Γράφει ο Δρ. Αναστάσιος Εφέογλου
Γενικός Χειρουργός και Χειρουργός σπλάχνων – PhD πανεπιστημίου Βέρνης
Eξειδικευθείς στην Ελβετία στην πρωκτολογική, Παχέος εντέρου και Ορθού χειρουργική κατά των κατευθυντήριων οδηγιών του EBSQ (European Board of Surgery Qualification και DGAV (Deutsche Gesellschaft für Allgemein- und Viszeralchirurgie e.V.) Μετεκπαιδευθείς στην λαπαροσκοπική χειρουργική παχέος εντέρου και των κήλων του κοιλιακού τοιχώματος.
Συνεργάτης ΙΑΣΩ Θεσσαλίας
Ορθοκολικός καρκίνος είναι ο κακοήθης όγκος που εντοπίζεται στο παχύ έντερο. Το παχύ έντερο είναι το τελευταίο τμήμα του πεπτικού σωλήνα.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου συχνά προσβάλλει ηλικιωμένα άτομα μπορεί όμως να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
Αρχικά παρουσιάζεται ως μικρή συσσώρευση (μάζα) μη καρκινικών κυττάρων που περιγράφονται ως πολύποδες στην επιφάνεια του εντερικού αυλού (βλεννογόνος). Με το πέρας του χρόνου αυτοί οι πολύποδες μπορεί να υποστούν μετάλλαξη σε καρκίνο. Οι πολύποδες, λόγω του μικρού τους μεγέθους προκαλούν ελάχιστα συμπτώματα. Γι’ αυτό το λόγο συνίσταται ο προληπτικός έλεγχος με κολονοσκόπηση, ώστε να ανευρεθούν και να αφαιρεθούν εγκαίρως οι πολύποδες πριν προλάβουν να μεταλλαχθούν.
Εάν δημιουργηθεί καρκίνος, οι επιλογές αντιμετώπισης περιλαμβάνουν τη χειρουργική αφαίρεση, ακτινο – και χημειοθεραπεία όπως και στοχευμένη ανοσοθεραπεία.
Ποια είναι τα αίτια
Μέχρι σήμερα δεν έχουν διευκρινιστεί ακόμη τα αίτια που προκαλούν καρκίνο του παχέος εντέρου.
Γενικά, ορθοκολικός καρκίνος αναπτύσσεται όταν τα υγιή κύτταρα στο έντερο εμφανίζουν αλλαγές (μετάλλαξη) στο DNA τους. Το DNA ενός κυττάρου περιλαμβάνει τις δομικές πληροφορίες και οδηγίες για τη φυσιολογική λειτουργία του κυττάρου. Τα υγιή κύτταρα αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται με προγραμματισμένους και ελεγχόμενους ρυθμούς ώστε να τηρείται μια φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού.
Όταν όμως το DNA ενός κυττάρου υποστεί ζημιά και μετατραπεί σε καρκινικό κύτταρο, συνεχίζει να πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα ακόμα και όταν δεν χρειάζεται. Έτσι συσσωρεύονται τα καρκινικά κύτταρα και σχηματίζουν έναν όγκο. Με την πάροδο του χρόνου τα καρκινικά κύτταρα μεγαλώνουν, διηθούν και καταστρέφουν τους περιβάλλοντες φυσιολογικούς ιστούς. Επίσης, μεταναστεύουν σε άλλα μέρη του σώματος και σχηματίζουν εναποθέσεις καρκινικών κυττάρων (μεταστάσεις).
