Από τον Άγγελο Πετρουλάκη
«Ακούνητος, ακούω θορύβους: τζιτζίκια, γρύλλοι,
ταξιαρχίες έντομα σαλεύουνε
γύρω σαν τα κλαδιά που τρίζουνε στη φωτιά.
Ακούνητος, ρουφώ τις μυρωδιές:
ρετσίνι, μυρσίνη, θυμάρι, ρίγανη, φασκομηλιά και αγριοδυόσμος.
Και η γη, η γεύση της…»
Ζακ Λακαριέ: «Το Ελληνικό Καλοκαίρι»
Το καλοκαίρι και οι φυγές μας. Οι μαζικές φυγές προς τη θάλασσα, που την ανακαλύπτουμε ξανά μετά από μήνες. Οι μαζικές φυγές προς τις ακτές, που μας ανακαλύπτουν και πάλι. Σχέσεις αμοιβαιότητας μεταξύ της ανάγκης να βρεθούμε κοντά στη φύση και της φύσης που απαιτεί την κατανόηση και το σεβασμό μας. Πώς να ισορροπήσουν σ’ ένα κοινωνικό δεδομένο που ορίζεται από τόσες αντιθέσεις και συχνά λειτουργεί με τις παραμέτρους της ψυχολογίας της μάζας;
Η θάλασσα, ο μεγάλος μαγνήτης. Ούτως ή άλλως, οι υψηλές θερμοκρασίες την κάνουν περισσότερο προσιτή απ’ όποια άλλη εποχή. Και βέβαια και η διάθεση του καθενός να την προσεγγίσει και ν’ ανακαλύψει σ’ αυτήν τους δρόμους των ταξιδευτών ή τις αναπολήσεις αυτών που έχουν και λόγο και αιτία να μένουν σιωπηλοί σ’ ένα ακροθαλάσσι.
«Ναι, την αγαπούσα τη θάλασσα! Την έβλεπα ν’ απλώνεται απ’ τ’ ακρωτήρι ως πέρα μακριά, να χάνεται στα ουρανοθέμελα σαν ζαφειρένια πλάκα στρωτή, βουβή και πάσχιζα να μάθω το μυστικό της. Την έβλεπα, οργισμένη άλλοτε, να δέρνει με αφρούς τ’ ακρογιάλι, να καβαλικεύει τα χάλαρα, να σκαλώνει στις σπηλιές, να βροντά και να ηχάει, λες και ζητούσε να φτάσει στην καρδιά της Γης για να σβήσει τις φωτιές της. Κι έτρεχα μεθυσμένος να παίξω μαζί της, να τη θυμώσω, να την αναγκάσω να με κυνηγήσει, να νιώσω τον αφρό της απάνω μου, όπως πειράζουμε αλυσοδεμένα τ’ αγρίμια», γράφει ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στο διήγημά του ‘‘Η θάλασσα’’ (‘‘Λόγια της πλώρης’’).
Με τις περιγραφές και τις σκέψεις τού Jacques Lacarrière, αλλά και με τον Σεφέρη και τον Ελύτη, το Ελληνικό Καλοκαίρι παίρνει το δρόμο τής αλήθειας, συλλαβίζοντας μέσα στο απαλό ελληνικό φως τη φράση του Ηράκλειτου: «Αρμονίη κόσμου παλίτροπος». Γιατί, αν κάτι αποθεώνεται από την ελληνίδα φύση αυτό είναι η αρμονία, η απόλυτη ερωτοτροπία τού φλοίσβου και της αλισάχνης με την ακρογιαλιά, του γλυκασμού τής νύχτας με τις αισθήσεις τών ανθρώπων, της γύμνιας του πετρόβουνου με τις φραγκοσυκιές και το τρομαγμένο τρέξιμο της σαύρας, του βαθύσκιωτου των δασών με το κελάρυσμα των δροσερών πηγών και τα κυματιστά ξέφωτα, ό,τι δηλαδή μπορεί να συνθέσει η «Ελληνική Γραμμή» και το «Ελληνικό Φως», για να θυμηθούμε και τον ωραίο Έλληνα Περικλή Γιαννόπουλο, αλλά και τον φιλόσοφο της φωτογραφίας Νίκο Δήμου.
