέρον του υπήρξε από τους πρώτους καλλιτέχνες της γενιάς του, που συνειδητοποίησαν την ανάγκη ανανέωσης του ρόλου της γλυπτικής και τη συνάντηση/συγχώνευση αρχιτεκτονικής και γλυπτικής.
Οι υδατοδεξαμενές ύψους 57 μ. της πόλης Valence, επιβλητικό έργο του που κατασκευάστηκε στο διάστημα 1963-1971 με τη συνεργασία του αρχιτέκτονα Andre Gomis, θεωρήθηκε η καλύτερη περιβαλλοντική γλυπτική ανοικτού χώρου της δεκαετίας 1970-80 και κέρδισε το Α΄ βραβείο για το καλύτερο γλυπτό της Γαλλίας το 1981. Οι υδατοδεξαμενές ανήκουν από το 2003 στην Πολιτιστική Κληρονομιά του 20ού αιώνα. Το 1984 τιμήθηκε με το μετάλλιο Πλαστικών Τεχνών από την Ακαδημία Αρχιτεκτονικής της Γαλλίας.
Σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Φρανσουά Πριέρ το 1992, διαμόρφωσε ένα πάρκο με γλυπτά σε προάστιο του Παρισιού. Το 2005 η Γαλλική Κυβέρνηση τον τίμησε για το σύνολο του έργου του, ανακηρύσσοντάς τον «Αξιωματικό του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων». Στη γενέτειρά του, Λάρισα, τιμήθηκε το 2009 από το ΤΕΕ Κ.Δ. Θεσσαλίας με την υποστήριξη και της Γαλλικής Πρεσβείας στην Αθήνα.
Έργα του υπάρχουν σε διάφορες πόλεις στο εξωτερικό, ωστόσο ο μεγαλύτερος αριθμός αυτών βρίσκεται στη Γαλλία, μάλιστα βραβευμένα γλυπτά του υπάρχουν σε τουλάχιστον 10 γαλλικές πόλεις. Εκτός από μεγάλα έργα, ο Φιλόλαος Τλούπας κατασκεύαζε τοίχους, έπιπλα, πλακάκια, ξύλινα και ατσάλινα γλυπτά στους τοίχους, αγάλματα και σιντριβάνια στο Saint Remy Les Chevreuses, στο κτήμα όπου βρισκόταν το κτήμα, το σπίτι και το ατελιέ του, και όπου έζησε τα τελευταία 50 χρόνια της ζωής του. Το 1957 παντρεύτηκε τη Simonne Walter με την οποία απέκτησε την κόρη του Isabelle. Με τη γαλλίδα καθηγήτρια ζωγραφικής Marina Assaël απέκτησε τον γιο του, Γιώργο.
Ο Φιλόλαος Τλούπας πραγματοποίησε πολλές ατομικές εκθέσεις στη Γαλλία, την Ελλάδα και άλλες χώρες (πρώτες ατομικές του εκθέσεις το 1964 στη Ναντ, στο Παρίσι και στην Αθήνα), ενώ συμμετείχε και σε σημαντικές ομαδικές και διεθνείς εκθέσεις, όπως το παρισινό Σαλόν του Μαΐου, η Μπιενάλε του Σάο Πάουλο το 1965 και η έκθεση «Μεταμορφώσεις του Μοντέρνου» το 1992 στην Εθνική Πινακοθήκη. Εκθέσεις του διοργανώθηκαν στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου και στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Έργα του υπάρχουν επίσης σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Γλυπτά του με την καινοτόμο τεχνική που ανέπτυξε «béton lavé», δηλ. μάζες από σκυρόδεμα (τσιμέντο) αναμεμειγμένο με χαλίκια που «δένεται» από ατσάλινες ταινίες (ανοξείδωτου χάλυβα), σαν «κορδέλα που ξετυλίγεται», υπάρχουν στον Βόλο στο πάρκο στον Άναυρο («Τα δέντρα» 1986), μπροστά από την είσοδο του MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (πρώην Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης) στη Θεσσαλονίκη (1998) και στην Πλατεία Καραϊσκάκη στον Άλιμο (2018).
Η γενέτειρά του φιλοξενεί έργα του. Κατά χρονολογική σειρά τα 2 υπαίθρια γλυπτά έργα του στην Λάρισα (εκτός αυτών του Α΄ Δημοτικού Νεκροταφείου της Λάρισας) είναι τα εξής:
– Προτομή Γεωργάκη Ολύμπιου στην Τρίγωνη Πλατεία (1949/50)
– Μνημείο Εθνικής Αντίστασης στο Πάρκο Αλκαζάρ (1990-1)
Προτομή Γεωργάκη Ολύμπιου στην Τρίγωνη Πλατεία (1949/50)
Την Τρίγωνη Πλατεία κοσμεί η μαρμάρινη προτομή του Γεωργάκη Ολύμπιου της οικογένειας των Λαζαίων (1772 Λιβάδι Ελασσόνας-1821 Μονή Σέκου Μολδαβία), κλεφταρματολού, Φιλικού-αγωνιστή του ’21, αρχηγού της επανάστασης στη Μολδοβλαχία, συνεργάτη του Αλέξανδρου Υψηλάντη, που υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Θεσσαλίας. Ο Φιλόλαος Τλούπας φιλοτέχνησε την προτομή το 1949/50, ενώ ήταν ακόμη φοιτητής. Η προτομή εδράζεται σε ψηλό και βαθμιδωτό βάθρο. Η μορφή αποδίδεται αγέρωχη και συνάμα σκεπτική. Η υπογραφή του γλύπτη μόλις που διακρίνεται στο μπράτσο της προτομής (ΦΙΛΟΛΑΟΣ). Πάνω από το υποκάμισο του ήρωα, προβάλλει μια σειρά διαγώνιων ανάγλυφων διακοσμητικών στοιχείων του ενδύματος. Στην πλαϊνή πλευρά του βάθρου αναγράφονται το εργαστήριο και η χρονολογία.
