Μιχαήλ Σάπκας. Ελαιογραφία του ζωγράφου Ιωάννη Τρικογλίδη (1891-1962). Βρίσκεται στην κατοχή των κληρονόμων του Μιχαήλ-Ιωάννη Χολέβα στη Θεσσαλονίκη.
Συνεχίζουμε σήμερα τα δεύτερο μέρος του κειμένου για την συμβολή της Λάρισας στον Μακεδονικό Αγώνα, το πρώτο μέρος του οποίου δημοσιεύθηκε την προηγούμενη Παρασκευή.
Μεταξύ των νέων αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού οι οποίοι θα ετίθεντο επικεφαλής ειδικών στρατιωτικών σωμάτων τα οποία θα εισέρχονταν μυστικά στην Δυτική Μακεδονία ήταν και ο νεαρός ανθυπολοχαγός Παύλος Μελάς, γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη στην κόρη του Ναταλία. Ευρισκόμενος στην Αθήνα, ζήτησε βοήθεια από το Μακεδονικό Κομιτάτο των Αθηνών ώστε να οργανώσει και να εξοπλίσει ειδικά σώματα αγωνιστών, με τα οποία θα περνούσε στη Μακεδονία. Στη φάση αυτή ενεργό δράση ανέλαβε ο Μακεδονικός Σύλλογος Λαρίσης, ο οποίος με τον πρόεδρό του Μιχαήλ Σάπκα και χωρίς οι περισσότεροι από τα μέλη να γνωρίζουν τις προθέσεις του, αποδέχθηκε χωρίς δισταγμό την εθνική αυτή αποστολή και ανέλαβε προσωπικά, σε συνεννόηση με τον Παύλο Μελά, την μυστική οργάνωση των σωμάτων.
Όταν οι προσπάθειες συγκρότησης των ένοπλων σωμάτων είχε αρχίσει εδώ στη Λάρισα, αποφασίσθηκε όπως μεταβεί και πάλι για δεύτερη φορά[1] ο Παύλος Μελάς με μεγάλη μυστικότητα στη Μακεδονία. Αυτή τη φορά πέρασε από τη Λάρισα, όπου έφθασε στις 11 Ιουλίου. Συνάντησε τον Σάπκα ο οποίος φρόντισε να τον μεταμφιέσει σε ζωέμπορο και να αλλάξει με επιτηδειότητα το όνομα στο διαβατήριό του από Μίκης Ζέζας που είχε εκδώσει στην Αθήνα σε Παύλο Δέδε, για να περάσει με ασφάλεια τα σύνορα. Προσπάθησε και βρήκε ως συνοδό του κάποιο έμπιστο άτομο, τον Κωνσταντίνο Φοσνάκη, ζωέμπορο, ο οποίος λόγω της επαγγελματικής του ιδιότητας, έκανε τακτικά τη διαδρομή Λάρισα-Κοζάνη και είχε αποκτήσει γνωριμία με τους Τούρκους συνοριοφύλακες. Έτσι πέρασαν με ασφάλεια τον συνοριακό σταθμό της Μελούνας.
Η άφιξη και η παραμονή του Παύλου Μελά στη Λάρισα έμεινε μυστική απ’ όλους, ακόμα και από τα μέλη του Μακεδονικού Συλλόγου. Όλο αυτό το διάστημα, όπως αναφέρθηκε, ήταν μεταμφιεσμένος και κανείς δεν αντιλήφθηκε την ιδιότητά του. Υποψίες μόνον εξέφρασε η μητέρα του Σάπκα, Ντίνα. Ήταν η μόνη η οποία αντιλήφθηκε ότι ο φιλοξενούμενος για πέντε ημέρες στο σπίτι τους ζωέμπορος Δέδες, ήταν κάποιο σημαίνον πρόσωπο, με σοβαρή αποστολή. Ο Σάπκας την περίοδο εκείνη ήταν ελεύθερος και έμενε με τη μητέρα του, η οποία συντρόφευε τον Παύλο Μελά, συζητώντας μαζί του για πολλές ώρες τις μεγάλες και θερμές ημέρες του Ιουλίου του 1904. Της έκαναν μεγάλη εντύπωση οι λεπτοί τρόποι, η ευγενική συμπεριφορά και οι πλούσιες γραμματικές του γνώσεις, πράγματα ασυμβίβαστα για ζωέμπορο. Το ανέφερε στον Μιχαλάκη της, χωρίς όμως αυτός να το επιβεβαιώσει και να ικανοποιήσει την περιέργειά της[2].
