Ο Ελύτης έγραψε: «Η Παναγιά το πέλαγο κρατούσε στην ποδιά της…». Άντε εσύ μετά να βρεις ένα ευφυολόγημα για ν’ αρχίσεις να ιστορείς τις ομορφιές της Παναγιάς των νησιών, μέρες που ‘ναι. Αφήνεις, λοιπόν, τον πρόλογο στο ευλογημένο χέρι του ποιητή του Αιγαίου και μπαίνεις στο θέμα… με μια βουτιά.
Νησί, καλοκαίρι και ανεμελιά και ραστώνη και ένταση και παρενθέσεις καθημερινότητας για το κύριο θέμα του φθινοπώρου, κι έχουμε και μια θάλασσα μπροστά μας… Γαλάζιο σε αποχρώσεις ουράνιες και πελαγίσιες και λευκό απόλυτο, καθαρό και άμωμο! Κι οι Παναγιές το σούρουπο γιορτάζουν και περιμένουν επισκέψεις στα πανηγύρια τους. Κι όσοι βρεθείτε με το ‘να πόδι στο νησί και τ’ άλλο στις έγνοιές σας, πατήστε και με τα δυο όπου χαλαρώνετε και αναζητήστε τη Μεγαλόχαρη του τόπου· θα αναβαπτιστείτε!
ΣΕΡΙΦΟΣ
Στην Παναγιά τη Σκοπιανή, που ‘χει τα μάτια της στη θάλασσα, το πανηγύρι αρχινά από το απόβραδο της παραμονής του Δεκαπενταύγουστου. Χορός, φαγητό με κατσίκι ντόπιο και κρασί λιαστό που θυμίζει κονιάκ 7 αστέρων, και ταξιδεύεις στα «πριν», σβήνεις τα «τωρινά» και βλέπεις με άλλο μάτι τα «μελλούμενα». Ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο, το μεγάλο γλέντι στήνεται στην Παναγιά, την Ξυλοπαναγιά, όπως τη λένε οι ντόπιοι, για το ξύλο που έπεφτε παλιά πάνω στις παραγγελιές και στους χορούς, για τις ματιές από τις κοπελιές τις όμορφες.
ΑΜΟΡΓΟΣ
«Ένα φιλί της θάλασσας της αφροστολισμένης» είναι η Αμοργός του Γκάτσου, όμως η Παναγιά η Χοζοβιώτισσα είναι το στολίδι του νησιού… Τον Δεκαπενταύγουστο μόνο για ένα προσκύνημα είναι το μοναστήρι το καρφιτσωμένο σαν κόσμημα στον βράχο. Το πανηγύρι ανταριάζει στην Παναγιά την Πανοχωριανή. Το πατατάτο μοσχοβολάει μέχρι τα σοκάκια, τα ρακόμελα τ’ αμοργιανά ρέουν σαν της βροχής τα ρυάκια που σπανίζουν και το νησί που έγινε διάσημο από τον Λικ Μπεσόν και το «Απέραντο Γαλάζιο» ζει στην απέραντη έκσταση!
ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ
Χτισμένη πριν από 250 και βάλε χρόνια η Παναγιά η Πορταΐτισσα, στα γκρέμνα του Κάστρου, περιμένει τους «καλεσμένους» της κάθε του Αυγούστου στις 15 να τους προσφέρει «Λαμπριανό» γεμιστό αρνί, δηλαδή με ρύζι και ψιλοκομμένη συκωταριά, αλλά και άλλες νοστιμιές φτιαγμένες από τα δουλεμένα χέρια των νοικοκυράδων της Αστροπαλιάς. Η «πεταλούδα του Αιγαίου» ντύνεται στα γιορτινά της κείνη τη μέρα και λάμπει περισσότερο κι απ’ την πανσέληνο που θα φωτίζει ολόκληρο το πέλαγος.