Παράγοντες κινδύνου
Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος περιλαμβάνουν
- Μεγάλη ηλικία
Ο καρκίνος του παχέος μπορεί να διαγνωστεί σε οποιαδήποτε ηλικία όμως η πλειοψηφία των ανθρώπων με καρκίνο του παχέος είναι μεγαλύτεροι των 50 ετών. Η συχνότητα του καρκίνου του παχέος εντέρου σε ανθρώπους νεότερους των 50 αυξάνει τα τελευταία χρόνια. - Αφροαμερικανική φυλή
Η μαύρη φυλή έχει πιο υψηλό ρίσκο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος σε σχέση με άλλες φυλές. - Προσωπικό ιστορικό με καρκίνο ή πολυποδίαση του παχέος εντέρου
Άτομα με ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή πολυπόδων στο παχύ έντερο έχουν αυξημένο ρίσκο ανάπτυξης καρκίνου μέλλον. - Φλεγμονώδεις εντερικές συνθήκες
Χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις του παχέος εντέρου, όπως ελκώδης κολίτιδα και νόσος του Crohn, αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
- Κληρονομικά σύνδρομα που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου
Μερικές γονιδιακές μεταλλάξεις που περνούν από γενιές σε γενιές της οικογένειας μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου. Μόνο ένα μικρό ποσοστό εμφάνισης του καρκίνου του παχέος εντέρου συνδέεται με κληρονομικά γονιδιακά σύνδρομα. Τα πιο κοινά από αυτά είναι η οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση (Familial Adenomatous Polyposis) και το σύνδρομο Lynch (κληρονομούμενος μη πολυποδιασικός καρκίνος παχέος εντέρου (HNPCC)) - Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος
Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του παχέος είναι πιο υψηλός όταν υπάρχει συγγενής πρώτου βαθμού με ιστορικό της νόσου. Όταν περισσότερα από ένα μέλη της οικογένειας πάσχουν από καρκίνο του παχέος εντέρου ο κίνδυνος είναι ακόμα πιο υψηλός. - Δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες, υψηλή σε λιπαρά
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να συσχετιστεί με την τυπική δίαιτα του σύγχρονου δυτικού κόσμου, η οποία είναι χαμηλή σε περιεκτικότητα φυτικών ινών και υψηλή σε λίπος και θερμίδες. Μελέτες σε αυτό το αντικείμενο έχουν αποδείξει πως μια δίαιτα με κόκκινο ή και επεξεργασμένο κρέας αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. - Καθιστική ζωή
Άτομα που ακολουθούν έναν αδρανή τρόπο ζωής, κυρίως καθιστικό, χωρίς να αθλούνται, έχουνε πιο υψηλή πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του παχέος εντέρου.
Η τακτική φυσική άσκηση μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. - Σακχαρώδης διαβήτης
Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη έχουν αυξημένο το ρίσκο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου. - Παχυσαρκία
Παχύσαρκα άτομα έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου όπως και πιο υψηλή νοσηρότητα και θνησιμότητα σε σύγκριση με άτομα με φυσιολογικό βάρος. - Κάπνισμα
Οι καπνιστές έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος έντερου.
- Αλκοόλ
Ο αλκοολισμός αυξάνει το ρίσκο για καρκίνο του παχέος εντέρου. - Προηγηθείσα ακτινοθεραπεία για καρκίνο
Η άμεση ακτινοθεραπεία της κοιλιακής χώρας για την αντιμετώπιση διαφορετικού καρκίνου αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Ποια είναι τα συμπτώματά του;
- Ασυνήθιστες εναλλαγές κενώσεων (διάρροια, δυσκοιλιότητα, αλλαγή στη σύσταση των κοπράνων)
- Αιμορραγία από το ορθό ή αίμα στα κόπρανα
- Εμμένουσα κοιλιακή δυσφορία όπως κράμπες, αέρια ή πόνος
- Αίσθημα ατελούς κένωσης του εντέρου
- Αδυναμία, αναιμία
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους
Πολλοί ασθενείς με καρκίνο παχέος εντέρου δεν εμφανίζουν συμπτώματα στα αρχικά στάδια της νόσου. Όταν εμφανιστούν συμπτώματα, ποικίλλουν συνήθως, ανάλογα με το μέγεθος και την εντόπισή του όγκου.
Πρόληψη
Επιδημιολογικός προληπτικός έλεγχος καρκίνου του παχέος εντέρου (Screening)
Ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας συνιστά τη διενέργεια προληπτικού ελέγχου για καρκίνο του παχέος εντέρου στην ηλικία τον 50 ετών. Τα άτομα όμως με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου, όπως αυτά με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου, θα πρέπει να ελεγχθούν νωρίτερα.
Υπάρχουν διάφορες επιλογές προληπτικού ελέγχου όπως η ενδοσκόπηση του παχέος εντέρου και η αξονική τομογραφία. Επισκεφθείτε έναν γαστρεντερολόγο και συζητήστε ποιος προληπτικός έλεγχος είναι ιδανικός. Η συχνότητα και η επανάληψη του ενδοσκοπικού ελέγχου εξαρτώνται από τα ανάλογα ευρήματα και το οικογενειακό ιστορικό του ασθενούς και διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή.