Μετά την επιστροφή του Παύλου Μελά στην Αθήνα, εδώ στη Λάρισα άρχισε άμεσα, η στρατολογία εθελοντών ανδρών για την οργάνωση του Μακεδονικού σώματος. Ο Παύλος Μελάς από την Αθήνα έστελνε στη Λάρισα και σε άλλα παραμεθόρια σημεία όπλα και πολεμοφόδια και προετοιμαζόταν για τη μεγάλη στιγμή που θα έμπαινε με ένοπλο σώμα κρυφά και θα πατούσε στα χώματα της Μακεδονίας. Στις 20 Αυγούστου 1904 έφθασε με συνοδεία στη Λάρισα, μεταμφιεσμένος σε εργάτη. Παραμονή της αναχώρησής τους συγκεντρώθηκαν όλοι στο σπίτι του ανθυπολοχαγού Χαράλαμπου Λούφα που βρισκόταν στον Αρναούτ μαχαλά (συνοικία Αγ. Αθανασίου), στην οδό Σκουφ και κάλεσαν ιερέα έμπιστο, ο οποίος τους έβαλε να ορκισθούν πάνω στο Ευαγγέλιο πίστη στον αγώνα που αναλάμβαναν. Πολύ πρωί της επόμενης ημέρας βγήκε η περίφημη φωτογραφία του Παύλου Μελά φορώντας τον Μακεδονικό ντουλαμά, από τον φωτογράφο Γεράσιμο Δαφνόπουλο. Πριν αναχωρήσει, ο Παύλος Μελάς παρέδωσε στον Μιχαήλ Σάπκα κρυπτογραφικό αλφάβητο και κρυπτογραφικό λεξικό, με τα οποία θα γίνονταν οι συνεννοήσεις μεταξύ τους από την Μακεδονία. Ο Σάπκας είχε επιλεγεί ως παραλήπτης όλων των πληροφοριών από τον Μελά και τους συντρόφους του και αποτελούσε τον ενδιάμεσο κρίκο σύνδεσης με το κέντρο επιχειρήσεων του Μακεδονικού Αγώνα στην Αθήνα.
Τελικά όλοι γνωρίζουμε την κατάληξη της περιοδείας αυτής του Παύλου Μελά. Σκοτώθηκε από τους Τούρκους στις 13 Οκτωβρίου 1904 στο χωριό Στάτιτσα της Καστοριάς. Η Ελλάδα ολόκληρη έκλαψε για τον χαμό του παλληκαριού αυτού, μαζί και η Νίνα Σάπκα, μητέρα του Μιχαήλ Σάπκα, οι υποψίες της οποίας επιβεβαιώθηκαν.
Οι επιστολές του Παύλου Μελά, τα κρυπτογραφικά του μηνύματα, η λοιπή αλληλογραφία και γενικά ολόκληρο το αρχείο αυτής της περιόδου του Μιχαήλ Σάπκα, δυστυχώς δεν διασώθηκε. Τον Ιούνιο του 1917 Γαλλικά στρατεύματα του στρατηγού Σεράϊγ από τη Θεσσαλονίκη κατέλαβαν τη Λάρισα και καθαίρεσαν τον αιρετό Δήμαρχο της πόλεως Μιχαήλ Σάπκα, επειδή αντέδρασε στο κίνημα της Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος, διαισθανόμενος τα μέλλοντα να συμβούν, πρόλαβε και εγκατέλειψε την πόλη και κατέφυγε στην Αθήνα. Οι Γάλλοι αφού απέτυχαν να συλλάβουν τον Μιχαήλ Σάπκα, έκαναν κατά τη διάρκεια της νύχτας αιφνιδιαστική έρευνα στο σπίτι του. Η σύζυγός του Ιουλία αντιλήφθηκε τις επιδιώξεις τους και τους αντιμετώπισε ψύχραιμα. Προηγουμένως όμως, επειδή δεν είχε τον χρόνο να κάνει επιλογή, έκαψε όλη την αλληλογραφία του συζύγου της, από τον φόβο μήπως πλην των αρχείων του Μακεδονικού Αγώνα, περιέχονταν και επιβαρυντικά στοιχεία από τις ενέργειές του εναντίον του κινήματος της Θεσσαλονίκης. Όσα έγγραφα υπήρχαν πάνω στο γραφείο του τα κατέσχεσαν οι Γάλλοι και τα πήραν μαζί τους. Έτσι ένας πολύτιμος κώδικας, με πρωτογενή ιστορικά τεκμήρια του Μακεδονικού αγώνα, χάθηκε.
——————————————
[1]. Η πρώτη φορά ήταν τον Φεβρουάριο του 1904. Ο Παύλος Μελάς, συνοδευόμενος από μικρή ομάδα ένοπλων Κρητικών, έφθασε μέσω Βελεστίνου στην Καλαμπάκα, χωρίς να διέλθει από τη Λάρισα και μπήκε στην Μακεδονία από την μεθόριο γραμμή βόρεια της Καλαμπάκας.
[2]. Όλες οι πληροφορίες προέρχονται από τις χειρόγραφες αναμνήσεις του Μιχαήλ Σάπκα από τον Μακεδονικό Αγώνα, οι οποίες γράφηκαν κατά το τέλος της δεκαετίας του 1930 και είχαν τίτλο: «Η Λάρισα ορμητήριον του Μακεδονικού Αγώνος».
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
