Η πρώτη έντυπη ακολουθία του Αγίου Αχιλλίου, αρχιεπισκόπου Λαρίσσης του θαυματουργού. Έκδοση Βενετίας. 1745
Στις 15 Μαΐου η Λάρισα εορτάζει ανέκαθεν με μεγαλοπρέπεια και με την παρουσία πολλών αρχιερέων[1] τον πολιούχο της Άγιο Αχίλλιο. Γεννήθηκε στην Καππαδοκία της Μ. Ασίας περί το 270 μ. Χ., χειροτονήθηκε επίσκοπος Λαρίσης επί βασιλείας του Μ. Κωνσταντίνου και πήρε μέρος στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325. Χάρη στον ενάρετο βίο και τα θαύματά του κατατάχθηκε στους αγίους της Εκκλησίας και η πόλη του τον υμνεί και τον δοξάζει αιώνες τώρα.
Με την ευκαιρία της εορτής του θα γίνει στο σημερινό μας σημείωμα μια σύντομη περιγραφή των έντυπων Ακολουθιών του Αγίου Αχιλλίου που εκδόθηκαν μέχρι σήμερα. Πριν την ανακάλυψη της τυπογραφίας τα μικρά αυτά λειτουργικά βιβλία των Ακολουθιών κυκλοφορούσαν χειρόγραφα και πολλές φορές συνοδεύονταν με εγκωμιαστικούς λόγους[2] προς τον υμνούμενο άγιο. Η πρώτη γνωστή ακολουθία και ο βίος του Αγ. Αχιλλίου αποδίδονται στον αρχιεπίσκοπο Λαρίσης Αντώνιο, του οποίου η θητεία στην μητρόπολη Λαρίσης τοποθετείται στα μέσα του 14ου αι.
Τα βιβλία των Ακολουθιών περιέχουν τους ύμνους του Εσπερινού (Μικρού και Μεγάλου), του Όρθρου, της Θείας Λειτουργίας καθώς και τον Βίο (συναξάρι) του εορτάζοντος αγίου, άλλοτε σύντομο και άλλοτε εκτεταμένο. Σε ορισμένες ακολουθίες επισυνάπτονται και διάφοροι άλλοι ύμνοι, όπως Παρακλητικοί Κανόνες, Οίκοι προς τον άγιο κατά το πρότυπο των Οίκων του Ακάθιστου Ύμνου και άλλα.
Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί «τύποις» τέσσερες εν συνόλω Ακολουθίες για τον πολιούχο μας, όλες με τον ίδιο ακριβώς τίτλο «Ακολουθία του εν Αγίοις Πατρός ημών Αχιλλίου Αρχιεπισκόπου Λαρίσης του Θαυματουργού». Απλώς σε κάθε έκδοση διαφέρει ο υπότιτλος της Ακολουθίας. Με τα μικρά αυτά βιβλία ή «Φυλλάδες» όπως ονομάζονταν στην κοινή καθομιλουμένη την εποχή εκείνη οι Ακολουθίες των Αγίων, εφοδιάζονταν οι ενοριακοί ναοί προς χρήση κατά την ημέρα της εορτής τους.
Α΄. Η πρώτη έντυπη έκδοση της Ακολουθίας του Αγίου Αχιλλίου έγινε το 1745, περίπου 300 χρόνια μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας. Τυπώθηκε στην Βενετία (Ενετίησι αναφέρεται στη σελίδα τίτλου η πόλη αυτή) από τον εκδοτικό οίκο του Αντωνίου Βόρτολι. Μέχρι τότε, όπως αναφέρθηκε, κυκλοφορούσαν χειρόγραφες ακολουθίες, οι οποίες πολλές φορές είχαν διαφορές μεταξύ τους ως προς το περιεχόμενο των ύμνων, γι’ αυτό και στον υπότιτλο της έκδοσης αυτής σημειώνεται «…νυν πρώτον τύποις εκδοθείσα, και μετ’ επιμελείας διορθωθείσα». Η Ακολουθία αυτή αποτελείται από 40 σελίδες και είναι τυπωμένη σε διχρωμία (μαύρο – κόκκινο). Στη σελίδα τίτλου υπάρχει μεγάλο χαρακτικό κόσμημα, στο κέντρο του οποίου απεικονίζεται γυναικεία μορφή γυμνόστηθη, γεγονός ασυνήθιστο για την εποχή εκείνη και δυσερμήνευτο. Με κόκκινο είναι τυπωμένες οι επικεφαλίδες και τα πρωτογράμματα των ύμνων. Το βιβλιαράκι αυτό αποτελεί μια κομψή έκδοση και αποδεικνύει την πρόοδο που είχε επιτελέσει η τυπογραφία κατά τα μέσα του 18ου αιώνα. Ο Γάλλος ιστορικός ερευνητής Emile Legrand στην πολύτομη Bibliographie Hellenique όπου περιγράφει όλες τις ελληνικές εκδόσεις που κυκλοφόρησαν από την έκδοση του πρώτου ελληνικού βιβλίου[3] μέχρι το 1790, την χαρακτηρίζει την έκδοσή της ως «σπανιοτάτη». Η σελίδα τίτλου αυτής της έκδοσης δημοσιεύεται με το σημερινό κείμενο.
