Συγκέντρωση των μελών της Φιλοπτώχου Μακεδονικής Αδελφότητος στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας. Πρωτομαγιά του 1905. Από το αρχείο της κ. Λίλας Ρίζου
Στην πορεία της ανθρωπότητας υπάρχουν σημαντικά ιστορικά γεγονότα τα οποία δεν φωτίζονται επαρκώς, υποβαθμίζονται ή παραλείπονται, για άγνωστους λόγους[1]. Σε τοπικό επίπεδο, ένα σπουδαίο ιστορικό γεγονός, η σημαντικότατη συμβολή της Λάρισας στον Μακεδονικό Αγώνα (1903-1910), για τον πολύ κόσμο είναι δυστυχώς τελείως άγνωστη. Και μπορώ να σας το αποδείξω. Όταν πριν πέντε χρόνια προετοίμαζα το βιβλίο μου για τον Δήμαρχο Μιχαήλ Σάπκα, κατά την διάρκεια της έρευνάς μου, επισκέφθηκα δύο φορές το Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη. Σκέφθηκα, ο Σάπκας ήταν επί χρόνια πρόεδρος της «Φιλοπτώχου Μακεδονικής Αδελφότητος Λαρίσης», είχε φιλοξενήσει με μυστικότητα δύο φορές τον Παύλο Μελά στο σπίτι του όταν ο τελευταίος βρισκόταν καθ’ οδόν προς την Μακεδονία, αλληλογραφούσε μαζί του, του εμπιστεύθηκε τον κρυπτογραφικό του κώδικα επικοινωνίας, βοηθούσε, στη συγκέντρωση χρημάτων υπέρ του Μακεδονικού Αγώνα, στην στρατολόγηση αγωνιστών, στην αποστολή όπλων στη Μακεδονία, φρόντιζε για την αγορά ιματισμού και υποδήσεως των αγωνιστών της και τόσα άλλα. Ευελπιστούσα λοιπόν ότι θα εύρισκα άφθονο υλικό. Όμως οι αναφορές του Μουσείου για την εθνική δράση της Μακεδονικής Αδελφότητος Λαρίσης και τον Μιχαήλ Σάπκα ήταν όλες κι’ όλες, μια γνωστή φωτογραφία του τελευταίου και ένα παλιό αφιέρωμα της εφημερίδας «Ελευθερία» της πόλεώς μας στον Παύλο Μελά. Τίποτε άλλο!
Από την επίσκεψη που επακολούθησε στις αίθουσες με τα εκθέματα του Μουσείου, διαπίστωσα ότι ενώ η προβολή για τη δράση των ανταρτικών σωμάτων και των Μακεδονικών Συλλόγων της περιοχής της Μακεδονίας ήταν πλουσιότατη, η δράση του Μακεδονικού Συλλόγου Λαρίσης και η επαινετή ακόμα και από τον Παύλο Μελά πατριωτική δράση του Μιχαήλ Σάπκα, απουσίαζε ολοκληρωτικά. Αναλογίσθηκα προς στιγμή μήπως δεν ήταν και τόσο σημαντική η συμβολή τους στον Αγώνα και την υπερτονίσαμε εδώ στην πόλη μας για τοπικιστικούς λόγους ή μήπως είναι ένα σοβαρό ολίσθημα των υπεύθυνων του Μουσείου; Έπειτα από τέσσερα χρόνια μελέτης δεν κατόρθωσα να βρω μια λογική εξήγηση. Αυτός είναι και ο λόγος που επιβάλλεται να αφιερώσουμε δύο δημοσιεύματα για να γίνει γνωστή, τουλάχιστον σε τοπικό επίπεδο, η συμβολή την Λάρισας και των ανθρώπων της.
Ο γιατρός Μιχαήλ Σάπκας, βλαχόφωνος, με καταγωγή από το Μεγάροβο, μια πολίχνη δίπλα από το Μοναστήρι, μετά τις σπουδές του στην Αθήνα, βρέθηκε το 1896 στη Λάρισα για να εξασκήσει το επάγγελμά του. Το 1901 ανέλαβε την προεδρία της «Φιλοπτώχου Μακεδονικής Αδελφότητος Λαρίσης», ενός σωματείου το οποίο είχε ιδρυθεί στη Λάρισα το 1888 με σκοπό να συσπειρώσει τους Μακεδόνες της Θεσσαλίας και να βοηθήσει τους σκλαβωμένους αδελφούς Μακεδόνες. Η εμφανής υποστήριξη του Μακεδονικού αγώνα δεν ήταν επιτρεπτή την περίοδο εκείνη. Καλυπτόμενος όμως από τον φιλάνθρωπο μανδύα του καταστατικού του Συλλόγου, ο Σάπκας κατόρθωσε να αναγάγει τον Μακεδονικό Σύλλογο, όπως ήταν ευρύτερα γνωστός, στον ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ της Εθνικής Μακεδονικής Εταιρείας των Αθηνών και των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων της Μακεδονίας σε διάφορα εθνικά θέματα. Η Λάρισα ήταν τότε ακριτική πόλη, αφού τα σύνορα με την Οθωμανική αυτοκρατορία βρίσκονταν στα υψώματα της Μελούνας και αποτελούσε για τους ταξιδιώτες προς την Μακεδονία, τον τελευταίο σταθμό επί ελληνικού εδάφους. Διέθετε ένα πανίσχυρο και πολυάνθρωπο τουρκικό προξενείο, καθώς είχαν παραμείνει αρκετοί Οθωμανοί στην πόλη μας μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881, την δραστηριότητα και τις ιδιοκτησίες των οποίων υπερασπιζόταν.