Όμως δεν μπορείς να δεις το ελληνικό καλοκαίρι αν δεν το αποκαθάρεις με πείσμα, ίσως και παράδοξη ελληνική οίηση, από κάθε τι που το επικαλύπτει και δε φτάσεις εκεί όπου υπάρχει μόνο η φύση και ο μύθος, η φύση και η ιστορία, η φύση και τα παιδιά, που ακόμα ανεπιτήδευτα πορεύονται την περιπέτεια της ζωής. Και δεν μπορείς να το δεις αποκομμένο από κάποιες μουσικές, έστω αυτές του ανέμου, ή της ερωτευμένης κιθάρας που ανάμεσα σ’ ένα ντο και σ’ ένα μι ψιθυρίζει λέξεις του έρωτα, που πα να πει, δοξαστικές της ίδιας της ζωής.
Πεζή γνώρισε ο Lacarrière την περισσότερη Ελλάδα και μάλιστα στην τριακονταετία ’50 – ’80, κι ας τον έκαιγε ο ήλιος του καλοκαιριού κι ας μην έβρισκε ‘‘πολιτισμένα’’ καταλύματα για να ξαποστάσει. Αλλά και πολλοί ακόμα μεγάλοι φίλοι τής Ελλάδας μας, όπως ο φημισμένος Ιταλός συγγραφέας αρχαιολόγος Μάσιμο Μανφρέντι, που κάποτε μου εξομολογήθηκε πως στη δεκαετία του ’60 διέσχισε πεζή το θεσσαλικό κάμπο τρεις φορές. Βεβαίως είναι υποχρεωτική η αναφορά και στον μεγάλο Έλληνα (όχι Άγγλο) Πάτρικ Λη Φέρμορ, που μας έδειξε μιαν άλλη Ελλάδα, αυτήν που τόσο αγάπησαν ο Όλιβερ Τάπλιν, η Ζακλίν ντε Ρομιγί, οι Ντάριο και Λία Ντελ Κόρνο και άλλοι πολλοί «Έλληνες» με αλλοδαπή καταγωγή.
Εμείς, και με τόσα μέσα στη διάθεσή μας, ακόμα να τη γνωρίσουμε. Σπάνιες οι στιγμές που μείναμε μόνοι σ’ ένα ακροθαλάσσι αναμετρώντας τον τόπο ή φλυαρώντας με τα κοχύλια και τα βότσαλα. Ανύπαρκτες οι στιγμές που κοιμηθήκαμε στο χώμα πλάι στα πόδια των τρομερών ακροπόλεων ή εκεί που η ιστορία βεβαιώνει πως οι παλαιότεροι είχαν στήσει ιερά του Ασκληπιού. Ελάχιστες οι στιγμές που αρμενίσαμε με στοχασμό και αίσθημα παράκτια ή στις θάλασσές μας, ακούγοντας «ολημερίς τη σκληρή ρέμβη της πέτρας και της θάλασσας», που έγραψε και ο Ελύτης.
Όμως, χωρίς αυτές τις γνώσεις και τις γεύσεις, το ελληνικό καλοκαίρι παραμένει υπόθεση άγνωστη, δεν σου αποκαλύπτεται η «ηλικία της θάλασσας», ούτε έχεις μάτια να δεις τους «ζωγραφιστούς βοριάδες μες στα στήθια» των ναυτών. Το καλοκαίρι μένει αίνιγμα άλυτο, τυπική ευκαιρία για ξεγυμνώματα και ξεφαντώματα, μαύρα γυαλιά και αντηλιακές κρέμες, ούζα και τζατζίκι, κομπασμός αλλά και μιζέρια.
