Του Ηλία Ε. Κουρκούτα*
Η σύγχρονη έρευνα συνολικά αναδεικνύει τον χωρισμό των γονέων, ως παράγοντα υψηλού κινδύνου, ειδικά όταν προηγείται ή έπεται μια συγκρουσιακή σχέση.
Οι μετά το διαζύγιο παθογένειες, πέρα από τις χρόνιες κακοποιήσεις, αφορούν κυρίως τις συγκαλυμμένες ή ανοιχτές αντιπαραθέσεις μεταξύ του ζεύγους, σε ένα κλίμα εκατέρωθεν απαξίωσης, με μορφές επικοινωνιακής βίας και εκρήξεων σωματικής επιθετικότητας που παραπέμπουν σε έντονα αισθήματα θυμού και οργής.
Ένα από τα βασικά διακυβεύματα και πηγή συγκρούσεων είναι η ανάληψη της επιμέλειας. Η σύγχρονη έρευνα και η νομοθεσία σε διεθνές επίπεδο έχει αναδείξει την υποχρέωση της κοινής επιμέλειας, καθώς και τα οφέλη της, ως βασικό δικαίωμα των παιδιών και ως βασικός παράγοντας ισορροπημένης και ολοκληρωμένης ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης.
Οι απόψεις περί αντιθέτου, που μεταφέρονται στον δημόσιο διάλογο στην καλύτερη περίπτωση αντανακλούν προσωπικές αντιλήψεις, που δεν βασίζονται σε τεκμηριωμένα στοιχεία καθώς και παρερμηνείες των προσωπικών εμπειριών. Η συνηθισμένη άποψη ότι η συνεπιμέλεια εντείνει τις συγκρούσεις είναι τελείως λανθασμένη.
Οι προσφυγές και οι εντάσεις δημιουργούνται από το ισχύον σύστημα, λόγω της ασύμμετρης εξουσίας που δίνεται στον έχοντα την αποκλειστική επιμέλεια γονέα και συχνά τις σκόπιμες ή μη παραμελήσεις του ρόλου του άλλου γονέα. Επίσης, η άποψη ότι δεν μπορούν να συμφωνήσουν γονείς σε σύγκρουση, επίσης είναι λανθασμένη. Υπάρχουν παρομοίως αναφορές ότι η συνεπιμέλεια θα επιτρέψει σε κακοποιητικούς γονείς να βλέπουν τα παιδιά τους, κάτι τελείως ψευδές.
Το σύστημα της αποκλειστικής επιμέλειας που ισχύει αναθέτει την ανατροφή του παιδιού στον ένα γονέα, αποκλείοντας, έμμεσα ή άμεσα, τον άλλον γονέα από όλες τις σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή του παιδιού (τόπος κατοικίας, εκπαίδευση, υγεία). Ο άλλος γονέας, συνήθως, εξαναγκάζεται σε εισαγγελικές παραγγελίες προκειμένου να λάβει γνώση σημαντικών θεμάτων (όπως αυτό της υγείας του παιδιού κλπ. ), με σημαντική συνήθως επιβάρυνση της σχέσης των γονέων και, αναπόφευκτα, και της ψυχολογίας του παιδιού.
Το «σύνδρομο του αποξενωμένου γονέα», στο οποίο θα αναφερθούμε εκτενώς σε επόμενο σημείωμα, δυστυχώς είναι παρόν στην ελληνική κοινωνία με χιλιάδες γονείς να αναμένουν με αγωνία τις αλλαγές στην Νομοθεσία. Πρόκειται για την αόρατη βία που ασκείται στα παιδιά και στον άλλο γονέα και την άλλη οικογένεια (γιαγιάδες, θείοι, ξαδέλφια), που έχει επικρατήσει με βάση τις παρενέργειες της ισχύουσας νομοθεσίας. Είναι εκπληκτικός ο αριθμός των περιπτώσεων, αντρών και γυναικών.
Η «ψυχική κατοικία των παιδιών βρίσκεται στα συναισθήματα (καρδιά) και στη σχέση του με τους γονείς» και όχι σε τοίχους και έπιπλα. «Ξεσπιτώνονται μέσα τους» όταν αποκόβονται, χωρίς τη θέλησή τους, από τα συναισθήματα και την ανάγκη τους για τον άλλον γονέα.
Αποξένωση σημαίνει, σκόπιμη ή ασυνείδητη, διαστρέβλωση των συναισθημάτων των παιδιών για τον άλλον γονέα, εφόσον η σχέση μαζί του και η παρουσία του είναι θετική. Η αλλοτρίωση των προσωπικών συναισθημάτων των παιδιών από έναν γονέα και η επιβολή αρνητικής στάσης απέναντι στον άλλον, συνιστά την «αόρατη βία», μια μορφή κακοποίησης γονέων (αντρών και γυναικών) και αποστέρηση των παιδιών από «κομμάτια» του εαυτού τους.