ΙΚΑΡΙΑ
Ένα απέραντο πανηγύρι από τη μια άκρη της στην άλλη η Ικαριά, μα τον Δεκαπενταύγουστοτο πανηγύρι-θρύλος στη Λαγκάδα. Από το μεσημέρι αρχίζουν οι δοξαριές στα βιολιά κάτω από τα δένδρα, που χορεύουν μαζί με τα κορίτσια με τα στεφανωμένα κεφάλια από φύλλα αμπελιών. Διονυσιακό άρωμα; Όχι, παίζουμε! Κάποιοι ταξιδεύουν οκτώ ώρες μεσοπέλαγα για να πουν: «Ήμουν κι εγώ στο πανηγύρι της Λαγκάδας». Το κρασί το κόκκινο το αψύ οδηγεί στην έκσταση που απαιτούν ο χώρος κι ο χορός. Κατσίκια, πίτες ντόπιες και τυριά μοσχοβολιστά συνθέτουν το «τέλειο». Κι αν μιλούσαν τα πλατάνια, θα ‘χαν πολλά να πουν για τα κρυφά που βλέπουν από κει ψηλά…
ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ
Κάθεσαι ψηλά στις πάλλευκες πέτρες της Παναγιάς και απέναντί σου μετράς νησιά και τη μικρότητά σου πλάι στο Θείο. Στα σπλάχνα της Παναγιάς της Φολεγάνδρου αρχαίος ναός ανασαίνει ακόμη περιμένοντας. Τι; Ο Θεός ξέρει. Για την ώρα και την εποχή, παραδοσιακά φαγητά, μουσικοί που σε εκστασιάζουν, γλέντι και στρωμένα τραπέζια για τους επισκέπτες. Τι άλλο;
ΜΥΚΟΝΟΣ
Μύκονος δεν είναι μοναχά Ματογιάννια και περατζάδα και κουτσομπολιό και ηλιοβασίλεμα στη μικρή Βενετία και θάλασσα και Σούπερ Παραντάις και πάρτι με…1.000 ευρώ είσοδο και ένα εκατομμύριο ευρώ έξοδο! Μύκονος είναι και Παναγιά Τουρλιανή και πανηγύρι, ας το πούμε κι έτσι… Στην Άνω Μερά, πάντως, η εικόνα θυμίζει νησί αδήωτο από τις τουριστικές ορδές και τους «σεΐχηδες» τους βαπτισμένους στις σαμπάνιες.
ΚΑΤΩ ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ
Όλο τον χρόνο μένει με τα αγριοκούνελά του και τις πετροπέρδικες. Το καλοκαίρι κάποιοι «ψαγμένοι» επισκέπτονται το Κάτω Κουφονήσι για τις μοναχικές παραλίες του, την πεζοπορία στον άνυδρο τόπο και για την ταβέρνα του που, περιμένοντας δυο, άντε τρεις μήνες να δουλέψει, προσφέρει νόστιμα αλλά «αλμυρά» πιάτα. Τον Δεκαπενταύγουστο, το μικρονήσι του Αιγαίου γιορτάζει την Παναγιά του, τα καΐκια γιορτάζουν κι αυτά ντυμένα με πολύχρωμες σημαίες και όσοι πιστοί προσέλθουν (μπορεί και να) γεύονται φρέσκο ψάρι και κρασί (ναξιώτικο). Άλλη αίσθηση!
ΝΙΣΥΡΟΣ
Το πανηγύρι της Παναγίας της Σπηλιανής βαστάει (λένε) εννιά μερόνυχτα. Από τις 6 Αυγούστου έρχονται στη Νίσυρο γυναίκες, οι «εννιαμερίτισσες», κάτι σαν μοιρολογίστρες, μένουν στη μονή, ψάλλουν το μοιρολόι της Παναγιάς και την παραμονή του πανηγυριού ετοιμάζουν το κόλλυβο. Κι όταν οι «εννιαμερίτισσες» φύγουν για να ξανάρθουν του χρόνου, ανάβουν οι χοροί, βγαίνουν τα κρέατα και τα κρασιά τα δυνατά, και οι ανδρείοι των πανηγυριών χτυπούν τα πόδια δυνατά για να ξυπνήσει το ηφαίστειο…
ΛΕΣΒΟΣ ΚΑΙ ΤΖΙΑ…
Κι αν βρεθείς στη Λέσβο, η Παναγιά της Αγιάσου με το ξυλόγλυπτο τέμπλο – αριστούργημα, περιμένει να φθάσεις με τα πόδια από τη Μυτιλήνη (25χλμ) για να την προσκυνήσεις (αν τα καταφέρεις…).Ή, τέλος, αν η ρότα σου σε έχει ρίξει στις ακτές της Τζιας, ανηφόρισε μέχρι την Ιουλίδα και κλείσε τραπέζι μπροστά στο παλιό δημαρχείο, όπου θα σε βρει το πρωί να χορεύεις, ν’ ακούς για τα παλιά· για τις δοξαριές του Αντωνάκη του Ζουλού, που «έφυγε», αλλά ακόμη το βιολί του ακούγεται…
Κι έτσι στη μνήμη της Παναγιάς που κοιμήθηκε μένουν ξάγρυπνες ολόκληρες οι Κυκλάδες κι Ελλάδα ολόκληρη πανηγυρίζει, πριν συρθεί στις πρώτες φθινοπωρινές ψιχάλες και στις δυνατές μπόρες του χειμώνα. Καλή Παναγιά, λοιπόν!
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