Να δούμε με άλλα μάτια το ελληνικό καλοκαίρι μας. Να πάμε στην αγκαλιά της ελληνίδας φύσης με άλλες προθέσεις. Να δώσουμε την ευκαιρία σ’ αυτό που είμαστε να βιώσει αυτό μέσα στο οποίο είμαστε, υπάρχουμε, ελπίζουμε…
Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές
υπάρχει μια δίψα υπάρχει μια αγάπη
υπάρχει μια έκσταση,
όλα σκληρά σαν τα κοχύλια
μπορείς να τα κρατήσεις στην παλάμη σου.
Γιώργος Σεφέρης
(Σχέδια για ένα καλοκαίρι)
Η θάλασσα και η σαγήνη της. Με τις απροσδιόριστες αποχρώσεις τού μπλε, που ξεκινούν απ’ το απαλό λευκογάλαζο και φτάνουν ίσαμε το μαυρομέλανο, έχοντας στην παλέτα της κι όλους τους τόνους τού γκρίζου, μαζί με όλη τη σιωπή τού βυθού, αλλά και τα τραγούδια που γράφηκαν για χάρη της.
«Θάλασσα πλατειά, σ’ αγαπώ γιατί μου μοιάζεις,
θάλασσα βαθιά, μια στιγμή δεν ησυχάζεις…»
της τραγουδά η Αλίκη, ενώ η Άλκηστις την προκαλεί ρωτώντας την:
«Πες μου θάλασσα πόσα μυστικά σου από τον κόσμο κρύβεις
και μες της σιωπής τα βαθιά, χρόνια τα κλείνεις;»
Η θάλασσα και ο έρωτας, το σμίξιμό της με τα βράχια, οι γλυπτικές διαμορφώσεις τής πέτρας, τα βότσαλα τα κατάλευκα, τα κουβαδάκια τών πιτσιρικιών στην άμμο, τα κοχύλια και τα όστρακα που γίνονται τα δικά της ανεκτίμητα κοσμήματα για να στολίζουν ηλιοκαμένα στέρνα…
Η θάλασσα και ο κόσμος της, οι λευκές γραμμές που αφήνουν τα καράβια της, τα πανιά που φουσκώνουν και οι καρίνες που σχίζουν με δύναμη τα νερά, οι επιστροφές στην παιδική ηλικία, κάποια αποκόμματα από εισιτήρια που θα φυλαχτούν ποιος ξέρει για πόσα χρόνια και κάποια αγγίγματα που ίσως να μην ξεχαστούν τους χειμώνες που θ’ ακολουθήσουν.
Η θάλασσα και τα όνειρα ενός ολόκληρου χειμώνα να περπατούν ξυπόλητα στην ακτογραμμή που σβήνει το κύμα και ν’ ακολουθούν το πέταγμα των γλάρων, οι σιωπές που ταξιδεύουν σε βραχοσπηλιές και κολυμπούν σε φεγγαρόστρατες και η μνήμη που θέλει ν’ αποταμιεύσει χρώματα και κυματισμούς, υποσχέσεις που ίσως δεν τηρηθούν, αλλά και τη δροσιά της αύρας, που μπορεί ν’ αναζωογονεί τις έγκοπες διαθέσεις όλων, όσοι μέσα στα τσιμεντένια κλουβιά μας κλείνουμε τα μάτια για να ταξιδέψουμε στο ατέλειωτο μπλε…
Η επιστήμη και η τεχνολογία, μού επιτρέπουν να γράφω αυτό το σημείωμα από ένα ακροθάλασσι του νομού τής Λάρισας, από τον Αγιόκαμπο, που τον άγγιξε σχεδόν άναρχα ο εσωτερικός μαζικός τουρισμός. Νιώθω ευτυχής που ζω σ’ αυτόν τον τόπο, περίκλειστος από τη γαλήνη τού τοπίου, που συνομιλεί με το διάφανο μπλε τής θάλασσας και το οργιώδες πράσινο του Μαυροβουνίου και του Κισσάβου.