Τα μέλη του Μακεδονικού Συλλόγου, με τη βοήθεια ικανών πληροφοριοδοτών που είχαν εγκατασταθεί σε διάφορα σημεία της Μακεδονίας, είχαν δημιουργήσει με άκρα μυστικότητα ειδικό τμήμα απόρρητων ενεργειών. Σκοπός τους ήταν όχι μόνον η παρακολούθηση των βουλγαρικών επιδιώξεων στην περιοχή, αλλά και η εξουδετέρωση της φονικής δράσεως των κομιτατζήδων στις ελληνικές κοινότητες της Μακεδονίας. Οι ενέργειες αυτές των Μακεδόνων της Λάρισας είχαν την έγκριση και την ένθερμη υποστήριξη της Εθνικής Μακεδονικής Εταιρείας στην Αθήνα.
Επιπλέον, για να αποφευχθεί κάθε κρατική ανάμιξη, κρίθηκε σκόπιμο ο Μακεδονικός Σύλλογος στη Λάρισα να αναλάβει με δική του πρωτοβουλία, τη συγκρότηση Μακεδονικών σωμάτων, επικεφαλής των οποίων θα ήταν Έλληνες αξιωματικοί, με προορισμό να προωθούνται στη Μακεδονία, ώστε να αντιταχθούν στην αυξανόμενη βουλγαρική προπαγάνδα. Τα σώματα αυτά των εθελοντών ήταν εφοδιασμένα με τον κατάλληλο οπλισμό, ο οποίος έφθανε από την Αθήνα και μυστικά προωθούνταν «τις ασέληνες νύχτες», κυρίως μέσω θαλάσσης από το Τσάγεζι (το σημερινό Στόμιο), στη Μακεδονία. Ο Σύλλογος στη Λάρισα αναλάμβανε την υποχρέωση να ετοιμάζει τα προσωπικά αντικείμενα (ρούχα, υποδήματα, κλπ.) των ανδρών, αναθέτοντας σε Μακεδόνες εμποροράφτες και υποδηματοποιούς της πόλεως τη μυστική κατασκευή τους. Η παρουσία Τούρκων και Βουλγάρων πληροφοριοδοτών ήταν εμφανής στην πόλη και η προφύλαξη ως εκ τούτου ήταν επιβεβλημένη. Ειδικά το τουρκικό προξενείο αποτελούσε φωλεά κατασκόπων οι οποίοι κατέγραφαν κάθε ύποπτη κίνηση.
Τον Μάϊο του 1904 συστήθηκε στην Αθήνα το «Μακεδονικό Κομιτάτο», με σκοπό να αναλάβει την διεύθυνση του Μακεδονικού Αγώνα. Το γεγονός αυτό διευκόλυνε την ελληνική κυβέρνηση, η οποία επιθυμούσε να ενεργεί παρασκηνιακά, για να μην έλθει σε ρήξη με τις Μεγάλες Δυνάμεις και την Τουρκία. Το Μακεδονικό Κομιτάτο των Αθηνών δημιούργησε κέντρα και στην ελληνική επαρχία. Το Κέντρο της Λάρισας, λόγω θέσεως, ήταν το πιο σημαντικό. Τριμελής επιτροπή του Μακεδονικού Συλλόγου Λαρίσης με επικεφαλής τον πρόεδρο Μιχαήλ Σάπκα, ταξίδευσε στην Αθήνα και στις 6 Ιουνίου 1904 με προτροπή του Στέφανου Δραγούμη, που ήταν πρόεδρος της Εθνικής Μακεδονικής Επιτροπής, επισκέφθηκαν, και μάλιστα δύο φορές, τον πρωθυπουργό Γεώργιο Θεοτόκη, από τον οποίο πήραν τελικά τη διαβεβαίωση ότι οι Ελληνικές αρχές δεν θα βοηθούσαν μεν φανερά, αλλά και δεν θα έφερναν προσκόμματα στην οργάνωση, την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των υπό συγκρότηση Μακεδονικών σωμάτων.
(Συνέχεια)
————————————————————————-
[1]. Εισήγηση από την παρουσίαση βιβλίου του δημοσιογράφου και βουλευτή Κωνσταντίνου Γκιουλέκα στη Λάρισα στις 9 Ιουνίου 2017. Το κείμενο έχει διασκευασθεί και εμπλουτισθεί για τις ανάγκες της δημοσιεύσεως.
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