Β΄. Εκατόν πενήντα χρόνια αργότερα, το 1896, ο Λαρισαίος εκδότης Γεώργιος Μακρής[4], λόγω της σπανιότητας της «φυλλάδας» του 1745, προχώρησε στη δεύτερη έκδοσή της «…νυν το δεύτερον τύποις εκδοθείσα και μετ΄ επιμελείας ότι πλείστης διορθωθείσα». Είναι τυπωμένη σε μικρό σχήμα και αποτελείται και αυτή από 40 σελίδες, εκ των οποίων οι 14 καταλαμβάνονται από το εκτεταμένο Συναξάρι του Αγίου Αχιλλίου. Στη σελ. 39 του βιβλίου ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξής καταγραφή του συγγραφέα της έκδοσης: «Εν έτει σωτηρίω 1872 (,ζτπ΄) 7βρίου 20 Νιμπιγλέρη[5]. Εγράφη η παρούσα ακολουθία δια χειρός του χατζή Γεωργίου Καπηλαρίδου Αλληλοδιδασκάλου εκ Τυρνάβου, και έστω εις μνημόσυνον αιώνιον. Αρχιερατεύοντος δε του Σεβαστού ημών Αρχιερέως και Κυριάρχου Αγίου Λαρίσσης Κ. Κυρίου Ιωακείμ, του ενθέρμου και φιλομούσου προστάτου των Ιερών εκπαιδευτικών Καταστημάτων[6]».
Γ΄. Το 1952 ακολούθησε η τρίτη έκδοση από τον μητροπολίτη Δωρόθεο Κοτταρά (1835-1955), ο οποίος διόρθωσε πολλούς ύμνους της προηγούμενης Ακολουθίας «κατά το καθαρώς εκκλησιαστικόν ύφος». Κυρίως όμως συνέθεσε το νέο απολυτίκιο του Αγίου «Χαίρει έχουσα η Θεσσαλία…», το οποίο και καθιερώθηκε έκτοτε. Μέχρι τότε χρησιμοποιείτο το απολυτίκιο του Αγίου Νικολάου «Κανόνα πίστεως…» με την προσθήκη στη συγκεκριμένη θέση, του ονόματος Αχιλλίου αντί του Νικολάου. Η έκδοση είναι επιμελημένη, δίχρωμη (μαύρο – κόκκινο), αποτελείται από 32 σελίδες και κοσμείται από ζωγραφικά έργα του συμπολίτη μας Αγήνορα Αστεριάδη και από τα αρχιτεκτονικά σχέδια του σημερινού ναού, τα οποία εκπονήθηκαν από τους αρχιτέκτονες Γ. Νομικό και Π. Καραντινό.
Δ΄. Επειδή σύντομα εξαντλήθηκε η τρίτη έκδοση ο μητροπολίτης Σεραφείμ Ορφανός (1974-1989) αποφάσισε το 1978 να προβεί σε νέα έκδοση. Ήλθε σε επαφή με τον πολυγραφότατο Υμνογράφο του Αγίου Όρους μοναχό Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη, ο οποίος και συνέθεσε πληρέστερη Ακολουθία, συνοδευόμενη από τον Παρακλητικό Κανόνα και τους 24 Οίκους του αγίου. Αποτελείται από 52 σελίδες και είναι η ακολουθία η οποία ψάλλεται πλέον επίσημα στις μέρες μας κατά την μεγάλη πανήγυρη του Αγίου στις 15 Μαΐου.
—————————————
[1]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η εορτή του Αγίου Αχιλλίου του 1957, Λάρισα, εφ. «Ελευθερία» φύλλο της 10ης Μαΐου 2015.
[2]. Ο συμπολίτης μας θεολόγος Βασίλειος Στεργιούλης κυκλοφόρησε το 1981 βιβλίο με το τίτλο : «Άγιος Αχίλλιος. Από εγκωμιαστικό λόγο του ΙΖ΄ αι. της Ιεράς Μονής Διονυσίου Αγίου Όρους», με απόδοση στα νεοελληνικά και σχόλια δικά του. Στο κείμενο αυτό περιέχονται σπουδαία στοιχεία από τον βίο του αγίου.
[3]. Το πρώτο αποκλειστικά ελληνικό κείμενο, από Έλληνα τυπογράφο, εκδόθηκε το 1476. Είχε τον τίτλο «Ἐπιτομὴ τῶν ὀκτὼ τοῦ λόγου μερῶν», συγγραφέα τον Κωνσταντίνο Λάσκαρι και το περιεχόμενό του αφορούσε την ελληνική γραμματική.
[4]. Ο Γεώργιος Μακρής, μετά την απελευθέρωση της Λάρισας το 1881 άνοιξε βιβλιοχαρτοπωλείο στην κεντρική πλατεία της Λάρισας και συγχρόνως διέθετε και μια πρωτόγονη τυπογραφική μηχανή. Ήταν ο πατέρας του Θρασύβουλου Μακρή, διευθυντή της εφημερίδας «Μικρά».
[5]. Η σημερινή Νίκαια Λάρισας.
[6]. Ιωακείμ Κρουσουλούδης, μητροπολίτης Λαρίσης στο διάστημα (1870-1875). Το 1875 μετετέθη στη μητρόπολη Δέρκων και από το 1884 έως το 1886 διετέλεσε Οικουμενικός Πατριάρχης με το όνομα Ιωακείμ ο Δ΄. Με πρωτοβουλία του και με τη χρηματική αρωγή του χριστιανικού πληθυσμού της Λάρισας προχώρησε, εν μέσω τουρκικής κατοχής, στην ανέγερση Γυμνασίου. Έτσι εξηγείται και η αναφορά του Γεωργ. Καπηλαρίδη για τον Ιωακείμ ως προστάτη των εκπαιδευτικών καταστημάτων. Τελικά το Γυμνάσιο λόγω του μεγέθους του και της μετάθεσης του μητροπολίτη έμεινε ημιτελές. Ολοκληρώθηκε μετά την απελευθέρωση του 1881 και αρχικά στέγασε το «Διδασκαλείον Λαρίσης».
Ακολουθήστε το 
στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