Παρά τη διαδεδομένη αντίληψη της καλύτερης παροχής φροντίδας από τη μητέρα, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η συνθήκη συνεπιμέλειας σε παιδιά πρώιμης ηλικίας (3-5 ετών) όχι μόνο δεν σχετίζεται με περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα, αλλά συμβάλλει στην καλύτερη ισορροπία τους (Bergstrom et al., 2017).
Η έκθεση Warshak (2016) αποδομεί με συστηματικό τρόπο και απορρίπτει όλα τα δεδομένα σχετικά με τους κινδύνους της συνεπιμέλειας για τα πολύ μικρά παιδιά, εξαιτίας των μεθοδολογικές ανακριβειών των εργασιών, υποδεικνύοντας ότι τα συμπεράσματα βασίζονται σε ιδεολογικές προκαταλήψεις (biases), παρά σε επιστημονικά δεδομένα.
Οι διαφωνίες για την συνεπιμέλεια αναδεικνύονται συχνά ως «σύγκρουση φύλων» με τάση υποτίμησης και απαξίωσης των αντρών (πατεράδων), σε αντίθεση με τις τεράστιες κοινωνικές αλλαγές, ενώ είναι τεράστιος ο αριθμός γυναικών που είναι αποκλεισμένες από τα παιδιά τους, χωρίς απαραίτητα να συντρέχουν πάντα σοβαροί λόγοι.
Με βάση ένα μεγάλο αριθμό ερευνών τα παιδιά που ζούσαν υπό κοινή επιμέλεια αντιμετώπιζαν λιγότερα ψυχοσωματικά προβλήματα σε σχέση με αυτά που ζούσαν, ως επί το πλείστον ή αποκλειστικά, με έναν γονέα.
Ακόμη και διαζευγμένοι γονείς, ακόμη και αυτοί που ήταν σε μια συγκρουσιακή σχέση, θεωρούν στην πλειονότητα τους, την συν-επιμέλεια ως κάτι το θετικό για την ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών τους (Fransson et al., 2016).
Η ασύμμετρη συμμετοχή των γονιών στην καθημερινή/ βιωματική ανατροφή του παιδιού ή ο αποκλεισμός (σκόπιμος ή μη) του ενός (συνήθως του πατέρα) και κυρίως η εχθρική /συγκρουσιακή σχέση που συχνά αναπτύσσεται μεταξύ τους δημιουργεί «ρήγμα» στο ψυχισμό του παιδιού που όχι μόνο φτωχοποιεί σε πολλά επίπεδα (γνωστικό, συναισθηματικό, κοινωνικό) την λειτουργία του, αλλά, εν δυνάμει, συνιστά σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες, ένα σοβαρό τραύμα.
Συνολικά, η σύγχρονη έρευνα επισημαίνει την απαίτηση για ομαλοποίηση/ εξισορρόπηση των σχέσεων και με τους δυο γονείς μέσα από σύγχρονες πρακτικές, με την υποστήριξη της νομοθεσίας και την διαμεσολάβηση των ειδικών.
Στις περιπτώσεις σύγκρουσης ή έντονων διαφωνιών και προστριβών (λόγω αρνητικού συναισθηματικού φορτίου του διαζυγίου) πρέπει να προτείνεται η υποχρεωτική διαμεσολάβηση από ψυχολόγο ή επιστήμονα ψυχικής υγείας, με τεκμηριωμένη κατάρτιση και εμπειρία σε ανάλογα πεδία, για τον λόγο ότι συχνά οι συγκρούσεις εντείνονται και ισχυροποιούνται οι «παθολογικές» άμυνες, όταν οι γονείς οχυρώνονται πίσω από νομικά επιχειρήματα με πολύ λίγα στην ουσία οφέλη για το παιδί, αλλά και στην προσπάθεια εκμετάλλευσης και κατάχρησης του Νόμου κυρίως για επιβολή στον και «έκπτωση» από το ρόλο του, του άλλου γονέα.
Το συμφέρον και δικαίωμα του παιδιού είναι να ανατρέφεται και από τους δύο γονείς και είναι υποχρέωση των γονέων να διαχειριστούν τις μεταξύ τους διαφορές.
* Ο κ. Ηλίας Κουρκούτας είναι Καθηγητής Ψυχολογίας και Διευθυντής του Εργαστηρίου Ψυχολογίας, Διευθυντής του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Ειδικής Αγωγής, ΠΤΔΕ, Παν/μιο Κρήτης
Είναι Συντονιστής του Κλάδου Κλινικής Ψυχολογίας της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας (ΕΛΨΕ) και από τους συγγραφείς της εισήγησης της ΕΛΨΕ στην Νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Υπουργείου για τον νέο Νόμο.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