Μνημείο Εθνικής Αντίστασης στο Πάρκο Αλκαζάρ (1990)
Στο κέντρο σχεδόν του πανέμορφου πάρκου Αλκαζάρ ξεπροβάλλει το έργο του Φιλόλαου Τλούπα που εντυπωσιάζει με τον όγκο του και το υλικό κατασκευής του, το Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης (1990). Στο σημείο αυτό συγκλίνουν οι οδικοί άξονες του πάρκου και το έργο είναι ορατό από όλα τα σημεία. Πρόκειται για αρχιτεκτονικό γλυπτό από ανοξείδωτο χάλυβα (Κ. ΧΥΤΗΡΙΟ Μ. ΓΑΒΑΛΑ). Είναι τοποθετημένο επάνω σε βαθμιδωτή βάση μεγάλης διαμέτρου, με τις τελευταίες βαθμίδες σε ακανόνιστο σχήμα, που προσδίδουν στο γλυπτό μία αίσθηση «ανύψωσης». Κάτω από το μνημείο σε διαμορφωμένο χώρο στεγαζόταν το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το οποίο πλέον έχει μεταφερθεί στο κτήριο της παλιάς Πυριτιδαποθήκης. Σε βαθμίδες της βάσης του μνημείου υπάρχουν πλάκες με εγχάρακτα τα εξής: «ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ 1941-1944» και «Άξιος όποιος το μήνυμα των καιρών το ακούει και λέει “ΠΑΡΩΝˮ!». Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η υπογραφή του δημιουργού: «PHILOLAOS φ 1990» σε ένθετο μεταλλικό έλασμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Philolaos. Dans l’ atelier du sculpteur. Musée de Valence art et archéologie. Lienart 2019.
– Φιλόλαος. Πολίτες του κόσμου – Δρομολόγιο IV. Εικαστικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Λάρισας (Λάρισα 9-10/2000).
– Φιλόλαος Τλούπας. Εθνική Πινακοθήκη. Διαθέσιμο από το https://www.nationalgallery.gr/el/zographikh-monimi-ekthesi/painter/philolaos–tloupas.html
– Λυδάκης Στέλιος, Η νεοελληνική γλυπτική: ιστορία – τυπολογία – λεξικό γλυπτών (Εκδοτικός οίκος «Μέλισσα», Αθήνα 2011).
– Μυκονιάτης Ηλίας, Ελληνική τέχνη. Νεοελληνική γλυπτική (Εκδοτική Αθηνών, 1996).
– Παπανικολάου Μιλτιάδης, Ιστορία της Τέχνης στην Ελλάδα. 18ος και 19ος αιώνας. Τόμος 2 (Εκδόσεις Αδάμ, Πέργαμος Εκδοτική, Αθήνα 2002).
– Μελεζιάδου Εύη, «Μεσημέρι στο Πήλιο: μια συνάντηση με τον γλύπτη Φιλόλαο». Περιοδικό «ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ», τ. 26, Άνοιξη 1994, σελ. 147-150.
– Μπεχλιβάνος Χρήστος, «Φιλόλαος». Σειρά: “Θεσσαλοί του κόσμουˮ (Λάρισα 2008).
– MATER NATURA, Γλύπτης Φιλόλαος – Ζωγράφος Μάριος Πράσινος Κατάλογος Έκθεσης, Ίδρυµα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως, Άνδρος 2001.
– «Το χρέος της Λάρισας για το έργο του Φιλόλαου». Στο Αλκαζάρ βρίσκεται το «Μνημείο της Αντίστασης» του Φιλόλαου. Εφημερίδα «LARISSANET» Λάρισας, 13/9/2014.
– Τσιτιρίδης Γιώργος, Ανακάλυψε τα γλυπτά της πόλης: Θάμνοι του Φιλολάου Τλούπα. Διαθέσιμο από το https://parallaximag.gr/thessaloniki/anakalypse–ta–glypta–tis–polis–thamnoi–tou–filolaou–tloupa 30/11/2019
– «Έφυγε ο Φιλόλαος Τλούπας». Εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 21/9/20101.
– «Πέθανε ο γλύπτης Φιλόλαος Τλούπας». Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», 22/9/2010.
– «Έφυγε ο μεγάλος Λαρισαίος γλύπτης Φιλόλαος Τλούπας». Εφημερίδα «ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΚΗΡΥΚΑΣ» Λάρισας, 23/9/2010
……………………………………………….
– Γεωργάκης Ολύμπιος. Διαθέσιμο από το https://el.wikipedia.org/wiki/Γεωργάκης_Ολύμπιος
– Οδηγός Νομού Λάρισας (ΤΕΔΚ Ν. ΛΑΡΙΣΑΣ, Εκδ. «έλλα» 2002).
– Γκαϊντατζής Νίκος, Τα γεγονότα του 1821 στη Βόρεια Μολδαβία: Γεωργάκης Ολύμπιος και Ιωάννης Φαρμάκης. Περιοδικό ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ, [S.l.], v. 13, p. 227-266, Ιαν. 1973
……………………………………………….
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΦΙΛΟΛΑΟΥ ΤΛΟΥΠΑ – Φωτογράφος Τάκης Τλούπας, Αρχείο Ιζαμπέλ Τλούπα
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΛΥΠΤΩΝ – Βάσω Πανάγου, Παναγιώτης Δομούζης
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
