Γράφει ο Θεόδωρος Ξιώνης
Καρδιολόγος
Ευρωπαϊκή πιστοποίηση στην καρδιακή ανεπάρκεια – EUROPEAN CERTIFICATION IN HEART FAILURE
Η καρδιακή ανεπάρκεια (ΚΑ) είναι μια κλινική κατάσταση, κατά την οποία η καρδιά δυσκολεύεται να επιτελέσει την αντλητική της λειτουργία. Κατά συνέπεια, πρόκειται για την αδυναμία της καρδιάς να εφοδιάσει τους ιστούς του σώματος με την απαραίτητη ποσότητα αίματος και οξυγόνου, λόγω είτε της μείωσης της δύναμης εξώθησης των κοιλιών (συστολική ΚΑ) ή της αυξημένης ακαμψίας του μυοκαρδιακού τοιχώματος και της δυσκολίας πλήρωσης των κοιλιών στη φάση της διαστολής (διαστολική ΚΑ). Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία, η ΚΑ είναι ένα κλινικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από τυπικά συμπτώματα (δύσπνοια, ελαττωμένη αντοχή στην προσπάθεια, κόπωση), τα οποία μπορεί να συνοδεύονται και από σημεία (αυξημένη κεντρική φλεβική πίεση, περιφερικά οιδήματα, πρήξιμο στους αστραγάλους) και προκαλείται από κάποια δομική ή/και λειτουργική καρδιακή νόσο που καταλήγει σε ελαττωμένη καρδιακή παροχή και/ή αυξημένη ενδοκαρδιακή πίεση στην ηρεμία ή κατά την άσκηση.
Ο επιπολασμός του συνδρόμου είναι περίπου 1-2% στους ενήλικες, στις αναπτυγμένες χώρες και αυξάνει σε >10% στους ενήλικες άνω των 70 ετών. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 200.000 ασθενείς με ΚΑ και περίπου 30.000 νέες περιπτώσεις κάθε χρόνο.
Το βασικό σύμπτωμα της ΚΑ είναι η μειωμένη ανοχή στην κόπωση, η οποία αποδίδεται είτε στη δύσπνοια (επειδή το αίμα λιμνάζει στους πνεύμονες), ή στην καταβολή και την αδυναμία (επειδή η οξυγόνωση των μυών είναι ανεπαρκής). Ο ασθενής παραπονιέται για λαχάνιασμα, το οποίο παρατηρείται αρχικά κατά την άσκηση και αργότερα και στην ηρεμία. Πολλές φορές η δύσπνοια προσλαμβάνει τον χαρακτήρα της ορθόπνοιας (αδυναμία του ασθενούς να ξαπλώσει και ανακούφισή του όταν ανασηκώνεται και κάθεται – ο ασθενής συνήθως χρησιμοποιεί πολλά μαξιλάρια για να κοιμηθεί ή μπορεί να σηκώνεται το βράδυ και να κάθεται καθιστός στο κρεβάτι του). Μερικές φορές η δύσπνοια παρατηρείται αιφνίδια το βράδυ (παροξυντική νυχτερινή δύσπνοια). Το χαρακτηριστικότερο σημείο της ΚΑ είναι η κατακράτηση υγρών, η οποία εκδηλώνεται με οιδήματα στα κάτω άκρα (πρησμένα πόδια – η άσκηση πίεσης στο πρησμένο πόδι αφήνει χαρακτηριστικό εντύπωμα), οίδημα ανά σάρκα (πρήξιμο στην πλάτη, το όσχεο, το πρόσωπο), ασκίτη (πρησμένη κοιλιά με υγρό) και απότομη και αδικαιολόγητη αύξηση βάρους.
Η αιτιολογία της ΚΑ διαχωρίζεται σε τρείς μεγάλες κατηγορίες:
Μυοκαρδιακή νόσος (στεφανιαία νόσος, τοξίνες – αλκοόλ, διηθητικές νόσοι, ιογενείς και ανοσολογικοί παράγοντες, γενετικές ανωμαλίες)
Διαταραχές της φόρτισης όγκου ή/και πίεσης (υπέρταση, βαλβιδοπάθειες, αναιμία, νεφρική ανεπάρκεια, σήψη, εγκυμοσύνη)
Αρρυθμίες
Όλες οι παραπάνω καταστάσεις εξελικτικά μπορεί να οδηγήσουν στην ΚΑ ως τελικό αποτέλεσμα της χρόνιας βλαπτικής τους επίδρασης στην καρδιακή λειτουργία. Η συνηθέστερη όμως αιτιολογία της ΚΑ είναι η στεφανιαία νόσος.
Η διαγνωστική προσέγγιση ξεκινά με την κλινική εξέταση, με την οποία αναζητούνται συμπτώματα και σημεία που σχετίζονται με τη νόσο. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορεί να συμβάλλει στην διάγνωση, μολονότι πολλές φορές είναι σχεδόν φυσιολογικό. Η ακτινογραφία θώρακος μπορεί να αποκαλύψει μια διατεταμένη καρδιά ή την παρουσία πλευριτικού υγρού ή και πνευμονικό οίδημα. Ο προσδιορισμός στο αίμα ενός νατριουρητικού πεπτιδίου (BNP) μπορεί να βοηθήσει στην διαφορική διάγνωση μιας δύσπνοιας, αν, δηλαδή, είναι καρδιακής ή αναπνευστικής αρχής. Τέλος, με το υπερηχογράφημα καρδιάς (triplex) μπορούμε να διαπιστώσουμε πώς ακριβώς λειτουργεί η καρδιά και να εκτιμήσουμε τη βαρύτητα της ΚΑ. Το υπερηχογράφημα αποτελεί την κατεξοχήν αποδεικτική διαγνωστική εξέταση της ΚΑ και με αυτό παρακολουθείται η ανταπόκριση στην φαρμακευτική αγωγή.