Εφτά – οκτώ παιδιά παίζουν εκεί που σκάει το κύμα, επτά – οκτώ μεσήλικες και δυο – τρεις ηλικιωμένοι. Το σύνολο λιγότερο από είκοσι άτομα. Πουθενά τατουάζ.
Τώρα, που παιδεύω τούτες τις λέξεις, θυμάμαι τον «Κολοσσό τού Μαρουσιού» και τον κατεβάζω από το ράφι του. Ανατρέχω σ’ ένα απόσπασμα που έχω υπογραμμισμένο. Γράφει ο Χένρι Μίλλερ: «Η Ελλάδα είναι αυτό που όλος ο κόσμος ξέρει, κι ας μην την έχει δει, κι ας είναι παιδί, ηλίθιος ή αγέννητος ακόμα. Είναι αυτό που πρόσμενες να ήταν η γη, με λίγο πιο πολλή καλοτυχιά. Είναι το πρώτο σκαλοπάτι της αθωότητας. Μένει όπως γεννήθηκε, γυμνή και ξέσκεπη. Δεν είναι μήτε μυστηριακή, μήτε αδιαπέραστη, ούτε σε τρομάζει, ούτε είναι δύσπιστη, ούτε έχει αξιώσεις. Είναι φτιαγμένη από χώμα, φωτιά και νερό. Κατά τις εποχές, αλλάζει με αρμονικούς κυματιστούς ρυθμούς. Ανασαίνει, σε προκαλεί, σου απαντάει…»
Από τα ηχεία, όμως, του παραλιακού καφέ έρχεται μια μουσική αγγλόφωνη, με έναν ήχο που θυμίζει περισσότερο ταμ – ταμ τα της ζούγκλας. Μου λείπει ολίγος Χατζιδάκις και ολίγος Ξαρχάκος, αλλά η δική μου αισθητική και οι δικές μου επιθυμίες ίσως να είναι ιδιαίτερα αναχρονιστικές. Ποιον αφορά αν εγώ θα ήθελα τη φωνή τού Χατζή να τραγουδά «Πάρε ένα κοχύλι απ’ το Αιγαίο…»; Και τι νοιάζει τον ιδιοκτήτη τού καφέ αν εγώ συγκινούμαι ακούγοντας το «…να μας πας στα πέρα μέρη, φύσα θάλασσα πλατιά…», ή το «μια θάλασσα μικρή είναι το καλοκαίρι μου, ο έρωτάς μου, ο πόνος…» του Διονύση Σαββόπουλου; Τον κατανοώ. Κι χωρίς Χατζή, και χωρίς Σαββόπουλο, η θάλασσα υπάρχει, ο φλοίσβος μιλά την ίδια γλώσσα, που μιλούσε όλα τα περασμένα χρόνια…
Προσωπικά, μου αρκεί το απόλυτο και ασάλευτο μπλε, η προσδοκία ενός πιάτου με τα ελληνικότητα γεμιστά (χωρίς την ανάμνηση της κυρίας που τα επικαλέστηκε για να αποφανθεί ότι οι Έλληνες αντέχουμε την φτώχεια), ή λίγος φρεσκοτηγανισμένος γαύρος, όπως και η προσδοκία πως το βράδυ θα βγει μια φλούδα κατακόκκινου φεγγαριού στον ουρανό. Μου αρκεί μια ντομάτα με γεύση ντομάτας, για να θυμηθώ και τον Χρόνη Μίσσιο, έστω κι αν και αυτή η θύμηση προκαλεί πληγές. Πώς να το κάνουμε, όμως; Δεν παύουμε να είμαστε και πολιτικά όντα…
Καλό καλοκαίρι και πάλι…
Αγιόκαμπος Λάρισας, 31/7/2019
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