Για παράδειγμα ένας ασθενής με υψηλό ρίσκο (θετικό οικογενειακό ιστορικό) θα πρέπει να επανελέγχεται κάθε 1,5 – 2 χρόνια και στη συνέχεια ανά 5ετία.
Αλλαγές τρόπου ζωής για τη μείωση του ρίσκου ανάπτυξης καρκίνου του εντέρου
Μπορείτε να ακολουθήσετε βήματα για τη μείωση του ρίσκου ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου πραγματοποιώντας αλλαγές στην καθημερινή σας ζωή. Αυτά τα βήματα είναι:
- Κατανάλωση ποικίλων φρούτων, λαχανικών και δημητριακά
Τα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής αλέσεως περιέχουν βιταμίνες, μέταλλα, ίνες και αντιοξειδωτικά, τα οποία μπορούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου. - Πίνετε αλκοόλ με μέτρο ή καθόλου
Εάν επιλέξετε να πιείτε αλκοόλ, περιορίστε την ποσότητα αλκοόλ που πίνετε σε όχι περισσότερα από ένα ποτό την ημέρα - Άσκηση τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας
Προσπαθήστε να ασκηθείτε τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα. Αν έχετε καιρό να ασκηθείτε, ξεκινήστε αργά και αυξήστε σταδιακά έως 30 λεπτά.
Επίσης, μιλήστε με το γιατρό σας πριν ξεκινήσετε οποιοδήποτε πρόγραμμα άσκησης. - Διατηρήστε ένα υγιές βάρος
Εάν έχετε υγιές βάρος, διατηρήσετε το βάρος σας συνδυάζοντας μια υγιεινή διατροφή με καθημερινή άσκηση.
Αν χρειαστεί να χάσετε βάρος, ρωτήστε το γιατρό σας για υγιείς τρόπους να πετύχετε τον στόχο σας. Στόχος είναι να χάσετε βάρος αργά αυξάνοντας την άσκησης και μειώνοντας τον αριθμό των θερμίδων που τρώτε.
Θεραπεία
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου – ορθού θεραπεύεται στις περισσότερες περιπτώσεις. Η θεραπεία αυτού του είδους καρκίνου είναι στο αρχικό στάδιο (Ι η και ΙΙ) χειρουργική, ενώ στα στάδια ΙΙΙ και IV είναι πολυ-παραγοντική (multi-disciplinary) και περιλαμβάνει και χημειοθεραπεία/ακτινοθεραπεία. Ο συνδυασμός της θεραπείας που χρειάζεται κάθε άρρωστος καθώς και η στρατηγική της, για παράδειγμα με ποια προτεραιότητα θα δοθεί η θεραπεία, είναι ένα πολύπλοκο θέμα το οποίο εξετάζεται κατά περίπτωση από το Ογκολογικό Συμβούλιο. Σε γενικές γραμμές τα τελευταία χρόνια κερδίζει έδαφος η χρήση της ακτινοθεραπείας για τον καρκίνο του ορθού, ιδίως προ-εγχειρητικά (neo-adjuvant therapy).
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου/ορθού καλό είναι να χειρουργείται λαπαροσκοπικά, εκτός αν υπάρχει αντένδειξη όπως προηγούμενα μεγάλα χειρουργεία ή προχωρημένος καρκίνος.
Οι ενδείξεις για μία λαπαροσκοπική κολεκτομή είναι οι ίδιες, με την ανοιχτή όμως να φέρει σημαντικά πλεονεκτήματα όπως:
- ταχύτερη ανάρρωση
- λιγότερο τραυματική επέμβαση & λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος
- λιγότερες επιπλοκές λοιμώξεων και
- καλύτερο ογκολογικό αποτέλεσμα
Μετεγχειρητική παρακολούθηση
Ένα στενό follow-up είναι απαραίτητο για μία αποτελεσματική θεραπεία. Η μετεγχειρητική παρακολούθηση από Ογκολόγο θα διαρκέσει από 5 έως και 10 χρόνια ανάλογα με το στάδιο του καρκίνου και την ηλικία του ασθενούς.
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