Στους ασθενείς με ΚΑ συχνά χορηγούνται φάρμακα που στοχεύουν στη μείωση του συνολικού κινδύνου, την βελτίωση της ποιότητας ζωής και την παράταση της επιβίωσης.
Οι κυριότερες κατηγορίες φαρμάκων είναι:
- Ανταγωνιστές του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστε- ρόνης: αναστέλλουν τη δράση συγκεκριμένων ορμονών και βελτιώνουν τη λειτουργικότητα της καρδιάς.
- β-αποκλειστές: μειώνουν την καρδιακή συχνότητα και την αρτηριακή πίεση, ελαττώνοντας το φορτίο της καρδιάς.
- Διουρητικά: συμβάλλουν στη απομάκρυνση της περίσσειας των υγρών και του άλατος που κατακρατούνται εξαιτίας της επηρεασμένης καρδιακής λειτουργίας. Η χορήγηση διουρητικών βελτιώνει τα οιδήματα των κάτω άκρων και το αίσθημα της δύσπνοιας.
- Δακτυλίτιδα: χρησιμοποιείται κυρίως σε ασθενείς με ΚΑ, όταν συνυπάρχει αρρυθμία (κολπική μαρμαρυγή) για έλεγχο της καρδιακής συχνότητας.
- Αντιπηκτικά: στους ασθενείς με ΚΑ υπάρχει αυξημένος κίνδυνος δημιουργίας θρόμβων, λόγω της βραδείας ροής του αίματος, της διάτασης των κοιλοτήτων και των συνυπαρχόντων αρρυθμιών.
Επίσης, θέση στη θεραπεία της ΚΑ έχουν οι εμφυτεύσιμοι αμφικοιλιακοί βηματοδότες – απινιδιστές και οι συσκευές υποβοήθησης της κυκλοφορίας. Η μεταμόσχευση καρδιάς επιφυλάσσεται ως η έσχατη λύση σε περιπτώσεις ΚΑ τελικού σταδίου, όπου δεν αποδίδει καμία εναλλακτική θεραπεία.
Οι ασθενείς με ΚΑ θα πρέπει να εξετάζονται σε τακτά διαστήματα (1-2 φορές το χρόνο) και να κάνουν αιματολογικές αναλύσεις (ανά 3-6 μήνες) – πρέπει να ελέγχονται ο αιματοκρίτης και η αιμοσφαιρίνη (η αναιμία επιδεινώνει την ΚΑ), το κάλιο, το νάτριο και η νεφρική λειτουργία (για τυχόν αφυδάτωση ή υπερφόρτωση με υγρά – νεφροτοξικότητα από φάρμακα), ώστε να τροποποιείται αντίστοιχα η αγωγή.
Ο ασθενής και η οικογένειά του θα πρέπει να εκπαιδευτούν και να ενημερωθούν στα εξής:
- Οι ασθενείς θα πρέπει να είναι ενήμεροι για την κατάστασή τους, καθώς και για την φαρμακευτική τους αγωγή.
- Το κάπνισμα απαγορεύεται αυστηρά.
- Όλοι οι ασθενείς πρέπει να ζυγίζονται καθημερινά και να συμβουλεύονται τον γιατρό τους σε κάθε περίπτωση αύξησης του βάρους του πάνω από1,5-2 κιλά σε μια εβδομάδα.
- Η κατανάλωση άλατος θα πρέπει να είναι αυστηρά μειωμένη.
- Οι ασθενείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ασκούνται, σε συνεννόηση με τον γιατρό.
- Έλεγχος και σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πιέσεως, της αυξημένης καρδιακής συχνότητας ή τυχόν αρρυθμιών.
- Η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγεται.
- Αποφυγή λήψης >1-1.5 λίτρου υγρών ημερησίως (σε ορισμένες περιπτώσεις σοβαρής ΚΑ)
- Υπάρχει ένδειξη για εμβολιασμό με το ισόβιο εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο και ετησίως με το αντιγριπικό εμβόλιο.
Οι ασθενείς θα πρέπει να απευθύνονται στον καρδιολόγο, όταν παρουσιάζονται συμπτώματα, όπως επιδείνωση δύσπνοιας, δυσκολία στον ύπνο λόγω δύσπνοιας, επιδείνωση οιδημάτων στα κάτω άκρα, λιποθυμικά επεισόδια, ζάλη, αύξηση του σωματικού βάρους, θωρακικό άλγος.
Η ΚΑ είναι μία σύνθετη νόσος, που θα πρέπει να αντιμετωπίζεται κατά προτίμηση από εξειδικευμένα ιατρεία καρδιακής ανεπάρκειας.
Η σύγχρονη καρδιολογία διαθέτει πλέον πολλές και αξιόπιστες λύσεις για τη διαχείριση αυτών των ασθενών – ιδιαίτερη όμως σημασία έχει η σωστή και τακτική επικοινωνία ασθενούς και ιατρού και η προσεκτική τήρηση των σχετικών οδηγιών.
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
